Respekti i ndërsjellë – kusht i bashkëjetesës

15 Mars 2012

Shkruan: Ajni Sinani

Nëse ia hedhim një sy historisë do të shohim se Zoti gjatë periudhave të ndryshme kohore nuk i ka lënë njerëzit pa fenë e vërtetë dhe përmes të dërguarve të Tij u ka komunikuar njerëzve një fe të vetme. Kjo fe e shpallur nga Zoti përmban:

1. Besimin në Zotin një dhe të vetëm;

2. Dashurinë mes të gjithë njerëzve (bijve të Ademit) dhe

3. Besimin në botën tjetër të pasosur.

Kjo fe e Zotit, me kalimin e kohës, nga njerëz të ndryshëm është emërtuar gabimisht sipas emrit të akëcilit pejgamber. Ka pasur përpjekje që edhe versioni i fundit i kësaj feje të dërguar nga Krijuesi të emërtohet sipas emrit të pejgamberit Muhamed, por pa sukses.

Feja që Zoti ia ka zbritur njerëzve quhet Islam, që do të thotë bindje dhe paqe me veten, me të tjerët dhe me Krijuesin. Islami e quan veten Rruga e Drejtë (Siratul Mustekim). Islami, si fe e natyrshme universale, e trajton njeriun si qenie shpirtërore, fizike dhe intelektuale. Ai respekton individualitetin dhe personalitetin e njeriut duke e bërë secilin përgjegjës për veprat e tij: “Dhe askush nuk do t’i mbartë gjynahet e tjetrit.” (En Nexhm: 38).

Kur’ani dhe librat e mëparshëm

Kur’ani dëshmon se Tevrati dhe Ungjilli kishin burim hyjnor (El Maide: 44 dhe 46), dhe se ai më pas erdhi si plotësues i asaj që Zoti u kishte shpallur pejgamberëve të mëhershëm:

“Ne të kemi zbritur ty (o Muhammed!) Librin me të vërtetën, si përmbushës të shkrimeve të mëparshme dhe mbrojtës të tyre. Prandaj gjykoji ata sipas asaj që të ka zbritur Allahu dhe mos ndiq dëshirat e tyre, duke u shmangur kështu nga e Vërteta që të është shpallur ...” (El Maide: 48).

Muhammedi a.s. është pejgamberi i fundit, por jo i vetmi pejgamber i dërguar nga Zoti. Prandaj, muslimani i beson të gjithë pejgamberët: Ademin, Nuhin, Ibrahimin, Ismailin, Is’hakun, Jakubin, Musain, Dauvdin, Isain. Qëllimi i gjithë pejgamberëve ishte që t’i shërbejnë Zotit, ta njoftojnë njeriun me Zotin dhe m Respekti i ndërsjellë – kusht i bashkëjetesës e mësimet e Tij.[1] Ata erdhën për të mirën e njerëzve me një mision dhe me një mesazh të vetëm: që të kërkojnë nga njerëzit të mos adhurojnë askënd dhe asgjë tjetër përveç Zotit një e të vetëm.

Sipas Islamit, pejgamberia është gradimi më i lartë që mund t’i bëhet njeriut dhe nderi e statusi më i ndritshëm që mund të arrijë ai. Prandaj pejgamberët janë njerëzit më të zgjedhur dhe Kur’ani fisnik i pastron ata nga çfarëdo dyshimi apo adhurimi përveç Allahut.

Qëndrimi i Islamit ndaj hebraizmit dhe krishterizmit

Islami është më pranë krishterizmit dhe judaizmit, nga ç’janë ata pranë njëri-tjetrit, pasi Islami i njeh këto dy besime, ndërsa hebrenjtë nuk e njohin për të tillë as krishterizmin, as Islamin. Hebrenjtë jo vetëm që nuk e pranojnë Isain, por madje qëndrimi i tyre është denigrues. Edhe të krishterët besojnë se hebrenjtë e kanë vrarë Isain/Jezusin.

Kur’ani nuk i dënon hebrenjtë si popull, nuk i denigron, kjo ngase ai nuk e mburr ndonjë grup etnik apo ndonjë racë të caktuar. Zoti vlerëson besimin dhe devotshmërinë, e jo prejardhjen etnike apo racore. Mosmarrëveshja e arabëve dhe hebrenjve sot e ka prejardhjen nga një theksim i verbër i variantit biblik, sikurse shkruan Hassan Hathout, të Marrëveshjes që Zoti i dha Abrahamit: “Dhe unë do të të jap ty dhe farës sate tokën në të cilën ti je si i huaj, të gjithë tokën e Kanaanit për pronësi të përjetshme.” (Zanafilla: 17: 8). Sipas kësaj pandehe të hebrenjve tek “fara e Abrahamit“ përfshihen vetëm ata si pasardhës të Is’hakut ndërkaq anashkalohen arabët pasardhës të Ismailit.

Islami e pranon Isain/Jezusin për të dërguar dhe lajmëtar të Zotit:

“Mesihu - Isai/Jezusi, i biri i Merjemes është vetëm i Dërguar i Allahut dhe Fjala e Tij, që ia ka dërguar Merjemes dhe shpirt (i krijuar) nga Ai.” (En Nisa: 171).

Edhe të ëmën e tij, Merjemen/Marinë, Kur'ani fisnik e konsideron ndër gratë më të ndershme që njeh historia, madje një kaptinë kur'anore ka emrin e saj. Kur’ani e përmend Isain si Isa 25 herë, si Mesih 11 herë dhe 2 herë si “biri i Merjemes“. Merjemi përmendet në Kur’an me respekt si në asnjë libër tjetër 34 herë dhe 2 herë si “ajo që e ruajti qashtërsinë“.[2] Respektimi i dinjitetit dhe autoritetit të këtyre dy personaliteteve është pjesë e imanit dhe çfarëdo bindje tjetër ndaj tyre e vë në pikëpyetje besimin e secilit musliman.

Ithtarë të Librit

Kur'ani çifutët dhe të krishterët i quan “Ithtarë, popuj të Librit”, që do të thotë se Islami këto fe, jo vetëm që i ka toleruar, por pranon se ato fillimisht kanë pasur burim hyjnor. Për rrjedhojë brenda kufijve të qytetërimit islam, kanë jetuar popuj të besimeve të ndryshme dhe bota islame nuk ka qenë e mbyllur për praninë e religjioneve të tjera dhe tempujve të tyre fetarë. Islami ka bashkëjetuar me kultura dhe civilizime të ndryshme në një atmosferë tolerance.[3]

Si ata që e kishin pranuar Islamin, ashtu edhe grupet e besimeve të tjera, e ruajtën kontinuitetin e qenies së vet. Pushteti nuk ndërhynte asnjëherë në ritualet fetare të qytetarëve jomuslimanë. Madje brenda shtetit musliman, në prani edhe të halifëve, zhvilloheshin debate fetare dhe filozofike, ku merrnin pjesë katolikët, adhuruesit e zjarrit, sabinjtë dhe apolegjetët islamë.[4]

Adam Metz, orientalist i madh gjerman thotë: “Pika elementare që e dallon qytetërimin islam nga Evropa mesjetare kristiane, është fakti se për dallim nga e dyta, brenda kufijve të të parit, kanë jetuar popuj të besimeve të ndryshme... Akti i presionit ose i keqtrajtimit të një kristiani, që e ka paguar xhizjen, është trajtuar si një gjë, për të cilën jepej dënimi edhe me vdekje.”[5]

Kishat edhe sot plotësojnë panoramën e Kajros, Bejrutit, Damaskut dhe shumë qyteteve të tjera. Edhe sinagoga ka kudo që jetojnë çifutët, që prej Teheranit deri në Fes. Në Perandorinë Osmane në shumë vende në Ballkan, ku jetonin së bashku çifutë, të krishterë dhe muslimanë, sinagogat, kishat dhe xhamitë ishin ndërtuar njëra pranë tjetrës. Prania harmonike e tempujve të ndryshëm fetarë është evidente në Stamboll deri në ditët tona.[6]

E njëjta panoramë është evidente edhe në Kosovë, ku hasim xhamia dhe kisha të ndërtuara pranë njëra-tjetrës. E gjithë kjo dëshmon për tolerancën islame dhe për faktin se Islami është pranuar vullnetarisht.

Historiani i njohur izraelit Abba Eban thotë se gjatë historisë së tyre hebrenjtë janë trajtuar me drejtësi vetëm në dy raste: një herë në Spanjën muslimane (deri para fitores së Ferdinandit dhe Izabelës mbi muslimanët më 1492) dhe në Shtetet e Bashkuara.[7]

Kjo ngase muslimanët janë treguar konsekuent ndaj mësimeve të Kur'anit, ndaj ithtarëve të feve të tjera: “Ju keni fenë tuaj, kurse unë kam fenë time.” (el Kafirun, 5).

Përkundër kësaj shpeshherë lexojmë se Islami është përhapur me forcë, me mjete detyrimi dhe me përdorimin e shpatës. Megjithatë, historia dhe shumë dijetarë objektivë perëndimorë vërtetojnë, se muslimanët kanë vepruar sipas parimit të përmendur në Kur’anin e shenjtë: “Në fe nuk ka dhunë (imponim), është sqaruar e vërteta nga e kota…” (el Bekaretu, 256).

Një ngjarje e cila nuk ka të krahasuar në historinë botërore është rasti kur halifi Umer ibn Abdul Aziz (717-720 e. s.) pranoi ankesën nga populli i Samarkandës, se ushtria islame kishte okupuar qytetin e tyre si rezultat i shkeljes së marrëveshjes. Halifi kërkoi nga gjykatësi suprem ta shqyrtonte rastin në fjalë, dhe pas hetimit gjykatësi suprem gjykoi se ushtria islame duhej të tërhiqej, gjë e cila ishte bërë.[8]

Akuzat kundër islamit

Islami, që nga fillimi i tij, është parë nga të krishterët si një herezi, kurse muslimanët janë konsideruar të pafe. Gjatë thuajse një mileniumi e gjysmë ka pasur shkrime të panumërta të njëanshme dhe të pasakta rreth botës arabo-islame ku Islami portretizohet si fe e dhunës dhe mostolerancës.

Për shekuj me radhë, ai është trajtuar nga Perëndimi me gjuhë urrejtëse dhe pa respekt. Papa Urbani II, që thirri Kryqëzatat më 1095, i përshkruan muslimanët si “Popull i paperëndi, idhujtarë, armiq të Krishtit, kashtë e caktuar për zjarrin e përjetshëm, etj”[9]. Sulmet dhe akuzat, në vazhdimësi, nuk kanë reshtur. Me kalimin e kohës shpifjet janë modifikuar, por asnjëherë nga bota e krishtere nuk kemi pasur një qasje objektive ndaj Islamit me qëllimin e kuptimit të vërtetës rreth tij. Për pasojë, Islami njihet më shumë për atë çfarë nuk është.

Megjithatë mund të konkludojmë se, deri në një masë, ka ndryshim në qëndrimin e Vatikanit ndaj muslimanëve, gjë që mund të sjellë më shumë mirëkuptim. Kështu, Këshilli i dytë i Vatikanit, nën Papën Pali VI, në pjesën e tretë të qarkores[10] “Nostra Aetate” të vitit 1965, i sheh muslimanët nën një dritë krejtësisht të ndryshme. “Kisha i sheh me nderim muslimanët. Ata (muslimanët) adhurojnë Zotin e Vetëm, Zotin e Abrahamit, me të cilin besimi Islam lidhet me gëzim; (muslimani) adhuron, lutet dhe jep lëmoshë; nderon Jezusin dhe të ëmën e tij të virgjër dhe e quan atë profet dhe lajmëtar të Zotit.”[11]

Sekretari i Vatikanit, në vitin 1967, u bëri thirrje të krishterëve që t’u shprehnin urimet e tyre muslimanëve me rastin e agjërimit të ramazanit. Në prill të vitit 1974, Kardinali Pignedol, kryetar i sekretariatit të Vatikanit për jokrishterët, i bëri një vizitë zyrtare mbretit Fejsal të Arabisë Saudite. Në tetor 1974, Papa priti zyrtarisht në Vatikan një grup dijetarësh nga Arabia Saudite, që morën pjesë në një seminar ndërmjet të krishterëve dhe muslimanëve lidhur me “Të drejtat kulturore të njeriut në Islam”.[12] Ata i priti edhe Këshilli Ekumenik i Kishave në Gjenovë dhe Monsinjor Elchinger, ipeshkvi i Strazburgut. Ai i ftoi dijetarët muslimanë që të falnin namazin e drekës në Katedralen e tij.[13]

Enciklika e vitit 1979

Me enciklikën (qarkoren) papale “Redemptor Hominis”[14] të vitit 1979, janë arritur disa ndryshime në qëndrimet e Kishës dhe tashmë nuk flitet se jashtë Kishës nuk ka shpëtim (extra ecclesiam nulla salus). Me këtë, Kisha ka hequr dorë nga eksluziviteti mijëravjeçar i saj. Por, megjithatë, kjo doktrinë është zëvendësuar me qëndrimin se: “nuk ka shpëtim jashtë krishterizmit”. Ky qëndrim manifestohet përmes inkluzivizmit (përfshirjes) të krishterë, sikurse është shkruar në paragrafin 14 të enciklikës papale "Redemptor Hominis", ku thuhet: “Njeriu, çdo njeri pa përjashtim, është i shpëtuar nga Krishti. Krishti është i ndërlidhur me çdo njeri, madje edhe atëherë kur njeriu nuk e di”.[15]

Sipas një bindjeje të këtillë teologjike, muslimanët janë – sikurse deklaron Renher, – “të krishterë anonimë”[16].

Në këtë frymë mund të lexohet edhe ligjërata e ish-presidentit Alfred Mojsiu se tek çdo shqiptar po të gërmosh pak do të zbulosh thelbin e tij të krishterë. Ndërkaq, sipas Islamit, Jezusi/Isai (paqja e Zotit qoftë mbi të) nuk konsiderohet musliman “anonim” por musliman i vërtetë, d.m.th “i dorëzuar plotësisht Allahut”, sikurse edhe të gjithë pejgamberët e tjerë (El Bekare: 136).

Qëndrimi se “nuk ka shpëtim jashtë krishterizmit” u mundua të theksohej në Seminarin e Parë "Dashuri për Zotin, dashuri për fqinjin", të mbajtur nga 4 deri më 6 nëntor 2008, në Romë.[17] Dita e parë e Seminarit i qe kushtuar bazave teologjike dhe shpirtërore, dita e dytë "dinjitetit të njeriut dhe respektit të ndërsjellë". Ditën e tretë është zhvilluar një sesion publik në Universitetin Papnor Gregorian, gjatë të cilit është bërë e njohur një Deklaratë Përfundimtare, ku disa prej temave kryesore të saj ishin: vlera e jetës, impenjimi kundër terrorizmit dhe respekti për pakicat, angazhimi për një sistem financiar etik që do të kishte parasysh gjendjen e të varfërve e të nevojtarëve.[18]

Sipas disa burimeve të Forumit Katoliko-Musliman, sikurse bënte me dije Islamonline, gjatë seminarit ka pasur mospajtime sa i përket mënyrës më të mirë të afrimit te Krijuesi. Kardinali Luis Fransisko, njëri prej delegacionit të krishterë, kishte thënë se njerëzimi nuk mund t'i ofrohet Zotit veçse përmes Jezusit. Kjo kishte bërë që të kishte një kundërpërgjigje të zemëruar nga njëri prej delegacionit musliman, Sejid Husejn Nasr, që kishte thënë se “një thënie e tillë i përjashton jokrishterët nga afrimi te Zoti gjë që është e palogjikshme dhe e papranueshme”. Ai kishte theksuar me ngulm se “çështja e afrimit tek Zoti ka të bëjë me specificitetin e çdo feje. Polemika mes dy delegacioneve ishte kaluar duke kërkuar pikat e përbashkëta.[19] Gjatë Seminarit fjalimet ishin përqendruar në rrafshin e etikës dhe në rrafshin shpirtëror, por akoma nuk ka një dialog teologjik mes muslimanëve e katolikëve. Për t’u arritur kjo duhet të shihet me sy kritik kristologjia e Nikesë.
Derisa Kisha Katolike t'i përmbahet parimit ‘jashtë Kishës nuk ka të dërguar (extra ecclesian nullus propheta)’, duket e pashpresë mundësia që Islami të shihet si rrugë e shpëtimit dhe Muhammedi a.s. si i dërguar i Zotit. Megjithatë, përmes dialogut ndërfetar muslimanët duhet të kërkojnë të drejtën e tyre për zhdukjen e paragjykimeve nga ana e të krishterëve dhe korrigjimin e imazhit të shtrembëruar të Islamit përmes vlerësimit real.

Rileximi i Islamit nga ana e të krishterëve duhet të kryhet, në mënyrë që e vërteta të ngadhënjejë mbi të pavërtetën dhe argumenti mbi paragjykimin. Sot ka shumë të krishterë që besojnë se Islami nuk është besim i pavërtetë dhe se Muhammedi a.s. nuk ishte njeri intrigues. Çdo vit me dhjetëra mijëra të krishterë anekënd botës pranojnë Islamin.

Prandaj, duke pasur parasysh qëndrimin e muslimanëve ndaj Krishterizmit[20], si kundërpërgjigje duhet të kërkojmë që edhe pala e krishterë të dëgjojë argumentet e muslimanëve dhe të punohet që ta pranojë Islamin si fe me burim hyjnor. Prej kundërthënieve të Vatikanit është se ai ka vendosur "t'i pranojë muslimanët me respekt", mirëpo i është shmangur me kujdes çfarëdo reference në lidhje me Kur'anin e shenjtë dhe Muhammedin a.s., sikur të mos ekzistonin fare.[21]

Ajo që bie në sy është fakti se Vatikani është i njohur për qëndrimet e tij ekskluziviste rreth Bashkimit Evropian dhe qëndrimet përjashtuese ndaj muslimanëve. Papa është deklaruar kundër anëtarësimit të Turqisë në Bashkimin Evropian. Edhe në lidhje me njohjen e pavarësisë së Kosovës, Vatikani ka theksuar lidhjet me Kishën Ortodokse.

Sot nuk është i vogël numri i priftërinjve që deklarojnë se shqiptarët me pranimin e Islamit ia kthyen shpinën civilizimit perëndimor dhe, medemek, e tradhtuan Evropën andaj, sipas tyre, ka ardhur koha që t’i kthehemi civilizimit perëndimor dhe rrënjëve tona të krishtera.

Fyerja dhe nxirja e vazhdueshme e Islamit, në ditët tona, është bërë mision i shumë misionarëve të krishterë, prandaj për t’i shërbyer frymës se bashkëpunimit dhe tolerancës kërkohet që të hiqet dorë nga paragjykimet e përmendura në adresë të Islamit.

Megjithëse ka qëndrime mospërputhëse mes dy palëve, takimet mes tyre mund të shërbejnë si katalizator për një mirëkuptim mes muslimanëve dhe të krishterëve. Në vend që të sulmohet Islami, apo që muslimanët të shihen me dyshim, më mirë është që të krishterët të punojnë së bashku me muslimanët për ruajtjen e familjes, e dinjitetit njerëzor, e drejtësisë shoqërore, për ruajtjen e ambientit, për luftimin e varfërisë dhe të punojnë së bashku kundër laicizmit militant që shkakton diskriminimin e besimtarëve.

[1] Hamudeh Abdul Ati, Islami në fokus, Shkup, 1413/1992, f. 33.

[2] Hassan Hathout, Leximi i mendjes së muslimanit, Tiranë, 2006, f. 23.

[3] Kristian Hofman, I shtrirë nga të gjitha anët, Asr, Tetovë, 2003, f. 81.).

[4] Ahmed Davutogllu, Vetëperceptimet e Qytetërimeve, Logos, Prishtinë, 2002, f. 45.

[5] Adam Metz, Die Renaissance des islams, Heidelberg, 1922, f. 29-32, në: Ahmet Davutogllu, op. cit., f. 44.

[6] Seyyed Hossein Nasr, Srce Islama, El Kalem, Sarajevë, 1423/2002, f. 78.

[7] Hassan Hathout, op. cit., f. 21-22.

[8] Fathi Osman, Dzihad: Ligitimna borba za ljudska prava, në: Ljudska Prava u Kontekstu Islamsko-Zapadne debate, përgatiti Enes Kariç, Sarajevë, 1996, f. 228..

[9] Hassan Hathout, op. cit., f. 35.

[10] Chrisitan H. Hofmann, op. cit., f. 77.
[6] Nostra aetate (nga lat. koha jonë) është një shpallje e një prej dokumenteve të Këshillit të dytë i Vatikanit të Kishës Katolike Romake. Kjo deklaratë (qartësim) u miratua nga 2.221 peshkopë (dhe 88 kundër) dhe u botua me 28 tetor 1965. Në këtë deklaratë trajtohet mirëkuptimi ndërfetar mes katolicizmit, hebraizmit, islamit dhe besimeve të tjera fetare. Shih: http://sq.wikipedia.org/wiki/Nostra_aetate

[11] Hassan Hathout, op. cit., f. 35.

[12] Shih: Dijalog Islamskih i Evropskih Ucenjaka, Sarajevo, 1979, f. 69 e tutje.

[13] Dr. Maurice Bucaille, Bibla, Kur'ani dhe shkenca, Gjakovë, pa vit botimi, f. 14.

[14] http://www.newadvent.org/library/docs_jp02rh.htm

[15] Dr. Murad Hofmann, Islami në mijëvjeçarin e tretë, Furkan ISM- Shkup, 1428/2007, f. 202.

[16] Ibid, f. 202.

[17] Ai u organizua nga Forumi Katoliko-Musliman, i themeluar nga Këshilli Papnor për Dialogun Ndërfetar dhe nga përfaqësuesit muslimanë, pas letrës së hapur: “Një fjalë e përbashkët ndërmjet Nesh e Jush", të 13 tetor të vitit 2007, me rastin e Fitër Bajramit, që i kishin drejtuar 138 personalitete muslimane Papës Benedikti XVI dhe krerëve të tjerë të Kishës e Bashkësive të krishtera.

[18] Shih: Reisov govor na susretus Papom, http://bhmuslimmonitor.info/ba/aktuelnosti/reisov-govor-na-susretu-s-papom-4.html

[19] http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&cid=1225697920459&pagename=Zone-Arabic-News%2FNWALayout

[20] Në lidhje me këtë të shihet: Maurice Borrmans, Smjernice za dijalog izmedu krscana i Muslimana, Zagreb, 1984.

[21] Murat Hofmann, Islami si alternativë, Furkan ISM- Shup, 1421/2000, fq. 50.