Zeri Islam

Kur’ani dhe Muhammedi a.s., sipas të cilëve zhvillohet ritmi i tërësishëm i përditshmërisë së një muslimani, i dhurojnë dhurata të veçanta muslimanëve, dhurata të natyrës temporale dhe atemporale, profane dhe sakrale. Kur’ani është universal dhe nuk pranon kufizimet kohore, hapësinore, ideore, racore dhe të tjera. Kur’ani komunikon me fjalor dhe vlera universale, me pejgamberin e të gjitha botave, e të gjithë popujve, e të gjitha racave, e të gjitha kohëve.



2. Kur'ani dhe Sunneti – Burime të të përsiaturit dhe veprimit të muslimanëve


Nga përmasat e theksuara të Kur’anit dhe Sunnetit, nga dimensionet e porosive kur’anore-sunnetike, ishte i qartë qëndrimi i muslimanëve ndaj jomuslimanëve: konstruktiv, afirmativ dhe i qartë. Kjo përparësi: posedimi i Fjalës së Vetme Autentike Hyjnore ishte me rëndësi të pavlerësueshme për raportet e muslimanëve kundrejt jomuslimanëve. Shtrohet pyetja: çfarë është qëndrimi dhe rëndësia e marrëveshjes ndërmuslimane, nëse e kemi të qartë qëndrimin e muslimanëve ndaj jomuslimanëve. Edhe për këtë çështje, duhet drejtuar Kur’anit dhe Sunnetit, të cilat janë burime themelore për të gjithë muslimanët.

Edhe Kur’ani edhe Muhammedi a.s. thërrasin në vëllezërinë muslimane të besimtarëve. Edhe të gjitha shkollat ortodokse islame / Sunnite, edhe ato shkolla e sekte që i quajmë joortodokse, si shi’izmi, sufizmi, mu’tezilizmi, dhe rrymat tjera me traditë muslimane, idetë dhe praktikën e tyre e ‘bazojnë’ në Kur’an dhe në ‘praktikën e Muhammedit a.s.’. Edhe format tjera interpretuese të të menduarit musliman bazamentin e tyre e kanë në burimet kryesore islame: Kur’an dhe Sunnet. Të gjithë këto shkolla të të menduarit, të pranuara, gjysmë të pranuara apo të refuzuara, pretendojnë se kanë për qëllim marrëveshjen dhe mirëkuptimin ndërmuslimanë.

Duhet theksuar se Kur’ani dhe Sunneti sjellin shprehjen integruese dhe universale që mbulon të gjithë traditën, tërë gjeniun krijues muslimanë, e ajo është koncepti musliman. Është për të shpresuar që ky fakt do t’i bëjë më të matur e më serioz të gjitha shtresat muslimane, te gjitha shkollat e të menduarit, të gjithë ata që kanë potencial intelektual dhe potencial besimi, që të vënë në lëvizje moton, synimin parësor musliman: përbashkësinë, unitetin e të gjithë muslimanëve dhe qëndrimin konstruktiv e afirmativ të këtyre muslimanëve kundrejt feve dhe doktrinave tjera në botë.



3. Mirëkuptimi dhe marrëveshja ndërmuslimane


Muslimanët duhet të jenë të gatshëm që edhe muslimanët tjerë, me specifika të caktuara në rrafshin interpretues të islamit t’i shohin si të “tyre” e jo të “huaj”, që me forca dhe angazhime të përbashkëta të kontribuojnë në përhapjen e Fjalës së Zotit në tokë. Të gjithë këta muslimanë, tradicionalistë, racionalistë, hanefijë apo malikijë, maturidijë apo esh’arijë, sufijë apo shiijë, ndajnë fatin, problemet, dilemat, sfidat e modernizmit, postmodernizmit, shekullarizmit, globalizmit, pozita e rëndë e umetit, vuajtjet, denigrimet dhe shkatërrimi i muslimanëve thuajse në të gjitha vendet e botës. Për shkak të përçarjeve e mospajtimeve ndër muslimanë, për shkak të mureve të ngritura ndërmjet veti, për shkak të akuzave të vazhdueshme, është derdhur shumë gjakë dhe shumë ngjyrë për shkrim. Pati edhe raste tragjike: ekskomunikimi dhe ekzekutimi, sikur i Ebu Hanifes më 767, i El-Hallaxhit më 922 etj.[1]

Për këtë shkak duhet ndarë fatin e përbashkët të muslimanëve, duhet shqyrtuar metodat më efikase dhe më cilësore për përhapjen dhe prezantimin e të vërtetës islame, të përcaktohen mënyrat dhe metodat më të mira për veprim dominues dhe cilësor. Me këtë mendojmë në rregullimin institucional të raporteve, sepse vetëm nëpërmjet institucioneve me aparaturë dhe mekanizma përkatës mund të ndihmohet në vënien e një ideje në qarkullim dhe zhvillimin dhe praktikimin e saj në rrafshin historik.

Aktualisht, muslimanët janë fajtorë për gjendjen e tyre, pa marrë parasysh cilës doktrinë i përkasin. Shumë kohë dhe energji kemi humbur duke komentuar e konstatuar çështje për sistemin republikanë, monarkist, për bashkësinë në diasporë etj.

Në vend të saj, duhet ofruar zgjidhje, duhet bërë hapat e parë fillestar si të zgjohen dhe motivohen, si të sensibilizohen masat, ummeti musliman, në punë, aksion, mendim, në praktikim, në themelimin e institucioneve të fuqishme dhe natyrisht, shtetit të fuqishëm musliman, që do t’i promovojë vlerat islame në politikë, ekonomi, kulturë, shkencë. Pikërisht për këtë nevojitet mirëkuptimi ndërmusliman.

Janë për t’u përshëndetur përpjekjet muslimane në shekullin XIX dhe XX për bashkim, sintezë dhe integrim mes muslimanëve, e sidomos përpjekjet e Muhammed Ebu Zehres e Mahmud Sheltutit, të cilët xha’ferinjt i pranonin për medhheb ortodoks në islam.[2] Është për t’u përshëndetur edhe përpjekja e S. H. Nasrit, Jusuf El-Karadavit, Reshid Hafizoviqit, në ditët aktuale, që të bisedohet drejt një mirëkuptimi më të mirë ndërmusliman. Nuk është në pyetje miratimi i doktrinës së njërës apo të palës tjetër, por është në pyetje gatishmëria për bisedë dhe marrëveshje. Kështu veproi Ebu Hanifeh me Xha’fer Sadikun para 12 shekujve, kështu duhet të veprojnë ne sot, në kohën tonë.

Mbyllja vetëm në sunizëm në kuptim të ngurtë, e sidomos vetëm në sufizëm apo vetëm në shiizëm, e mos të flasim për mbylljen vetëm brenda një shkolle juridike apo akaidologjike (dogmatike), do të thotë reduktim i universalitetit të islamit. Këto emërtime kanë vlerë vetëm kur shërbejnë si ura afrimi, si alternative të të kuptuarit. Por, kur këto shkolla, këto drejtime bëhen mollë sherri, element dezintegrues, ato s’kanë kuptim tjetër, pos të kualifikohen me: haram. Po, mosuniteti është haram. E vërteta hyjnore barabarësisht ka jehuar në interpretimet e ndryshme të islamit kudo në botë, nga lindja në perëndim, nga veriu deri në jug. Kjo qartë shihet në veprat e juristëve, të akaidologëve, te filozofëve, gjuhtarëve e shkencëtarëve muslimanë, Kjo qartë shihet në veprat e artit e arkitekturës muslimane në tokat shqiptare, Turqi, Pakistan, Malejzi, Andaluzi, Egjipt, Iran e Irak, Buharë e Samerkand. Të gjitha këto fakte e prova dëshmojnë se dialogu dhe mirëkuptimi ndërmusliman është detyrim imediat. Çdo vonesë është me pasoja të paparashikueshme për islamin dhe muslimanët, ndërsa në dobi të antimuslimanëve. Humbjet kulturore dhe qytetëruese të muslimanëve të botën aktuale janë prova më e madhe se uniteti është i pazëvendësueshëm.



4. Përse nevojitet mirëkuptimi mes muslimanëve


Mijëvjeçari i tretë në botë, sipas shumë intelektualëve, analistëve dhe politikanëve, do të zhvillohet në shenjë të dialogut ndërkulturor dhe ndërqytetërues. Për këtë shkak, muslimanët kanë nevojë që problemet e veta t’i sistemojnë në vendet përkatëse, që me forca të përbashkëta të vendosen kundrejt qytetërimeve fqinje dhe aktuale.

Mijëvjeçari i tretë sipas shumë teologëve, sociologëve, analistëve dhe politikanëve, do të zhvillohet në shenjë të dialogut ndërfetar. Për këtë shkak munslimanët duhet të jenë të gatshëm si në aspekt përmbajtësor ashtu edhe atë intelektual dhe domosdo të kenë qëndrim unik, të matur dhe largpamës kundrejt jomuslimanëve.

Muslimanët janë vëllezër në fe dhe të gjitha mosmarrëveshjet vëllezërit duhet zgjidhur me konsultim, marrëveshje dhe dialog. Bazë për dialog duhet të shërbejë fizionomia e brendshme e trashëgimisë islame e më pak e kaluara historike dhe prapavija politike.[3]

Bota muslimane me resurset e saj natyrore, politiko-ekonomike, tekniko-teknologjike, kulturore-arsimore, mediale që posedon, paraqet faktor relevant, e cila në perspektivën e afërt apo të largët sërish mund tam errë timonin e qytetërimit botëror. Nuk ka nevojë këtë synim dhe këtë dëshirë ta heshtim dhe të mos shkruajmë. Këtë duhet thenë haptazi. Mirëpo, edhe ky synim kërkon akces serioz në ndërgjegjësimin e muslimanëve për mirëkuptim ndër muslimanët.



5. Shqiptarët si paradigmë për një perspektivë të ndritshme


Bashkësia muslimane, e pranishme në tokat shqiptare në forma të ndryshme organizative që nga shekulli IX (pra në kohën paraosmane), pastaj në kohën osmane dhe pasosmane, deri tash ka mësuar islamin sipas shkollës hanefite. Edhe tash, organizata e Bashkësisë Islame përgatit kuadro pa ndonjë profil të veçantë, për të bartur barrën e kohës së tyre në të gjitha aspektet e jetës.

Kohëve të fundit, nëpërmjet studentëve që studiojnë jashtë, nëpërmjet misionarëve të ndryshëm, nëpërmjet shoqatave humanitare dhe bëmirëse, zyrave të ndryshme, por edhe nëpërmjet mediumeve elektronike dhe të shkruara, në tokat shqiptare kanë depërtuar trende të ndryshme interpretuese të islamit. Më të theksuara dhe më agresive nga këto trende janë interpretimi neoselefist vehabist dhe shi’it i islamit.

Kosova ka edhe një dukuri tjetër, atë të sufizmit, të tarikateve, të cilat për fat të keq, në vend që të luajnë rol pozitiv, ato shërbejnë si nuk duhet jetuar një musliman. Në shumicën e tokave shqiptare, sufizmi aktual luan rol destruktiv, injorant dhe dëshpërues.

Është më se e nevojshme të bëhet një analizë për këto trende dhe rryma dhe për rolin e tyre në rininë tonë dhe bashkësinë islame në përgjithësi. Por, duhet bërë me dije se Islami sunit dhe ai shi’it, por edhe shumë shkolla e sekte tjera, kanë një burim: Kur’anin dhe Sunnetin e Muhammedit a.s. Dallimet dhe specifikat janë në rrafshin interpretues dhe nuk guxojnë të përjashtojnë pjesën tjetër, aq më tepër të armiqësohen me pjesën tjetër.[4]

Mendojmë se në përgjithësi do të pajtohemi që bashkëpunimi ndërmjet këtyre akceseve të islamit është i domosdoshëm dhe detyrues. Çdo akces tjetër, akcesi i mosbashkëpunimit, i përçarjes, i zhvlerësimit, urrejtjes, i anatemimit, nëpërmjet formimit të grupeve e grupëzave, sekteve e nënsekteve kundrejt të tjerëve nuk do të rezultojë me sukses të mirë.

Për çdo musliman të sinqert kjo gjendje nuk është e mirë, sepse synimi i muslimanit është thirrja në të mirë dhe lufta kundër të keqes. Ndërsa me qëndrime përçarëse nuk mund të zbatohet islam i mirëfilltë.

Synimi ynë është që në tokat shqiptare dhe në tërë botën të prezantohet islami i bazuar në Kur’an dhe Sunnet, sipas modelit dhe frymës së brezave të parë. Me këtë nuk nënkuptoj, kthimin formalizmit të thatë, por nënkuptoj kthimin angazhimit, zellit dhe këmbëngulësisë së atyre brezeve përballë nevojave të tyre gjithnjë të reja.

Nuk është larg mendjes të formohet edhe një trup formal apo joformal në nivel të Botës Islame, sikur në nivel të Konferencës Islamike, por edhe në nivele tjera, sikur në nivel të Akademive Shkencore, instituteve shkencore, ku do të merrnin pjesë intelektualë të proveniencave të ndryshme interpretuese të islamit, detyrë e të cilëve do të ishte procesi i mirëkuptimit ndër muslimanët në të gjitha domenet dhe nivelet: shoqëror, ekonomik, politik, medial, edukativ, arsimor dhe të shihet sa ka islam aktualisht në mesin e muslimanëve.[5]

Hap i parë do të ishte organizimi i ndonjë seminari, konference a sesioni shkencor nga një organizëm zyrtar, ku do të prezantoheshin dhe ofroheshin përsiatje të ndryshme, duke pasur në konsideratë respektimin e ndërsjellë të dijetarëve, ku do të ofroheshin orientime të mundshme për bashkëpunimin e ardhshëm dhe projektet apo temat potenciale për ato tubime.

Mendoj se muslimanët duhet dhe munden të dialogojnë mes veti. Ky është detyrim islam, para të cilit duhet të nënshtrohemi. Kapriciet, ngushtësitë shpirtërore, ekskluzivizmat doktrinare duhet lëshuar vendin horizonteve dhe gjerësive islame. Mendoj se asnjë fe, religjion nuk posedon parakushte më të mira për dialog të brendshëm.


Përfundim!


Muslimanët e të gjitha proveniencave duhet krijuar hapësirë për diskutim, dialog dhe mirëkuptim mes veti. Për këtë hap kemi motiv të shumëfishtë: përhapja e Fjalës së Zotit dhe mbrojtja e saj dhe e gjeniut interpretues të saj.

Fjalët kur’anore: “Ai lëshon shiun nga qielli dhe lumenjtë me masë që rrjedhin shtretërve të tyre …” (Er-Rra'd, 17), komentuar me gjuhë sufizmi, do të thonë se me shiun synohet Kur’ani dhe kuptimet e tij të pasura të cilat i zbulon për krijesat Krijuesi absolut, kurse me shtretërit synohet zemra e njerëzve. Nga gjerësia e zemrave varet se sa do të mund të pranojë ajo dituri dhe urtësi.


Literatura:

1. Henry Corbin, Historia e filozofisë islame, I-II, Shkup, 1998.
2. Glasnik - Revistë e Rijasetit të Bonjës-Hercegovinës, Sarajevë, nr.10-12/1995.
3. http://www.znaci.com/printart92.html.
4. Nexhat Ibrahimi, Islami dhe kriza e identitetit, Shkup, 2004.
5. Imam Ebu Hanifeh, Fikh’ul-ekber - Thelbi i besimit islam, Prizren, 2005.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] Nëse lexojmë historinë e dijetarëve muslimanë do të shohim se shumica e tyre ishin të përndjekur nga regjimet e ndryshme. Shih: Henry Corbin, Historia e filozofisë islame, I-II, Shkup, 1998. Ebu Hanifeh, Fikh’ul-ekber, Prizren, 2005 e burime tjera.
[2] http://www.znaci.com/printart91.html.
[3] http://www.znaci.com/printart91.html.
[4] Glasnik - Revistë e Rijasetit të Bonjës-Hercegovinës, Sarajevë, nr.10-12/1995, fq. 424.
[5] Para disa vitesh pata propozuar se për funksionim të suksesshëm ndërmjet muslimanëve dhe jomuslimanëve, por edhe ndërmjet muslimanëve nevojitet një institucion i tipit të hilafetit: “Çdo gjë të thotë se muslimanëve u mungon një institucion islam i nivelit evropian, që do ta zhvillonte evropianizmin islamik dhe islamin evropian – bashkësinë islame gjithevropiane. Ky institucion do të organizonte platformë mirëkuptimi dhe zhvillimi brendapërbrenda muslimanëve …”. N. Ibrahimi, Islami dhe kriza e identitetit, Shkup, 2004, fq. 68-69.