Biografia e Imam Ebu Hanifes (2)

Biografia e Imam Ebu Hanifes (2)

1. El-Kitab (Kur’ani)

Qëndrimi i Ebu Hanifes në lidhje me përbërjen e Kur’anit thotë se Kur’an konsiderohet teksti dhe kuptimi së bashku siç është imani (besimi) i cili ka dy shtylla: “vërtetimi me zemër dhe deklarimi me gjuhë”. Imam Ebu Hanifja për falësin (namazliun) i cili nuk e dinë gjuhën arabe, nuk mund të fletë mirë dhe nuk mund të shqipton fjalët arabe mirë për personin e tillë e ka konsideruar të lejuar që të lexojë sipas kuptimit (përkthimit) të Kur’anit gjersa ta mësojë të lexojë drejtë. Ebu Jusufi dhe Muhamedi nuk e pranojnë leximin e Kur’anit përveç se në gjuhën arabe edhe atë përveçse nga pamundësia e leximit në gjuhën arabe. Transmeton Fahru’l-Islam El-Pezdeviu nga Nuh bin Ebi Merjem, e ky nga Ebu Hanifja se Ebu Hanifja ka heq dorë nga ky qëndrim i tij në qëndrimin sipas shumicës së dijetarëve se nuk lejohet të lexohet me përkthim. Sipas Kadi Imam Ebu Zejdit dhe gjithë verifikuesëve të tjerë ky mendim është mendim i përzgjedhur i Imamit. Gjithashtu, edhe fetvaja në medhhebin hanefij është në bazë të këtij mendimi.
Kur’ani është burimi i burimeve të këtij legjislacioni (sheriati), ndërsa sunneti është sqarues i Kur’anit aty ku ka pasur nevojë për ta sqaruar atë. Me Sunnet dispozitat në Kur’an implementojnë konfirmim, sqarim dhe pezullim. Konfirmimi i dispozitës së Kur’anit me Sunnet, siç thotë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: “Agjëroni kur ta shihni hënën e re dhe ndërpritni me agjërim kur ta shihni hënën e re.” Ky hadith konfirmon kuptimin e fjalës së All-llahut në Kur’an: “(Ato ditë të numëruara janë) Muaji i Ramadanit që në te (filloi të) shpallet Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i të vërtetës nga gënjeshtra).” (El-Bekare, 185).
Sunneti, sqarues i dispozitave nga llojet e ajeteve të cilat janë me kuptim përmbledhës në Kur’an prej të cilave janë forma e faljes së namazit, dhënia e zekatit, kryerja e haxhit. Nga kjo kuptohet se me Sunnet (traditën pejgamberike) janë sqaruar këto çështje të tilla. Ndërsa nuk lejohet të jetë sqarimi i veprimit me vonesë nga momenti i nevojës së kryerjes së veprimit, ashtu siç nuk mund të bëhet specifikimi i të përgjithshmes me vonesë (Tahsisu’l-‘Ami la jexhuzu muterahijen), sepse duhet bërë sqarim të disa nga njësitë (ose personat) nga ajo çka është për qëllim prej shprehjes së ‘am (të përgjithshmes) e cila kjo konsiderohet transferimi i shprehjes së përgjithshme (‘am) në specifik (has). Ndërsa El-Muhassesu (e specifikuara) është e përafërt me globalen e cila duhet të jetë e lidhur pa vonesë. Ngase am (globalja) është si husus (specifika) në implikimin e dispozitës, por në qoftë se specifika bëhet me vonesë atëherë është obligim të veprohet me të, ngase kjo atëherë është shfuqizim (nes’h) e jo specifikë (tahsis), kështu që atëherë kjo konsiderohet tebdil (zëvendësim, ndryshim) e jo tefsir (sqarim). Ndërsa sqarimi i tebdilit do të thotë nes’h (shfuqizim) i cili është i lejuar vetëm nëse shfuqizimi (En-Nes’h) bëhet me Kur’an dhe Sunnet Mutevatir (autentik dhe i besueshëm gjeneratë pas gjenerate).

2. Sunneti (Praktika pejgamberike)

Një prej burimeve të legjislacionit i cili vjen pas Kur’anit, i cili njihet nga hadithi i Muadhit, kur e pyeti Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem? “Me çka do të gjykosh? Muadhi tha: Me Librin e All-llahut, në qoftë se nuk gjej në të, me sunnetin (traditën) e të Dërguarit të All-llahut... Gjithashtu edhe nga letra e Omerit dërguar Shurejhit. Gjithashtu edhe Imam Ebu Hanifja u bazua në Sunnet për nxjerrjen e dispozitave nga ajo. Ndërsa ai i cili e shpif atë se i ka dhënë përparësi analogjisë (kijasit) kundrejt teksteve dhe lajmeve, ai gënjen. Ndërsa ky e ka mohuar këtë shpifje që ia kanë bërë duke thënë: “Ka gënjyer pasha All-llahun dhe më ka bërë shpifje mua ai cili thotë se ne e paraprijmë analogjinë kundrejt teksteve dhe se a ka nevojë që të bëhet analogji pas tekstit? Imam Ebu Hanifja këtë e ka sqaruar se ai nuk ka bërë analogji përveçse në momente shumë të domosdoshme, siç thoshte: Ne së pari marrim argumentet nga Kur’ani, pastaj nga Sunneti, pastaj nga gjykimet e sahabëve dhe veprojmë me gjykimet e tyre që janë unanim, e në qoftë se ata janë në mospajtim atëherë bëjmë analogji me një dispozitë të cilës dispozitë ia bashkojmë shkakun (motivin) mes dy çështjeve gjersa të sqarohet kuptimi i saj.
Dijetarët e hadithit e kanë ndarë hadithin për nga numri i transmetuesve në tre kategori: Hadithi Mutevatir, Hadithi Meshhur dhe Hadithi Ahad.
1. Hadithi Mutevatir: “Sipas Imam Ebu Hanifes konsiderohet argument dhe se nuk dihet prej tij se ka mohuar ndonjë lajm të cilin e ka ditur se është mutevatir.” Ndërsa për këtë lloj hadithi duhet pasur bindje të patundshme se ky lloj hadithi tregon dijen e vërtetë të patundshme.
2. Hadith Meshhur: “Hadith i cili transmetohet nga gjenerata e parë nga një transmetues ose nga gjenerata e dytë, pastaj ky hadith përhapet dhe njerëzit e transmetojnë sa që njerëzit nuk mund të supozojnë nga frekuentiteti i tij se është gënjeshtër.” Ndërsa konsiderata e këtij lloji të haditheve është bërë favorizmi në shekullin e dytë dhe të tretë. E këtij lloji të haditheve duhet mbështetur me bindje, e jo me dije të patundshme, ngase ky lloj hadithi konsiderohet nën kategorinë e hadithit mutevatir, ndërsa mbi kategorinë e hadithit ahad. Disa dijetarë thonë: Ky lloj hadithi implementon supozim, e jo prerësi. Ndërsa disa të tjerë thonë: Ky lloj hadithi implementon prerësi, por vetëm nëpërmjet rrugës së argumentimit, e jo nëpërmjet rrugës së dijes së obligueshme (prerë).
3. Hadith Ahad: “Çdo lajm i cili transmetohet nga një ose dy transmetues dhe mos arritja e lajmit favoritet (frekuentivitet).” Ndërsa mbështetja e këtij lloj hadithi deri te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, është në mënyrë supozuese të përzgjedhur (të paqartë e të cilat kërkojnë mbështetje), e jo në mënyrë të diturisë plotëbindëse. Autori i veprës “Keshfu’l-Esrar”, Imam El-Pezdeviu, thotë: Mbështetja në Haberu’l-Ahad (Lajmet e transmetuar nga një rrugë) ka dyshim në formë dhe kuptim, ndërsa vërtetimi i dyshimit të saj është në formë, ngase mbështetja deri te Pejgamberi nuk është vërtetuar në mënyrë të prerë. Ndërsa për dyshimin kuptimor është se ummeti (përfaqësuesit e Muhamedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk e ka pranuar. Por, ky dyshim i hadhithit ahad në periudhën e ixhtihadit (formimit të shkencave) disa nga dijetarët nuk e kanë pranuar të argumentuarit me hadithe ahad për shkak se në atë kohë ishin paraqitur gënjeshtar të cilët gënjenin mbi të Dërguarin e All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe për shkak të përzierjes së lajmeve sahih (autentikë) me jo autentikë. Kurse qëndrimi i unionit të fukahave ka qenë që të pranohet hadithi ahad nga transmetues i besueshëm dhe i drejtë, por argumentimi me këtë llojë të hadithit të bëhet vetëm në çështjet praktike, e jo në çështje të besimit, ngase argumentet për çështje të besimit duhet të ngritën mbi argumente bindëse jo të dyshuara.
Imam Ebu Hanifja ka qenë prej fukahave të parë, i cili i ka pranuar hadithet ahad me të cilat ka argumentuar ose i ka ndarë mendimet për gjykime. Ndërsa e ka ndryshuar qëndrimin e tij atëherë kur ka arritur fetvaja e Omerit, radiall-llahu anhu, në lidhje me sigurinë e robit, e cila edhe pse ka qenë e transmetuar nga hadithi ahad, nga kjo shihet se sa rëndësi i ka kushtuar hadithit të Pejamberit, të cilën e transmeton nga ajo rrugë. Imam Ebu Hanifja i pranonte hadithet ahad dhe i transmetonte ato ose e ndërtonte fikhun e tij me këto hadithe. Kështu që ai nga këto merrte tekstin dhe nxirrte motivin e dispozitës nga të dytë dhe bënte analogji me to nga ato (çështje) çka lejohej bërja e analogjisë.
Ndërsa në lidhje me Mursel Tabi’ij[8] dhe Mursel Tabi’jit-Tabi’ij Ebu Hanifja pranonte nga njerëz që ishin të njohur dhe që kishin ndikim të madh në metodologjinë e tyre. Ata të cilëve u besohej dhe nga të cilët nuk kishte aspak dyshim janë:
Ibrahim En-Nehaiu, mësuesi i mësuesit të tij nga i cili ka pasur influencë të madhe në transmetimin e fikhut. Ebu Hanifja e kundërshton atë në disa çështje apo është pajtuar me të në disa çështja të tjera, Ebu Hanifja këtë gjithmonë e ka konsideruar të besueshëm (thikkah) tek i cili nuk ka pasur fare dyshim në transmetimet e tij.
Hasan El-Basriu, vaizi i Irakut, gjithashtu edhe ky është si Ibrahim En-Nehaiu në pozitë të besueshmërisë.
Gjithashtu gjithçka që pranonte Ebu Hanifja nga hadithet mursel prej tyre dhe atyre të cilëve ishin të një pozite në besueshmëri, nuk aludon në pranimin e irsalit (ngritjes së senedit te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) të hadithit në përgjithësi, ngase ka prej njerëzve të cilëve nuk ju pranohet hadithi i mbështetur (me sened të pakëputur deri të Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), nga cila është më mirë që të pranohet hadithi mursel.
Pranimi i lajmeve mursel ka qenë çështje e përhapur në kohën e tij, sepse të besueshmit (thikkah) nga tabi’inët të cilët i ka takuar, ose nxënësit e tyre ata kanë treguar vetë se kanë bërë mursel emrin e sahabiut atëherë kur kanë transmetuar hadithe nga një numër të madh prej sahabeve. Transmetohet nga Hasan El-Basriu i cili ka thënë: Në qoftë se bashkoheshin katër sahabë në një hadith atë e bëja mursel. Gjithashtu nga ky transmetohet se ka thënë: Kur ju them juve Haddetheni fulan (Më ka treguar filani) ky është hadithi i atij e jo i ndonjë tjetri. Murseli ka qenë shumë i përhapur në mesin e tabi’inëve para se të shtoheshin gënjeshtrat mbi Pejgamberin, deri sa erdhi nevoja që dijetarët t’i japin rëndësi Isnadit (zinxhirit të transmetuesve).
Këto pasqyrime janë të Ebu Hanifes në lidhje me Sunnetin të cilën e konsideroi shtyllë e fikhut pas Kur’anit, nga e cila drejtohej në qoftë se transmetohej nga transmetues të besueshëm nga të cilët ka qenë i bindur për besueshmërinë e tyre. Ndërsa dhënia përparësi kijasit (analogjisë) është shpifje që i bëhet Ebu Hanifes. Kurse Hadithet Ahad nuk i ka marrë argument në qoftë se për një çështje ekziston dispozitë e përgjithshme në Kur’an. Gjithashtu në qoftë se kundërshtoheshin transmetimet në ndonjë parim prej parimeve që të gjithë myslimanët ishin unanim për atë çështje. Po ashtu edhe Imam Maliku, jurist i hixhazit, i kundërshton anomalitë ndaj vendimeve në sheriat që është pajtuar me Ebu Hanifen në këtë. Gjithashtu Imam Maliku e pranonte haber ahad dhe mursel derisa ata nuk bien në kundërshtim me Kur’anin dhe Sunnetin e favorizuar ose me vendimet e Sheriatit.

3. Fetvatë e sahabëve

Imam Ebu Hanifja i ka pranuar thëniet (fetvatë) e sahabëive dhe se e ka konsideruar vaxhib (obligim) ndjekjen e fetvave të tyre. Në qoftë se sahabet mes tyre kanë pasur qëndrime të ndryshme për një çështje atëherë ka zgjedhë njërin qëndrim prej tyre. Ebu Hanifja kur nuk ka pasur qëndrim për ndonjë çështje nga sahabet nuk i ka pranuar qëndrimet dhe nuk i ka ndjekur tabi’inët, por ka bërë ixhtihad, ndërsa sahabiun e ka imituar. Gjithashtu Ebu Hanifja e ka lënë qëndrimin e tij me kijas për shkak të fetvasë së Omerit në lidhje me sigurinë e robit. Ndërsa disa jashtë medhhebit të tij thuan se Ebu Hanifja e ka përzgjedhur mendimin e tij kundrejt fjalës së sahabiut duke u bazuar në disa çështje dytësore duke vlerësuar se sahabiu nuk është i mbrojtur në qëndrimin e tij dhe mundësia e gabimit në ixhtihadin e tyre është e prerë, por marrja me tekstin e fjalës së Ebu Hanifes është e domosdoshme. Kurse këtë e sqaruam me fetvanë e Omerit, radiall-llahu anhu.

4. Ixhmai (Konsensusi)

El-Ixhma’ do të thotë: “Pajtimi i muxhtehidëve (personave kompetentë për nxjerrje të dispozitave nga tekstet) nga ummeti islam në një kohë për dispozitën e një prej çështjeve (të sheriatit).”
Fahru’l-Islam El-Pezedeviu thotë: Ixhma’i ndahet në tre kategori:
1. Kategoria më e lartë është Ixhmai i Sahabeve dhe se kjo konsiderohet si hadithi mutevatir. Nga kjo që nga këto që sjelljen argumente të prera duhet besuar në mënyrë të prerë, ngase sahabet janë ata të cilët kanë dëshmuar dhe i kanë parë rrethanat gjatë zbritjes së shpalljes.
2. Kategoria e dytë është ixhma’i i atyre që vinë pas sahabeve (tabi’inëve) për një çështje që nuk është dhënë gjykim; kjo konsiderohet si hadithi meshhur (i favorizuar).
3. Kategoria e tretë është ixhmai i atyre për një çështje të caktuar që kanë dhënë gjykim; kjo kategori konsiderohet si haber ahad e cila konsiderohet jo e prerë dhe në të cilën ekziston dyshim.
Ndërsa, nga të gjitha këto kategori Ixhmai është i pranuar në qoftë se lajmi përcillet nëpërmjet rrugës mutevatir, ndërsa në qoftë se lajmi i ixhmait përcillet nëpërmjet rrugës ahad, atëherë nuk është obligim që të ketë bindje të prerë rreth këtij ixhmai, bile edhe në qoftë se është Ixhma i Sahabeve.
Ixmai e paraprinë kijasin. Kush e mohon Ixhmain del prej feje, sepse të gjitha parimet e bazës së fesë dhe burimet e saja janë të ndërlidhura me Ixhmain e Myslimanëve. Dijetarët të cilët kanë vendosur argumentimin me Ixhma’, gjithashtu kanë vendosur me të që ixhma’i të jetë me sened (i mbështetur) dhe se ky është edhe motivi mbi Ixhmain (hadithin ose kijasin) dhe pas formimit të ixhmait nuk shqyrtohet senedi për senedin e saj, por vetë argumentimi i saj implikon domosdoshmëri. Ndërsa obligueshmëria nuk bëhet me haber ahad ose kijas, por me vetë ixhmain për t’u vërtetuar kuptimi i hadithit: “Nuk bashkohet ummeti im në dalalet.” Kurse me Ixhma nënkuptohet sipas të gjithë dijetarëve Ixhmai i muxhtehidëve, e jo i njerëzve të thjeshë. Ixhmai konsiderohet argument pas Kur’anit dhe Sunnetit të Dërguarit të All-llahut. Gjithashtu ky nuk bie ndesh me Kur’anin dhe sunnetin mutevatir dhe meshhur.
Kurse sipas shumicës së dijetarëve Ixhmai konsiderohet argument jo i prerë vetëm në çështjet praktike. Ndërsa sipas Imam Ahmed bin Hanbelit Ixhmai i Sahabeve konsiderohet argument i prerë.

5. Kijasi (Analogjia)

Kijasi sipas asaj që e ka përdorur më shumë Ebu Hanifja është: “Sqarimi i dispozitës së një çështje e cila nuk është dispozita e saj me tekst, por me një çështje tjetër e cila është e njohur dispozita e saj me Kur’an ose Sunnet ose Ixhma’ për shkak të ngjashmërisë me të në motivin e dispozitës.”
Metoda e Imam Ebu Hanifes për kuptimin e hadithit nuk mjaftohej vetëm me kuptimin literal nga e cila implimentohej vetëm kuptimi i tekstit, por të kuptojë se çka nxirret nga teksti dhe çka ngërthen nga kuptimi i brendshëm dhe nga ajo çka aludon shprehja për vendimin e saj dhe të shpreh atë çka i drejtohet ngjarjeve të cilat ndërlidhen me legjislacionin (sheriatin) dhe se e gjithë kjo e ka detyruar që të përdorë më shumë Kijasin.
Në Irak hadithi shumë pak ka qenë frekuentiv dhe sahabet fukaha (dijetarë) të cilët ishin aty më shumë e kanë përdorur logjikën dhe kanë parë se të përdorurit e logjikës është më mirë se sa t’i bëhet shpifje të Dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Ibrahim En-Nehaiu, përfaqësuesi i shkollës së Kufes, më shumë preferonte të thoshte: Ka thënë sahabiu ose tabi’iu se sa të thoshte ka thënë i Dërguari i All-llahut nga frika mos të gënjejë diçka mbi të dhe të thotë atë çka ai nuk e ka thënë. Për këtë shkak Ebu Hanifja e ka shfrytëzuar analogjinë më tepër. Gjithashtu ky nxirrte dispozitat nga ato hadithe dhe ajete kur’anore duke nxjerrë prej tyre motive të përgjithshme të dispozitave dhe nga ata degëzonte çështje me çështjet dytësore dhe këtyre motiveve iu caktonte rregulla nga të cilat paraqiste gjithçka nga çështjet të cilat nuk kanë qenë me tekst dhe kështu ka gjykuar me ato. Por, në qoftë se përputhej më pas nga hadithet për atë çka ka vendosur atë e përforconte me të, por në qoftë se hadithi e kundërshtonte, ndërsa transmetuesit kanë qenë të besueshëm atëherë shfrytëzonte kushtet e transmetimeve autentike dhe e përdorte hadithin dhe e braktiste kijasin. Transmeton Ebu Hurejra se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ka vazhduar agjërimin edhe pse ka ngrënë ose ka pirë nga harresa dhe se ka thënë: Ajo është rizk i All-llahut që ushqehet me të. Kështu që me këtë e ka kundërshtuar rregullin e tij të përgjithshëm i cili është se esenca e prishjes së agjërimit është çdo gjë që depërton brenda në trupin e njeriut ose kryen marrëdhënie intime e prish agjërimin. Ndërsa këtu e ka veçuar ngrënien dhe pirjen me harresë. Gjithashtu nga kjo përsëri nuk bënë analogji për të bashkuar gabimin dhe harresën së bashku, për shkak mos ta zgjerojë qëllimin në gabimi dhe harresa, ngase dispozita e harresës ka ardhur me argument nga vendimi i analogjisë kështu që e ka përkufizuar me tekstin dhe nuk e ka tejkaluar kufirin me kijas.
Imam Ebu Hanifja e ka kuptuar se tekstet fetare janë me motive, përveç atyre çështjeve të adhurimeve në sheriat ose dispozita të cilat nuk pranojnë analogji ose nga veçoritë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe ata çështje të cilat nuk janë me dispozita të përgjithshme për çdo besimtarë. El-Il-le (Motivi) do të thotë: ”Cilësi e përcaktuar me të cilën nxirret argumenti, ngase motivi i saj ekziston brenda argumentit.”

6. Istihsani (Preferenca juridike)

El-Istihsan (Preferenca juridike) do të thotë: “Braktisja e muxhtehidit[9] një dispozite të një çështjeje me një dispozitë e cila është me një vështrim më të fortë e cila të shtynë ta braktisë të parën dhe se ky ndahet në dy pjesë: Istihsanul-Kijas (parapëlqim juridik me analogji) i cili do të thotë: Një çështje të posedojë dy cilësi prej së cilës nxirren dy analogji të qarta; njëra është e dukshme dhe se kjo quhet analogji terminologjike (El-Kijas El-Istilahi), ndërsa tjetra e fshehur e cila është me një bazë tjetër dhe kjo quhet istihsan (parapëlqim juridik).” Ndërsa nga çështja për të nxjerr dispozitë atë e shikon juristi se a duhet me kijas terminologjik ose të fshehur. Por, njëra është e dukshme me të cilën aplikohet me aspektin e jashtëm të çështjes, ndërsa tjetra e fshehur në çështje e cila nuk aplikohet nga aspekti i jashtëm.
Gjithashtu istihsan do të thotë: “Braktisja e analogjisë dhe marrja me sendin që është më i përshtatshëm për njerëzit e cila kjo është lënia e vështirësisë për lehtësi”, kjo është edhe bazë e fesë siç thotë All-llahu i Lartësuar: “...All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju.” (El-Bekare, 185).
Një shembull nga Istihsani siç është: Nëse shpezët mishngrënëse pinë ujë konsiderohen sikur kafshët të cilët e kanë mishin të papastër (janë të ndaluar) që kanë pirë ujë (në një enë me të cilin merr abdest) në këtë rast kijasi është obligim, por me istihsan i drejtohemi kijasit të fshehur se shpezët mishngrënëse nuk e ndotin ujin ngase ata pinë ujë me sqep dhe se ligat e tyre nuk bien në ujë, por për shkak të sigurisë përdorimi i këtij uji është mekruh (jo i pëlqyeshëm).
Ndërsa në kategorinë e dytë të parapëlqimit juridik janë: Istihsan Es-Sunne, Istihsan El-Ixhma’ dhe Istihsan Ed-Darure. Nga kjo kategori e Istihsanit është se kijasi bie në kundërshtim me burimet e sheriatit ose me çështjet të cilat Islami ka obliguar aplikimin e tyre.
1. Istihsan Es-Sunne i cili vërtetohet me Sunnet që detyron mosaplikimin e kijasit, siç transmetohet për vlefshmërinë e agjërimit të agjëruesit i cili në qoftë se hanë ose pinë me harresë, edhe përkundër kijasit ngase me kijas do të kuptohet ndryshe dispozita e agjëruesit i cili ka ngrënë dhe pirë me harresë duke e marrë parasysh motivin që ngrënia ose pirja e prish agjërimin pa dallim a ka qenë me harresë apo jo, agjërimi konsiderohet i prishur, ndërsa Istihsani Es-Sunne i cili vërtetohet me Sunnet (hadith) një gjë të tillë nuk e lejon dhe se ngrënja ose pija e agjëruesit me harresë nuk e prish agjërimin.
2. Istihsan El-Ixhma’: Unioni i myslimanëve e kanë konsideruar të vlefshëm llojin e lidhjes së kontratës El-Istisna’[10], kjo lidhje e kontratës me anë të kijasit është e pavlefshme ngase objekti i kontratës nuk ekziston në momentin e lidhjes së kontratës, ndërsa veprimi me të në të gjitha kohët është vlerësuar si i vlefshëm dhe unioni (ixhmai i myslimanëve) e kanë braktisur kijasin në këtë çështje.
3. Istihsan Ed-Darure, si p.sh. pastrimi i pishinave dhe bunarëve nga e cila nuk mundet që të futet ujë për pastrim në pishinë ose bunar ose nga ajo e cila rrjedh prej bunari me ndonjë pastërti, sipas istihsanit, dijetarët e kanë lehtësuar nga e cila kanë vendosur pastrimin me disa sasi të kovave me nxjerrjen e ujit, kështu që edhe në rast të tillë është braktis kijasi për shkak të vështirësisë.

7. Urfi (E drejta zakonore)

El-‘Urfu (E drejta zakonore) është argument i cili përdoret atëherë kur nuk ka argument ligjor të sheriatit (nuk ekziston në Kur’an dhe Sunnet), por nëse urfi kundërshton Kur’anin dhe Sunnetin atëherë kjo traditë është e refuzuar, sepse konsiderimi i tij është prolongim i tekstit (Kur’anit dhe Hadithit). Urfu’l-Am (tradita e përgjithshme) implementon atë çka është në të gjitha vendet. Ndërsa Urf’ul-Has impelementon një traditë e veçantë e cila përdoret vetëm në një vend. Ndërsa lidhje me Urfu’t-Tixhare dhe Urfu’z-Zera’, (Tradita e tregtisë dhe bujqësisë) nuk pengohet para tekstit të përgjithshëm, qoftë traditë e përgjithshme ose e veçantë. Tradita e përgjithshme i specifikon disa gjurma jo të prera të cilat në disa forma janë të ndaluara në traditën e përgjithshme të cilën e praktikojnë myslimanët në të gjitha vendet islame, ndërsa me traditën e veçantë aplikohet atëherë kur nuk ka argument tjetër përveç saj.

* * *

Imam Ebu Jusuf El-Ensari

Ky është Ja’kub bin (i biri) Ibrahim bin Habib El-Ensari (nga fisi Ensar) me prejardhje arabe i cili ka lindur në vitin 113 h. ndërsa ka vdekur në vitin 182 h. Është rritur në një familje të varfër dhe se në fillim ka marrë mësim te dijetari i njohur i Kufes Ibn Ebi Lejla, pastaj mësimet e tij i ka vazhduar te Prijësi më i madh (Imamu’l-A’dham) Ebu Hanifja. Gjithashtu ka marrë pjesë edhe në mësimet e hadithit nga dijetarët e hadithit (Muhadithinët). Në periudhën e tre halifëve të dinastisë abasite El-Mehdiut, El-Hadiut dhe Harun Er-Reshidit ka ushtruar detyrën gjykatës suprem. Imam Ebu Jusufi ka qenë i pari prej juristëve racionalistë (Fukahau’r-re’ji) të cilët kanë aplikuar në mishërim me racion në hadith, bile edhe njihet si nxënësi më i fortë i Ebu Hanifes në mësimin e haditheve përmendësh. Nga përvoja e Imam Ebu Jusufit gjykatës, shkencës së fikhut i ka dhënë një dobi të madhe nga e cila në jetën e tij praktike e ka zhvilluar analogjinë (kijasin) dhe istihsanin (preferencën juridike).
Nga veprat e shumta të Ebu Jusufit nga të cilat disa nga ato që i ka regjistruar mendimet e tij dhe të mësuesit të tij Ebu Hanifes janë: “Kitabu’l-Athar”, “Kitabu’l-Haraxh” dhe “Ihtilafu ibn Ebi Lejla” etj.

* * *

Imam Muhammed Esh-Shejbani

Muhamed bin El-Hasen Esh-Shejbaniu ka lindur në vitin 132 h., ndërsa ka vdekur në vitin 189 h. Ky nuk ka qëndruar gjatë kohë te Ebu Hanifja, kurse fikhun e ka mësuar te Ebu Jusufi, Eth-Theuriu dhe El-Euzaiu. Pas mësimit të fikhut nga dijetarët e Irakut, fikhun e racionalistëve, ka shkuar te Maliku dhe ka udhëheq gjykatën në kohën e halifit abbasit Harun Er-Reshidit, por nuk ka qenë gjykatës suprem ashtu si mësuesi i tij Ebu Jusufi. Gjithashtu ky ka pasur dituri të gjerë në fushën e gjuhës arabe dhe letërsinë. Ky ka poseduar cilësi të cilët nga nxënësit e Ebu Hanifes nuk kanë poseduar përveç mësuesit të tij Ebu Jusufit, ngase ky e mësoi gjithë fikhun e Irakut nga Ebu Jusufi, fikhun e Hixhazit nga Maliku dhe fikhun e Shamit e mësoi nga Euzaiu, kështu që ky e bashkoi fikhun e Irakut me fikhun e Hixhazit.
Librat e Imam Muhammedit konsiderohen burime parësore të fikhut të Ebu Hanifes, pa marrë parasysh nga kjo se a kanë qenë transmetime nga Ebu Jusufi si libri Xhami’us-Sagir dhe nga ajo çka ka regjistruar nga të njohurit nga fikhu i irakianëve nga e cila e mësoi prej Ebu Jusufit dhe të tjerëve. Ibn Nexhimi në veprën El-Bahru’r-Raik thotë: Çdo vepër e Muhammed bin El-Hasenit e emëruar me emrin e Es-Sagir është sipas mendimeve kompakt të Shejhanëve (Imam Ebu Jusufit dhe Muhamedit), nga e kundërta e veprave të emëruar me El-Kebir në të cilën nuk paraqet mendime të Ebu Jusufit.
Dijetarët për nga autenticiteti i kanë ndarë në dy pjesë librat e Muhamed bin El-Hasen Es-Shejbaniut, rahimehullah:
Libra të njohur “Dhahiru’r-Rivaje” (transmetime frekuentive), këto libra janë të vërtetuara nga Imam Muhamedi me transmetime të besueshme, ndërsa këto transmetime mund të jenë transmetime Mutevatir (frekuentive) dhe Meshhur (të favorizuara), nga këto janë “El-Mebsut”, “Ez-Zijadat”, “El-Xhami’u’s-Sagir”, “Sijeru’s-Sagir, “Es-Sijeru’l-Kebir” dhe “El-Xhami`u’l-Kebir”, dhe se këto vepra quhen “El-Usul” (baza, esenca, themeli). Gjithashtu këtyre i bashkangjiten edhe librat “Kitab’u’l-Athar” dhe “El-Huxhxhe” të cilat konsiderohen shtyllë për transmetimin e Fikhut Hanefij.
Librat me transmetime “Gajr Dhahiru’r-Rivaje” (transmetime jofrekuentive), këto quhen kështu ngase autenticiteti i tyre nuk është frekuentiv nga transmetimet e Imam Muhamedit. Në këtë kategori bëjnë pjesë si libri “El-Emali” i Imam Ebu Jusufit, librat e Hasan bin Zijadit dhe të tjerëve. Gjithashtu këto vepra quhen “En-Nevadir”. Librat në Medhhebin Hanefi ndahen në katër grupe: “El-Usul”, “En-Nadir, “Fetava” dhe “El-Vakiat”. Librat e emërtuar “El-Usul” janë baza (esenca, themeli, shtylla) e medhhebit hanefi sepse ato janë me zinxhir të transmetuesve të besueshëm dhe autentik. Në qoftë se na paraqiten çështje në veprat e “El-Usul” dhe “En-Nevadir” atëherë do të gjykojmë sipas librave të njohura “El-Usul”. Ndërsa librat e njohura “El-Fetva” dhe “El-Vakiat” vijojnë pas librave të njohura “En-Nevadir”, sepse në librat “El-Usul” dhe “En-Nevadir” janë të përmbledhura mendimet e themeluesve të medhhebit hanefij, edhe pse mund me pasur mendime të ndryshme nga këto dy lloj të transmetimeve (El-Usul dhe En-Nevadir).
***

Këtë përshkrim modest në lidhje me biografite e prijësve të medhhebit hanefi, Imam Ebu Hanifes, Ebu Jusufit dhe Muhamedit, All-llahu i mëshiroftë, që janë të prezantuara shkurtimisht duke mos prezantuar shumë pjesë nga jeta e tyre jamë referuara në librin e Shejh Muhamed Ebu Zehras, All-llahu e mëshiroftë, të titulluar me emrin Ebu Hanife të cilën e kam shkurtuar sa për t'u ndriçuar lexuesi nga këto dhe të mësoj se All-llahu i Lartësuar ka zgjedhur persona të mëdhenj të cilët do të mbrojnë fenë, siç është themeluesi i medhhebit hanefi, Imam Ebu Hanifja dhe dy nxënësit e tij (Imam Ebu Jusufi dhe Muhamedi), Imam Malik bin Enesi, Imam Muhamed bin Idris Shafiu, Imam Ahmed bin Hanbeli dhe dijetarë të tjerë prej prijësve udhëzues, All-llahu i mëshiroftë dhe i shpërbleftë me shpërblime më të mira për atë çka kanë vepruar për Islamin.

E përktheu nga arabishtja: Muin Sulejmani

Burimi:
El-Fikhul-Hanefi ve Edil-letuhu (Fikhu Hanefi dhe Argumentet e tij), 2005.

__________________
[1] Sahih Buhari, nr: (71), Sahih Muslim, nr: (1037), Sunen Ibn Maxhe, nr: (221), Musned Imam Ahmed, (4/92-100), Muvetta’ Imam Malik, nr: (1667) dhe Sunen Ed-Darimi, nr: (224-226). (Sh. M.S.)
[2] Transmeton Et-Taberani në El-Kebir, (6/261) dhe Hakimi, (3/598).
[3] Rusafe quhet pjesa lindore e anës së Bagdatit që e ndanë lumi Dixhle, ndërsa ana perëndimore quhet El-Kerhi. (Sh. i M.S.)
[4] Transmetohet në Musnedin e Imam Ahmedit, Sahih El-Buhari, nr: 4897, dhe Sahih Muslim, nr: 2546, nga Ebu Hurejra, radiall-llahu anhu.
[5] Ibn Asakir, Tarih Bagdad, 12/333.
[6] -Imam Euzaiu, rahimehull-llah, thotë: “Është një nga ata persona që posedon aftësi për nxjerrjen e argumenteve dhe të bërit analiza teksteve tradicionale (naksen, Kur’ani dhe Hadithi) dhe racionale (‘aklen). Ai që ulet të dëgjojë atë mahnitet se si i shqyrton dhe shpjegon problemet. Gjithashtu ai posedon aftësi të plota dhe të mëdha nga e cila mahnit dhe tërheq atë i cili e dëgjon dhe e sheh atë”.
-Veki’ bin El-Xherrah (Mësuesi i Imam Shafiut) thotë: “Imam Ebu Hanifja, radiall-llahu anhu, ka qenë besnik i madh dhe ka qenë shumë i zgjuar, sikur të kishte marrë shpata për All-llah..., ato do t’i barte.”
-Imam Shafiu thotë: “Çdo kush i cili do të merret me shkencën e fikhut do të jetë i nevojshëm (fëmijë) për Ebu Hanifen dhe as që kanë lindur gratë një njeri më të mençur se Ebu Hanifja.”
-Imam -Ahmedi thotë: “Imam Ebu Hanifja është në një pozitë që nuk mund ta arrin atë askush si në shkencë, përkushtim, zuhd (asketizëm) dhe ndjeshmëri për botën tjetër. Ndërsa është rrahur me kamxhik që të pason Mensurin, por ai nuk e ka bërë atë. Mëshira e All-llahut qoftë mbi të dhe All-llahu qoftë i kënaqur me të.”
-Imam Sufjan Eth-Theuri ka thënë: “Nuk kanë parë im sytë dijetar sikur Ebu Hanifja.”
-Jahja bin Seid El-Kittan (Imam i Ilmul-Xherh ve Ta’dil – Prijësi i disiplinave të kritikimit të transmetuesve) ka thënë: “Ebu Hanifja, betohem në All-llahun, është më i dijshmi i këtij ummeti për atë çka është nga All-llahu dhe i Dërguari i Tij.”
-Imam Ebu Jusufi thotë: “Për Imam Ebu Hanifen thonë se All-llahu e ka zbukuruar me shkencën e fikhut, dituri, bujari, aktivitet të palodhshëm dhe me moralin nga Kur’ani që e posedonte.” (Sh. i M.S.).
[7] Në veprat e tefsirit dhe fikhut shpesh përdoret emri Hasan, por në librat e tefsirit kur përmendet emri Hasan është për qëllim Hasan El-Basriu, ndërsa në librat e fikhut është për qëllim Hasan bin Zijadi (sh. i M.S.)
[8] Hadith mursel et-Tabi’i do të thotë: Ngritja e senedit deri tek Pejgamberi nga Tabi’iu (brezi pas sahabeve) edhe pse ai nuk e ka dëgjuar nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, hadithin.
[9] “Muxhtehid”: Dijetari që punon me burimet e shkruara (Kur’an dhe Hadith) për të nxjerrë gjykime dhe vendime juridike. Personit të tillë është e njohur kompetenca për të ushtruar ixhtihadin (gjykime dhe vendime) mbi tekstet jo të qarta ose në mungesë të teksteve të posaçme.
[10] Kontrata El-Istisna’ do të thotë: Kontratë e cila lidhet, por sendi duhet të dorëzohet më vonë, duke i përshkruar cilësitë e sendit dhe për të cilën është kushtëzuar puna. (Shih: Dr. Vehbe Ez-Zuhajli, El-Fikhul-Islamij ve Edil-letuhu, (1989) Darul-Fikr, bot. III, vëll: IV, fq: 631.) (Sh. i M.S.)

 


RSS per kategorine Lajme Shfletuesi i Kur'anit

  • RSS per kategorine Lajme