Tëhuajësimi dhe izolimi i njeriut, filozofia e absurdit, pakuptimësia, çoroditja dhe pesimizmi janë karakteristika tipike të shoqërisë bashkëkohore dhe paralajmërime serioze për krizën shpirtërore dhe morale të njeriut bashkëkohor. Këta tregues simptomatikë të krizës morale dhe të apatisë spirituale të botës bashkëkohore janë të pranishëm dhe imanentë në të gjitha fushat e veprimtarisë njerëzore: art, teatër, film, letërsi, politikë, ekonomi, shkencë etj.
Statistikat pohojnë se Suedia, Japonia, SHBA-të dhe shtete të tjera perëndimore me standard dhe progres materialo-teknik shumë të lartë, por edhe me shfrenim dhe rënie shpirtërore morale shumë të lartë, paraqesin vendet me përqindje më të lartë të (tentim) suicidalitetit. Shkaku i kësaj gjendjeje është ndikimi i kuazi-ideologjive dhe kuazi-lirive që po ofrohen dhe infiltrohen në thellësinë e shpirtit të njeriut dhe shpesh shpie në dehumanizimin e personalitetit, humbjen e vlerave etike, mungesën e kritereve normale për vlerësim objektiv të njëmendësisë etj.
Mohimi dhe përjashtimi i Zotit nga jeta individuale dhe shoqërore medoemos bartësin e këtij mohimi dhe përjashtimi do ta shpie në kundërthënie, në absurd dhe pakuptimësi, sepse qenia njerëzore, edhe pa dëshirën e saj, nga brendia e tij e kërkon Krijuesin. Prandaj, për edukimin si proces të formimit të personalitetit të atij që edukohet me të gjitha kualitetet fizike, intelektuale, estetike dhe të punës me synim të përgatitjes së tij të shërbejë për të mirën e shoqërisë dhe të vetvetes ka kuptim të flitet vetëm nga aspekti i fesë. Kurse edukimi edhe është pikërisht ajo kategori në të cilën manifestohet baraspesha e materiales dhe shpirtërores te njeriu dhe rreth njeriut, në të cilën bazohet stabiliteti i individit, i familjes, i bashkësisë e edhe i civilizimit dhe në të cilën liria njerëzore nuk është sprovë, por dhuratë e Zotit. Natyrisht, ky është qëndrim jo nga aspekti materialist, ku shtrembërohet personaliteti i të edukuarit duke e përjashtuar nga ai si qenie bivalente komponentën e tij shpirtërore, por nga aspekti shpirtëror, i fesë, i cili duke e konsideruar kompleksivitetin e qenies njerëzore dhe prejardhjen e tij që bazohet në Fjalën e Zotit, zhvillon dhe kultivon te njeriu i ri pikërisht ato vlera që njeriu i bartë si shenjë parazanafillore të Krijuesit të tij.
N. Ibrahimi
Hyrje
Falënderimi i përket Allahut, i cili thotë:
إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِنْ طِينٍ ﴿71﴾ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ﴿72﴾
”Kur Zoti yt u tha engjëjve: “Unë po krijoj një njeri nga balta, dhe kur ta kem përsosur atë dhe t’i kem dhënë nga ana Ime shpirt, ju menjëherë përulunju atij (në sexhde)” (Sad, 71-72).
Edukimi i njeriut njëmend është i çuditshëm, i pashtershëm, i paskajshëm, i pafund; ka shumë lloje edukimesh të përhapura gjatë historisë, që në një formë a tjetër ka edukuar. Në anën tjetër, çdo individ është botë në vete.
Edukimi i fëmijëve dhe i të rinjve sidomos është vend produktiv dhe i pranueshëm. Sa më shumë që edukatori mundohet e përpiqet së edukuari fëmijët dhe të rinjtë, aq më tepër dëftohet arti njerëzor në të; ai bëhet vravashkë e përudhjes, e rilindjes dhe e mendjemprehtësisë së shpirtit të njeriut dhe të botës në përgjithësi.
Për arsye të gjithë kësaj vështirësie është tejet e diskutueshme që në disa fletë të trajtohet kjo botë shumëpikëpamjesh, vetëpërtërirëse dhe e pakuptueshme. Ndaj, kjo përpjekje është një plotësim i vogël, një nxitje dhe motivim human, synimi i së cilës është të zbulojë ndonjë perde dhe të ndriçojë këtë temë për shkak të detyrimit të këshillimit dhe përkujtimit të ndërsjellë mes njerëzve.
Ndër temat më të rëndësishme në fushën e edukimit bën pjesë puna e vazhdueshme në përcaktimin dhe formësimin e pesë gjerave:
“Kush jam unë?” – Përcaktimi i identitetit
“Në kënd ngjasoj unë?” – Përcaktimi i përkatësisë
“Kënd ta ndjek unë?” – Përcaktimi i shembullit dhe i autoritetit
“Si sillem unë?” – Përcaktimi i cakut të përkohshëm
“Sa vlen ajo që unë punoj?” – Përcaktimi i cakut përfundimtar
Duhet punuar në këto parime, pika nga fillimi i mësimit dhe njohjes së gjerave te fëmijët, d.m.th., nga mosha e hershme e fëmijës. Nëse këto pika do të ishin jo mjaft të qarta, mbase për shkak të formësimit të tyre të paqartë pikërisht në fillim, atëherë do të duhej të bëjmë vlerësimin e brendshëm të gjerave që ta vlerësojmë (pa)qartësinë e tij, sepse humbja e këtyre pikave nganjëherë bëhet shkak i zbrazëtirave të përhershme në edukimin e fëmijëve tonë, kurse kur dikush nuk posedon diçka atë edhe nuk mund t’ia jep tjetërkujt.
Është e papërfytyrueshme se sa me rëndësi është t’i dimë përgjigjet në këto pesë çështje, të cilat i kemi theksuar. Për shkak të vetë lëvizjes normale të gjerave do të vonohemi në dhënien e përgjigjeve, por te problemi i parë do të ndiejmë se sa ka qenë e rëndësishme kjo përgjigje. Në të kundërtën, do të na përcjellë konfuzioni i rëndë dhe dilemat e mëdha e të vazhdueshme.
Këto parime njeriut do t’i japin baraspeshë, rehati, besim të thellë dhe të drejtë, sikur që pengojnë largimin psikik që shpie në ndërtimin e formave jokorrekte të mirësjelljes njerëzore, ose të tëhuajësimit nga vlerat normale edukative.
Çështja e parë:
Kush jam unë?
(Përcaktimi i identitetit)
Lidhjet e para të cilat i ka njeriu ose fëmija skicojnë kufijtë e personalitetit të tyre, duke siguruar baraspeshë në hapat e tyre të mirësjelljes me të tjerët, në mënyrë të mirë ose të çoroditur, duke falur ose duke rrejtur, publikisht ose duke u mbyllur në vetvete, arsyeshëm apo me naivitet, guximshëm apo me frikë. Në këtë kontekst Imam El-Gazaliu thotë:
“Dije se fëmija është amanet te prindërit e vet, kurse zemra e tij është diamant i virgjër, i cili pranon gdhendje të te gjitha formave. Nëse fëmija përshtatet në të mirë, ashtu pleqërohet, dhe prindërit e tij edhe edukatori i tij do të kenë sevap nga ky angazhim. Por, nëse fëmija përshtatet në të keqe dhe kështu pleqërohet, mëkati shkon në qafë të kujdestarëve të tij, të cilët duhet ta ruajnë, ta edukojnë, ta mësojnë me sjellje të mirë dhe ta ruajnë nga shoqëria e keqe.”
Kjo bazë ose ky kongjenialitet pozitiv do t’i japë baraspeshë dhe qetësi fëmijës deri në fund të jetës së tij. Ky fakt ky pohim bazohet në hadithin ku Pejgamberi a.s. thotë:
كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ أَوْ يُنَصِّرَانِهِ أَوْ يُمَجِّسَانِهِ
“Çdo fëmijë lindet në fitret (natyrë të pastër), dhe se prindërit e tij e bëjnë kristian, hebraik ose idhujtar të zjarrit.” (Buhariu).
Kur’ani i ndershëm qartë përcakton identitetin e muslimanit:
قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿161﴾ قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿162﴾
“Thuaj: Vërtet Zoti im më udhëzoi në rrugë të drejtë, që është fe e drejtë, fe e Ibrahimit, që ishte larg besimeve të kota. Ai nuk ishte idhujtar. Thuaj: “Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime janë thjesht për Allahun, Zotin e botëve!” (El-En´am, 161-162), dhe probleme më të mëdha që paraqiten ndërmjet prindërve dhe fëmijëve janë të natyrës së mungesës së identitetit të drejtë.
Nganjëherë vërejmë që prindërit, në ditët e para të jetës së tyre familjare, kur janë larg prej mësimeve të fesë, fëmijëve të tyre u ofrojnë identitet negativ. Mirëpo, nëse këta prindër do t’i ktheheshin fesë kur fëmijët e tyre ta arrijnë periudhën e pubertetit, do të hasnin në pengesa të shumta që fëmijët të shkojnë pas hapave të tyre. Shkaku qëndron në faktin se identiteti që tashmë është mbjellë tek fëmijët ka qenë negativ pikërisht në fillim dhe se nuk mund të kthehen, veçse me punë këmbëngulëse, të vazhdueshme, me urtësi dhe bindje të thellë ose me përvojë personale. Të gjitha këto nuk bën të jenë aspak më të cekëta nga përvoja e prindërve të tyre.
Identiteti në të cilin e edukojmë fëmijën tonë lë gjurmë shumë të forta në personalitetin e tij. Për këtë arsye, ndikimi mbi fëmijën gjatë fëmijërisë së tij të hershme e vulos atë me identitet të caktuar, që është gjë mjaft e rrezikshme, dhe nuk është fare më pak e rrezikshme se sa loja me gjenet e njerëzve. Kur’ani na ka rrëfyer për Faraonin, kur mësoi se do të lind fëmija që do të ketë identitet të kundërt me atë të cilin e dëshiron ai. Për këtë shkak, ka bërë të pamundurën që ta shkatërrojë, ta zhdukë atë identitet, duke mbytur çdo fëmijë të porsalindur për të cilin mësonte se është i gjallë.
Që fëmijës tonë t’i japim identitet të qartë nga ne kërkohet:
- Respektimi dhe kultivimi i veçantë i diturisë së drejtë;
- Ndërtimi i zemrës së pastër;
- Dhënia e shembullit të mirë me vetvete;
- Sigurimi i mjedisit që do të ndihmojë në kristalizimin e këtyre gjerave.
Dituria e drejtë dhe korrekte:
Dituria e drejtë dhe korrekte kërkon nga ne angazhim të njëpasnjëshëm. Njohja jonë me disa gjera të reja, mësimi ynë i disa njohurive të panjohura nuk imponon që fëmijët tanë këtë tashmë menjëherë ta dinë dhe atë që e kemi grumbulluar gjatë periudhës së gjatë kohore për një kohë të shkurtër do ta përcjellim tek ata, kur ta mësojmë mënyrën e drejtë të mësimdhënies. Problemi paraqitet kur mendojmë se hollësitë dhe imtësitë, të cilat pa plan ua japim atyre, do ta japin rezultatin e kërkuar, duke llogaritur se kjo mënyrë do të bëjë prej tyre njeri që posedon dije të nevojshme.
Kur’ani i ndershëm na jep mësime dhe këshilla të veçanta në aspekt të përkufizimit të diturisë së drejtë dhe korrekte dhe të moralit të saj. Nga shembujt eklatant është edhe rrëfimi i Musait a.s. me Hidrin në kaptinën El-Kehf, shkakun e të cilit e shënon hadithi ku thuhet se Musai a.s. është pyetur se kush është më i dituri, në çka ka thënë se është ai, duke mos ia përshkruar dijen e tij Allahut xh. sh.
Ndërtimi i zemrës së pastër:
Ndërtimi i zemrës së pastër domethënë kultivim, rritje, që nuk është e njëjtë çka edhe edukimi, sepse përkufizimet e tyre gërshetohen. Imam El-Bejdaviu, Allahu e mëshiroftë, e përkufizon kultivimin, rafinimin (edukativ) sikur “arritje e pjesshme e kulmit të diçkahit”.
Mund të vërejmë shumë dëftime fetare që nxisin në punën e vazhdueshme të domosdoshme për edukim. Ndër to numërohet edhe thënia e Muhamemdit a.s. ku thotë:
أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ
“Puna më e dashur për Allahun xh. sh. është puna e vazhdueshme, qoftë ajo edhe modeste në madhësinë e saj.” (S.Muslimi, Kitab: salatul musafirine...).
Dhënia e shembullit të mirë me vetvete:
Në një familje, e cila ka mbjellë imanin në zemrat e fëmijëve të saj në planin shkencor dhe praktik, caku i dëshiruar ka arritur thellësinë më të madhe kur aty ka pasur shembull të mirë, të cilin edhe po ua theksojmë:
“Në qetësinë e natës, u ngrit nga krevati i tij çuni i vogël, duke u përvjedhur deri te krevati i babait të tij, duke dëshiruar që ta robërojë me duart e tij dhe të flejë në përqafimin e tij. Çuni u befasua me faktin që krevati i babait të tij ishte i zbrazët dhe se ai u nis nëpër shtëpi ta kërkojë nëpër dhoma. Në dhomën më të largët e dëgjoi zërin e babait të tij, i cili lexonte Kur’an me zë vajtues, të cilin çuni më herët nuk e njihte. Pa u hetuar u afrua te babai i tij dhe nga pozita e babait vërejti se ai fal namaz. Sytë e çunit tonë u shtanguan dhe në memorien e tij e gdhendi fotografinë të cilën kurrë nuk do ta harrojë, kurse e cila do të lë mbresë të thellë në të pas një kohe të gjatë. Ka parë dy vijë loti duke u lëshuar poshtë fytyrës së babait të tij, i cili ishte i preokupuar me këndim dhe vajtim, duke mos hetuar ardhjen e çunit të tij të vogël. Vogëlushi vjedhurazi, sikur hajni, doli nga dhoma dhe u nis të drejtim të krevatit të tij të vogël. Në trurin e tij u latua diç domethënien e thellë të së cilës do ta gjejë vetëm pas një kohe të gjatë.
Kurrë e mira nuk do të shkatërrohet. Djaloshi ynë u rrit. Duke u rritur, filloi të ndjejë ëmbëlsinë e imanit dhe të nënshtrimit ndaj Zotit xh. sh.. Edhe pse ishte i rrethuar me dobësitë që janë të pranishme te çdo njeri, në thellësitë e shpirtit të tij vesa e Kur’anit e freskonte thatësinë e zemrës sa herë që ai u afrohej mëkateve. Ka mbetur skena e babait të tij dhe e lotëve të derdhura në thellësi të asaj nate dhe vala e imanit të zhurmshëm, e cila mënjanonte nga rruga e saj çdo pengesë dhe të gjitha gjerat që e mashtronin.”
Sigurimi i ambientit do të ndihmojë që këto gjera të qartësohen:
Sigurimi i klimës së përshtatshme, ku nuk do të jetë gjithmonë ashtu si ne dëshirojmë, do të mbetet problem i vazhdueshëm. Por mbi ne është që mos ta lëmë edhe atë pak të mirë që e kemi para vetes, por duhet të nxisin mundësitë tona të shfrytëzimit të dhuntive të ofruara, e pastaj duhet ta zgjerojmë dhe t’ia përshtasim parimeve tona.
Muslimanët algjerianë kanë vuajtur shumë nga kolonialistët francezë, por, duke iu falënderuar ushtrive që i kanë përgatitur nënat besimtare, kanë sajuar grupe të vogla dhe oaza të imanit (besimit) në epiqendër të zjarrit francez dhe të kolonializmit të egër e shfrytëzues. Humbi Franca dhe fitoi Kur’ani. Fituan përpjekjet që të sendërtohet “mjedisi i mirë”, pa i marrë parasysh të gjitha negativitetet, mangësitë, të cilat e kanë përcjellë dhe kanë synuar ta ngufasin këtë bashkësi në diç tjetër.
Gjatë sundimit komunist në vendet islame, metodat e egra staliniste nuk arritën ta çrrënjosin Islamin nga zemrat e muslimanëve, ashtu si nuk arriti këtë ta bëjë Enver Hoxha në Shqipëri apo Tito në Kosovë e Bosnjë (ish-Jugosllavi) etj..
Kur’ani, besimi dhe dispozitat e Islamit në shumë vende arabe-islame janë mësuar në bodrume të fshehta dhe të errëta, në shpella të shkapërderdhura dhe në thellësi të maleve. Islami mbijetoi përkundër padijes së pranishme, mbijetoi krahas persekutimit dhe dobësive nëpër të cilat kanë kaluar muslimanët kundrejt jomuslimanëve, që nga ato vende të ngrehet sërish, për t’u shtrirë e përhapur edhe më shumë dhe më me ngulmë se sa më herët.
Ne duhet të besojmë fuqishëm, çfarëdo qofshin rrethanat, që ligjet të cilat i ka vendosur Allahu xh. sh. në botë mund t’i hapin dyert e punës dhe të ndërtimit, dhe të japin hapësira të gjera për veprim të frytshëm e afirmativ. Ne vetëm duhet të mësojmë mirë që si të shërbehemi me to dhe si t’i orientojmë ato në rrugë të drejtë.
Para vetes duhet ta vendosim perceptimin kur’anor dhe udhëzimin pejgamberik si dy shenja të përhershme drejt të cilave gjithnjë do të nxitojmë dhe ngarendim, pa drojë se do të humbim edhe kontributin më të vogël:
فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ﴿7﴾ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ﴿8﴾
“E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë. Dhe kush punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë.” (Ez-Zilzal, 7-8).
Çështja e dytë:
Në kënd ngjasoj unë?
(Përcaktimi i përkatësisë)
Harmonia e brendshme është çështje me shumë rëndësi në ndërtimin e shpirtit njerëzor. Njeriu nuk pushon së menduari për krijimin e tij të brendshëm dhe të miratimit të jashtëm të tërë kësaj. Nëse gjatë këtij procesi ndërtohen bindje të thella të brendshme, bartësit të tij ky ndërtim edukativ i jep qëndrueshmëri të nevojshme për rritje të drejtë në pajtim me natyrën e tij. Por, personat të cilët gjatë jetës së tyre nuk janë stabil dhe lëvizin ndërmjet mendimeve të ndryshme në të shumtën e rasteve kanë ndërtim të brendshme të çrregulluar dhe joharmoni. Nëse personi i këtillë nuk vjen deri te rezultati i caktuar, kjo mund të shndërrohet në një lloj të hipohondrisë, në të cilën manifestohen skajshmëritë e joharmonisë.
Disa ide bashkëkohore paraqesin shembuj të shthurjes dhe rrëmujës së shpirtit njerëzor. Të gjitha këto bëhen me pretekst dhe në emër të objektivitetit, të së vërtetës së lirë dhe në emër të gjurmimit permanent për të vërtetën. Po ashtu, kjo bëhet dhe me pretekst të emrave me famë, frytet e vetme të së cilës janë një lloj i jolidhshmërisë shpirtërore të individëve në vorbullën e pashpresës dhe të reaksionit të vazhdueshëm, të cilat i ndajnë të gjithë të pranishmit dhe askujt nuk i japin kurrfarë dobi pozitive.
Gjerat bëhen shumë më të rrezikshme nëse kjo rrëmujë shpirtërore nga rastet dhe shembujt individual dhe të kufizuar masovizohet dhe shndërrohet në lëvizje. Kjo temë lidhet me kriterin sipas të cilës njeriu vepron sipas vlerësimit të vetvetes dhe të raportit të tij kundrejt të tjerëve.
Kur’ani fisnik na tregon qartë në kriterin kryesor për vlerësimin e të gjitha vlerave të brendshme dhe të jashtme, ku thotë:
إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿13﴾
“E s’ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur”. (El-Huxhurat, 13).
Vetëpranimi me anë të devotshmërisë e pasuron jetën ashtu që aty të ketë të mira për çdo kënd, deri sa parimet që e fokusojnë epërsinë e individit, të bashkësisë a të interesit apo të egoizmit sjellin deri te shkatërrimi individual dhe ai i përbashkët. ...
Shumica e prirjeve negative dhe armiqësore te fëmijët paraqiten në ditët e para të fëmijërisë së tyre si rezultat i përvojave të tmerrshme që i trashëgojnë apo me të cilat ballafaqohen. Te fëmijët të cilët janë trajtuar në mënyrë të vrazhdë mbëltohen prirje kriminale, sepse ata me këtë mësojnë se tek njerëzit ka të keqe dhe të mirë. Ky fakt është tepër i madh për të kuptuarit fëmijëror, për ç’arsye këto prirje për të janë të tmerrshme, nxisin tek ai pesimizëm dhe vragë që nuk shërohen kurrë. Rreptësia apo parimësia është gjë e mirë dhe e domosdoshme në fushën e edukimit, deri sa vrazhdësia nuk është aspak e përshtatshme për fëmijën. Ndër virtytet negative të edukimit bën pjesë edhe privimi i fëmijës nga fëmijëria e tij dhe mosrespektimi i moshës dhe botës fëmijërore. Ndër gabimet që bëhen te edukimi i fëmijëve është edhe frikësimi i fëmijës për ndonjë gabim të tij se Zoti do ta dënojë për këtë në zjarr! Është më e drejtë që fëmija të nxitet me atë se Zoti dhe Pejgamberi i Tij do ta dojë, kurse duhet të largohet nga gënjeshtra nëpërmjet nxitjes dhe përshtatjes me të vërtetën dhe me mbjelljen e madhësisë së dashurisë së Allahut ndaj njerëzve të sinqertë, duke marrë shembuj nga jeta e të gjithë pejgamberëve. Kjo duhet të vazhdohet deri sa vetëdija e fëmijës nuk bëhet e aftë ta dallojë të mirën nga e keqja, në bazë të pikëpamjes fetare si kriter, si masë për këto dy dukuri dhe t’i kuptojë konsekuencat e tyre në këtë dhe në botën tjetër.
Ndër faktorët e rrezikshëm që e orientojnë njeriun dhe harmoninë e tij të brendshme bëjnë pjesë dimensionet shpirtërore të cilat janë të mbjella në të dhe mënyra e mbjelljes së tyre. Hadithi në të cilin thotë Muhammedi s.a.v.s.
إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ صَالِحَ الْأَخْلَاقِ
”Jam dërguar që ta përsosi moralin më të mirë.” (Ahmedi, Hakimi dhe Bejhekiu) shpjegon pozitën e moralit fisnik. Lavdërimi i Allahut të madhërishëm për të Dërguarin e tij në të cilin thotë se “Pa dyshim ti je me moral të përsosur”, (El-Kalem, 4) qartë tregon se pejgamberët kanë pjesëmarrje në çudi të madhërishme.
Ekzistojnë grupime të caktuara të cilat vetëm sa për sy e faqe thërrasin në moral, por ato janë dyfytyrëshe dhe oportuniste sepse iu intereson vetëm interesi personal, sikurse vjedhësi, i cili ka humbur prenë e vet dhe fillon ta vajtojë besnikërinë dhe këmbënguljen për të vërtetën në jetë. Ekzistojnë edhe grupime të tjera të cilat nuk kanë lidhje me moralin, madje as nuk thërrasin në moral, pos në rastet kur gjerat arrijnë “kufijtë e kuqë”, të cilat në vete bartin shkatërrimin e qartë.
Ata janë sikurse disa bashkësi që lejojnë të gjitha format e çoroditjes, duke konsideruar se ky është veprim natyror, i cili nuk nxit probleme (BBC thekson informacionin se deri në vitin 2001 në botë nga AIDS-i kanë vdekur 25 milionë njerëz, kurse të sëmurë nga kjo sëmundje janë rreth 40 milionë). ...
Ekziston edhe lloji i tretë i njerëzve të cilët i intereson etika lokale vetëm në suaza zyrtare, ashtu që, sipas tyre, nuk ka asgjë të keqe që mjeku të pijë alkool në kafene, deri sa i respekton rregullat spitalore të cilat kërkojnë që alkooli mund të konsumohet vetëm jashtë spitaleve, e jo gjatë orarit të punës, kurse askush nuk ka të drejtë të ketë lidhje me jetën e tij private.
Edukimi islam plotësisht dallon nga të gjitha grupimet e përmendura. Struktura etike e bashkësisë në bazat e saj është strukturë harmonike në të cilën nuk ka kundërthënie, stabilitetin dhe qëndrueshmërinë e të cilit e përkrahin të gjithë anëtarët e bashkësisë. Kjo strukturë etike mund të pranojë lëshim të vogël ose individual të kufizuar ose të paparaparë, por gjithashtu konsideron se sendërtimi i interesave reale për bashkësinë dhe largimi i të gjitha pengesave është detyrë obligative (fard), e cila nuk guxon të shpërfillet. Për shkak të të gjitha këtyre, struktura jonë etike është mjaft rigoroze kundrejt personave të cilët dëshirojnë që t’i shpërfillin dhe t’i shkatërrojnë ...
Thuajse nuk ekziston çështje e cila njëmend e dobëson moralin, e shkatërron harmoninë e brendshme dhe nxit rënie psikike, sikur që këtë mund ta nxisë kundërthënia ndërmjet gjerave personale dhe publike. Etika shoqërore është parim të cilin të gjithë ne duhet ta bartim, por derisa ekziston jazi ndërmjet parimeve tona etike dhe të mirësjelljes praktike, do të mbeten plasaritje të mëdha dhe hapësirë të probleme të vazhdueshme.
Kufijtë e bontonit po përhapen në të gjitha drejtimet. Deri sa i gjejmë disa bashkësi që kanë kujdes në fijet tjera të cilat i lidhin me bontonin, si minimum për ruajtjen e lidhjeve që i lidhin me përkatësinë e tyre njerëzore, Islami mbjell në shpirtin e individit respektimin e parimeve etike. Por, ekziston çështje e rrezikshme në të cilën duhet të kemi kujdes. Etika e një muslimani në disa fusha të rëndësishme vendimtare, sikurse këmbëngulësia në fushën e kërkimeve dhe leximit, si duket, është venitur në krahasim me kërkesën e parimeve islame dhe në krahasim me popujt tjerë të cilët kanë qenë në fund, pas së cilës mjaft kanë përparuar në këto fusha. Simboli i përsosurisë në të cilin gjithnjë japim shenjë është “Allahu e do kur dikush nga ju e punon një punë të caktuar që ta përsosi”, thuajse nuk është i pranishëm në mesin tonë. Koha e çmueshme, me të cilën Allahu përbetohet në suren El-Asr është larg nivelit të kërkuar apo të dëshiruar, qoftë kjo në aspekt të respektimit, të shfrytëzimit, të ruajtjes apo të ekzekutimit të të drejtave dhe detyrimeve të tij. Çarje të tmerrshme e kanë goditur umetin muslimanë në këtë fushë, kurse gjurmët e këtyre çarjeve e konflikteve çdo ditë janë më të mëdha. Nëse vetëdija për ekzistimin apo pranimin e cilitdo problem është hapi i parë drejt zgjidhjes së tij, atëherë nuk ka dyshim se ka nevojë të japim shumë më tepër angazhim se sa atë që jemi duke e dhënë. Nëse përsosuria e punëve në nivele më të ulëta ende zvarritet, ç’mund të kërkohet nga nivelet më të larta? Nuk ka dyshim se mbëltimi i etikës së përsosurisë së punëve nuk është gjë e thjeshtë, por kjo është hap i domosdoshëm që kërkon durim të madh. Kjo çështje nuk është e kufizuar, sepse jemi sëmurë me përsosje të dobët të punëve në nivel të individit, të bashkësive, e madje edhe në nivel të shteteve dhe popujve.
Nëse humbja e ndjenjës, zhdukja e besimit dhe shmangia e detyrimeve e të gjithë popujve është manifestim i thellë i cilësive të individëve të cilat do të duhej t’i japin forcë, atëherë kjo nuk do të thotë se aty zhduket përgjegjësia individuale e cila shumë mirë e kupton raportin ndërmjet prapambetjes së përbashkët dhe lëshimeve individuale. Mbi ne është të mbjellim strukturë të thellë etike, ndikimi i së cilës - përkundër pengesave ekzistuese - do të jetë më i madh se sa fushata rrënuese. Pikërisht kjo është esenca e punës së ripërtëritësve (muxhedidëve) dhe misionarëve (daive) te të cilët ende gjendet një pjesë e së mirës, e cila përhapet, kultivohet dhe zhvillohet, dhe e cila vazhdimisht do ta ngadhënjejë dhe shkatërrojë të keqen.
Nga gjerat që e shkatërrojnë strukturën etike dhe japin shenjë të moskuptimit të lidhjes ndërmjet prapambetjes së përbashkët dhe gjurmëve të angazhimit individualist në rrugën e ndalimit dhe pengimit të përparimit të kësaj prapambetjeje, është veprimi i individëve të cilët kur fëmija thenë diçka vihet në vend të mbrojtësve të tij, duke refuzuar çdo qortim të mundshëm, duke u arsyetuar se këtë vepër të keqe e ka bërë fëmija i fqinjëve apo motra e mjerë jo e pranishme. Ata me këtë veprim në thellësitë e fëmijëve të tyre mbëltojnë bindjen se shpëtimi qëndron tërësisht në gënjeshtër, duke e mësuar fëmijën në izolim dhe egoizëm, deri sa akuzohet i pafajshmi që të shpëtohet fajtori!
Nuk duhet bazuar në asnjë gjësend i cili nuk është provuar më herët. Mbështetja në bonton, i cili nuk është provuar më herët, është sikur ndërtesa shtyllat drunore e të cilit i ka pushtuar dhe ka filluar t’i hajë krimbi. Veprat e mira janë pjesë përbërëse të besimit, kurse ushqimi teorik pa ekzistimin e praktikës mund t’i shkatërrojë parimet e tërësishme.
Çështja e tretë:
Kënd ta ndjek unë?
(Përcaktimi i autoritetit)
Në jetë gjithnjë kemi nevojë për autoritet, që do të thotë, ana, drejtimi drejt të cilit përcaktojmë pikëpamjet, mendimet, sjelljet, vlerat, vendimet tona, në bazë të së cilës e organizojmë tërë jetën tonë. Po ashtu, është e domosdoshme të kemi shembuj për sjelljen tonë, të cilin do ta ndjekim dhe rreth të cilëve sillen shembujt tonë më të mëdhenj. Në këta shembuj përcaktohen synimet drejt të cilëve synojmë. Në tërë botën nuk ka askush që jeton pa autoritet. Gabon secili individ që mendon se është i pavarur dhe i vetëmjaftueshëm në këtë pikëpamje. Ka prej tyre që kanë tentuar të ikin nga autoriteti të cilit i përkasin, që në mënyrë tjetër kanë rënë nën ndikimin e autoriteteve të tjera.
Domosdoshmëria e ekzistimit të autoritetit është e madhe, sepse mosekzistimi i tij shpie individët apo grupet të jetojnë në vakum, kurse gjatë kësaj kohe shumë sosh mund ta preokupojë shpirtin dhe të luajë me të, duke e marrë parasysh se rrugët e degjenerimit janë të shumta dhe të llojllojshme.
Për këtë arsye ka nevojë të ekzistojnë kritere sipas të cilit do të vlerësohet, sepse Allahu xh. sh. thotë:
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ ... ﴿71﴾
“E sikur të përputhej e vërteta me dëshirat e tyre, do të shkatërroheshin qiejt e toka dhe çdo gjë që gjendet në to. ...” (El-Mu´minun, 71).
Kur’ani mjaft qartë e ka saktësuar autoritetin si metodë për besimtarin:
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿153﴾
“Dhe se kjo është rruga Ime e drejtë, pra përmbajuni kësaj, e mos ndiqni rrugë të tjera e t’ju ndajnë nga rruga e Tij.” (El-En´am, 153).
Në mashtrime të mëdha bën pjesë pohimi i individit se nuk i përket askujt, që gjithsesi është jo i saktë. Në këtë jetë nuk ka askush e që nuk i përket ndonjë grupimi. Nëse do të parashtronim se ekziston individi i cili nuk i përket asnjë feje, asnjë parimi apo ideologjie, a do të thotë kjo se ai nuk i përket askujt? Assesi. Ai i përket shkollës në të cilën ka individ si ai. Të gjithë ata kanë pikëpamje të përbashkëta të afërta dhe fillojnë nga perceptimet tashmë ekzistuese të cilat janë të pranishme te të gjithë ata. Kur një mendimtar shkroi veprën “I askujt”, çdo gjë tregonte në jopërkatësinë të shprehur me lojëra gjuhësore, sepse askush nuk mund të jetë i papërkatësi. Kjo përkatësi te njeriu mbjell format e mirësjelljes, format e të menduarit, të të kuptuarit dhe të synimeve drejt të cilave synon ai.
Kështu, hapi i parë drejt shembullit të veprimeve të drejta në familje vjen nëpërmjet prindërve. Kur’ani fisnik në mënyrë rigoroze saktëson temën e shembullit ose të idealit, të cilin duhet të ndiqet, ku Allahu i Lartësuar thotë:
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا ﴿21﴾
“Ju e kishit shembullin më të mirë në të Dërguarin e Allahut, kuptohet ai që shpreson në shpërblimin e Allahut në botën tjetër, ai që atë shpresë e shoqëron duke e përmendur shumë shpesh Allahun.” (El-Ahzab, 21).
Shkaku i krizave ideore që paraqiten te individët janë paqartësia e nocionit “ideali (shembëllimi)”. Frika nga përdorimi i përvojave të huaja, për shembull, është në kundërshtim me shembullin pejgamberik, sepse Muhammedi a.s. ka hapur hendek dhe ka përdorë vulë për vulosjen e letrave të tij për sunduesit. Përkundër kësaj, mund të themi se frika ose turpi me rastin e praktikimit të Islamit ose turpi nga bartja e Islamit është një nga shkaqet e humbjes së shembullit, të identitetit tonë musliman. Fokusimi në disa kultura bashkëkohore nuk i ka anashkaluar madje as disa mendimtarë të shquar e të sinqertë në problemin e rrëshqitjeve ideore në aspekt të të kuptuarit të Islamit.
Nga shembujt më të çuditshëm është e dhëna të cilën e përmend një autor, i cili me këmbëngulje tenton të rrënojë çdo gjë stabile në Islam dhe të bëjë rrëmujë të përhershme, se transplantimi i organeve njerëzore, sikurse i zemrës ose i retinës ende është i papranueshëm dhe se muslimanët për këtë çështje ende duhet t’i drejtohen dijetarëve që “të nxjerrin” prej tyre një fetva të tillë. Është fatkeqe që një autor i tillë nuk di për fetvanë e dijetarit dhe mjekut Ebu’l-Jusra El-Abidinit (1889-1981), muftiut të dikurshëm të Sirisë, apo të shumë dijetarëve të tjerë në botën islame, për fetvatë e Këshillave për fetva, në të cilat është lejuar dhënia e gjakut dhe transplantimi i retinës.
Humbja e autoritetit është shumë e rrezikshme, kurse humbja e një pjese të tij mund të shkaktojë humbjen e tërësishme, me ç’rast tërë feja dhe të gjithë muslimanët vijnë në situatë të pakëndshme. Për shkak të rrethanave të përgjithshme çështja e mirësjelljes është gjë shumë e rëndësishme në kuadër të perceptimit gjithëpërfshirës, e jo arbitrar, sikurse është rasti me disa individë.
Pjesa përbërëse e ekzistimit të autoritetit është aktivizimi i tij i sërishëm dhe këmbëngulja në sqarimin e tij. Dobësia në këtë fushë ka dhënë rezultate tragjike, që si shembull do të përmendim Ugandën. Ajo është shtet afrikan, banorët e së cilës janë të lidhur me Islamin rreth dy shekuj. Përparimi i Islamit në jug të vendit është penguar për shkak të autoritetit personal, të kufizuar, të ngarkuar me pranga medhhebore, që i ka nxitur disa tregtarë muslimanë t’i urdhërojnë sunduesit të atëhershëm musliman, Monisit, që të bëhet synet (cirkumizohet), gjë që ai ka refuzuar. Pas këtij rasti përparimi i Islamit drejt jugut u pengua.
Rast i njëjtë para kësaj është edhe me përparimin e Islamit në Rusi dhe në veriperëndim, për shkak të problemeve të ngjashme (këtë të dhënë e thekson Thomas W. Arnold në veprën e tij “Historia e përhapjes së Islamit”, Prishtinë, 2004). Disa muslimanë nuk kanë ditur që në mënyrë përkatëse të ballafaqohen me këtë problem. Vlerësimi i interesit në rastin konkret ka dal nga autoritetet të cilat nuk kanë pasur aftësi që të shohin më larg se hunda e tyre!
Rezultati i humbjes së autoritetit brenda shtëpisë është mjaft i qartë dhe tragjik, sepse mosmarrëveshjet e prindërve nuk ndalen kurrë. Në këtë rast dilema dhe shqetësimi e preokupojnë psiken e fëmijës, sepse nuk ekziston autoritet i shëndosh, i cili përudhë dhe vlerëson veprimet fëmijërore. E edhe vetë prindërit, në këtë rast, nuk kanë autoritet të cilin do ta miratonin, që rezulton me më shumë çrregullime, përçarje, britma dhe zemërime.
Është e çuditshme që personalitete mjaft të arsimuara, të ditura dhe të kulturuara këtë faktor nuk e kanë parasysh, mendoj për shkak të perdes së hekurt të dëshirave dhe tendencave të fshehura xhahilite, sepse nuk kanë autoritet të shëndoshë.
Ekzistojnë drejtime që flasin për Kur’anin dhe Sunetin dhe për domosdoshmërinë e pasimit të tyre, por nëse çështja e caktuar ka të bëjë me femrat atëherë bregu i përkushtimit të tyre ndaj Kur’anit dhe Sunetit është gjithnjë e më i vogël, dallgët e të cilës përplasen në shkëmbinjtë e autoriteteve personale dhe të brishta që dominojnë me psiken e tij, e jo në autoritetet sipërore në krahët e të cilëve duhet jetuar:
فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿43﴾
“Andaj, ti përmbaju asaj që po të shpallet, e s’ka dyshim se ti je në rrugë të drejtë.” (Ez-Zuhruf, 43).
Gjithnjë duhet të theksojmë se ekzistimi i shembullit të mirë i dhuron cilitdo autoritet ndikimin e tij praktik dhe të thellë - faktik. Me të me sukses mund të notojë fuqishëm drejt projekteve të forcimit të popullit dhe ripërtëritjes së rolit të tyre. Për këtë arsye është e domosdoshme prania e shembullit të mirë te i cili autoriteti paraqet shpirtin me të cilin lëviz, e jo parimet shterpe të filozofive të huaja, të cilat me lehtësi flenë nëpër libra ose marrëzisht enden ndërmjet rreshtave të gazetave letrare.
Është e domosdoshme të jetojmë dhe ta edukojmë veten dhe fëmijët tanë në frymë të autoritetit të qartë, specifik, të gjallë dhe korrekt nga i cili nxjerrim forcën, kah e cila shkojmë dhe drejt së cilës apelojmë në forcimin e së cilës punojmë dhe në prehërin e saj jetojmë dhe vdesim.
Çështja e katërt:
Si të sillem ?
(Përcaktimi i synimit)
Kur njeriu ia zgjedh vetes shembullin të cilin do ta ndjekë, ndodhin situata të ndryshme gjatë të cilave kërkohet largpamësi dhe mendjehollësi në vlerësimin se (s)a i përgjigjen këto shembullit të cilin tashmë e ka zgjedhur për vete. Sa më mirë që ky ta kuptojë idealin apo shembullin, aq më shumë veprimet e tij do të jenë të drejta. Nëse, për shembull, e shikojmë thënien e Sufjan Thevriut, i cili thotë: “Shkenca e vërtetë sipas mendimit tonë është lehtësi nga dijetari i mirë, derisa secili di ta vështirësojë”, do të shohim se ai vendosë rregull të madh të baraspeshës të cilën Muzeniu, njëri nga pasuesit e Imam Shafiut, e sqaroi në kuptimin praktik në fushën e shkencës, në ç’rast, për të, Amr b. Uthman thotë:
“Nuk kam parë asnjë asket në angazhimin, këmbëngulësinë dhe respektimin e tij të dijes dhe dijetarit, sikurse Imam Muzeniun. Ai ndaj vetes ishte më rigorozi, në aspekt të shkeljeve të imta, kurse popullit të zakonshëm ia kërkonte rregullin më të lehtë.” Fliste: “Unë jam vetëm pjesë e bontonit të cilin e ka pasur Imam Shafiu.”
Paqartësia e rregullit “Ç’duhet të punoj” mund të ketë rezultate të rrezikshme. Ndodh që për njeriun që e kumton të vërtetën të thuhet se është i nxitueshëm, për atë i cili vepron me urtësi se është frikacak, për atë i cili përpiqet t’i udhëzojë njerëzit se është munafik, kurse për atë i cili shfrytëzon hipokrizinë shoqërore se është i shkathët. Në hadithin autentik ceket se do të vijë periudha kur për njeriun do të thuhet:
“Është mjaft i mençur ... është mjaft i këndshëm ... është i aftë ..., kurse në zemër nuk do të ketë thërmi të besimit.” (Buhariu)
Në hadithin tjetër të cilin e shënon Buhariu dhe Muslimi qëndron se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:
إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يُرْفَعَ الْعِلْمُ وَيَثْبُتَ الْجَهْلُ
“Nga shenjat e Ditës së Gjykimit është mungesa e dijes dhe përhapja e mosdijes...”(Sahihul Buhari, Kitabul ilmi)
Nga ky hadith Imam Sha’biu ka kuptuar se nuk do të vijë Dita e Gjykimit derisa dija nuk zë vendin e mosdijes, kurse mosdija vendin e dijes, dhe se e ka kuptuar mënyrën e ndërtimit të vetëdijes së brendshme e cila di se si është mirësjellja korrekte në kuadër të Rrugës së vërtetë të cilën Kur’ani fisnik na ka sqaruar në ajetin vijues:
وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿69﴾
“E ata të cilët luftuan për hir Tonë, Ne me siguri, do t’i orientojmë rrugës për te Ne, e nuk ka dyshim se Allahu është në krahun e bamirësve.” (El-Ankebut, 69), d.m.th. tërë kjo kërkon punë, këmbëngulje dhe angazhim të vazhdueshëm.
Me e keqja me të cilën e vërteta mund të sprovohet janë bartësit e këqij të cilët e duan të vërtetën, por nuk e njohin mjaft, ashtu sikurse që e urrejnë gënjeshtrën, të cilën e njohin dobët. Të gjithë e dimë se njerëzit janë armiq të çdo gjëje që nuk e njohin. Është shumë e rrezikshme që në pasimin e Rrugës së drejtë punohet me vite, që për disa çaste kjo të vidhet, apo të jetohet në mashtrim nga i cili zgjohet me goditjet e dhembshme, me ç’rast humbet çdo formë e mirësisë ose e mendjemprehtësisë.
Flijimi i jetës në fushën e mbrojtjes së të vërtetës është detyrim, edhe pse ndonjëherë një aspekt i këtyre flijimeve mund të jetë vetëm një fjalë. Ky flijim e ripërtëritë shpresën në fitore të asaj që njerëzve u sjellë dobi dhe u ringjallë gjera të mëdha të cilat pjesëtarët e gënjeshtrës me këmbëngulje tentojnë t’i zhvlerësojnë dhe shkatërrojnë, duke i zhytur me gjuhët e tyre të ndyra. ...
Pas gjithë kësaj, nuk është fare e çuditshme se gjendja jonë nuk ka asnjë jehonë në fushën e ballafaqimit kundër armatosjes së marrë apo organizatave të tregtisë botërore. Po ashtu, nuk mund ta gjejmë asnjë muslimanë i cili thërret në fushatë të protestës me qëllim të ruajtjes së ambientit. ...
Ndjenja e përbashkësisë paraqitet vetëm në rastet e veçanta, të cilat ne nuk i zgjedhim por na imponohen, edhe pse bashkëdhembsuria me të tjerët është një prej shenjave të të mirës në shpirtin njerëzor dhe perceptimi i drejtë i interesit të përgjithshëm. Madje, një njeri ka thënë:
“O Pejgamber i Zotit, unë mëshirohem me delen kur e theri!”, në të cilën gjë Pejgamberi a. s. ka reaguar: “Nëse ti mëshirohesh ndaj saj, Allahu do të mëshirohet ndaj teje.” (Ahmedi).
Edhe më e rëndë është kur fëmijët tanë, të cilët nuk kemi ditur t’i edukojmë në ndjenjën e xhematit, rriten me ndjenjë të gabueshme të xhematit, dëgjojnë britmën e imamit nga minberi ose vajtimin e oratorit, duke menduar se dëgjimi i hutbes “së zjarrtë” apo arritja deri te libri “i rrezikshëm” është një lloj i punës aktive të xhematit. Ndoshta për individët ndër ata në shumë gjera kanë nevojë për lustrim të sërishëm rigoroz, por mpirja e gabueshme, indoktrinomi, e ka përmbushur vakuumin e paarritshëm. Për gjithë këtë është kërkesë që njerëzve t’u kthehen të drejtat e tyre, që të ndërpriten burgosjet tirane dhe vrasja e njerëzve të pafajshëm, që të pengohet grupi apo individi që të sundojnë në mënyrë despotike me umetin, që të hiqet çdo faktor që shpie deri te të gjitha llojet e korruptimit dhe mashtrimit, që të ndërpritet vjedhja dhe uzurpimi i pasurisë personale dhe shoqërore, që të mbillet etika praktike, ...; të gjitha këto janë çështje të shpërfillura të cilat e përbëjnë thelbin e asaj që Islami dëshiron ta konstituojë ose të mbrojë. Çfarëdo formë e shkeljes së këtyre kufijve është torrollakosje e popullit dhe dredhi ndaj fesë.
Besoj se largimi i tërë umetit nga çdo lloj tutorie, epërsie ndaj tyre ose mbikëqyrje nuk është vetëm detyrë e mirë por e detyrueshme, drejt së cilës duhet ftuar dhe për të cilën paraprakisht duhet bërë përgatitje.
Një jomusliman që e ka pranuar Islamin më ka thënë: ka shumë grupime që kanë kundërshtuar, rebeluar ose protestuar dhe shumë të rinjë nga vendet e ndryshme kanë ardhur që të protestojnë kundër Konferencës së Organizatës Tregtare Botërore dhe idesë së globalizimit të botës. Disa prej tyre janë rrahur, burgosur ose janë gjakosur, por muslimanët nuk kanë bërë asnjë potez, as në Lindje as në Perëndim, e madje nuk kanë shkruar as edhe një telegram përkrahjeje për të dëmtuarit! Si kjo që muslimanët ende nuk e kanë të qartë se kundërvënia armatosjes, provave nukleare, ndalimi i ndotjes dhe ruajtjes së natyrës, lufta kundër përhapjes së narkotikëve e të ngjashme është një lloj i farzeve qytetërimore dhe boshti themelor i gjithëpërfshirjes dhe globalitetit të Islamit.
Të gjithë ne besojmë se ndihma e Allahut është në xhemat dhe se moskuptimi i domosdoshmërisë së përbashkësisë sjellë deri te rezultatet më të këqija. Kjo bindje do të zhduket nëse nuk ekziston lëvizja e vazhdueshme në fokusimin e këtij fakti në jetët tona. Është e pamundur që një popull të përparojë nëse individualizmi shkatërrues nuk largohet nga krahërori, koka dhe shpirti i pjesëtarëve të saj. Respektivisht, përparimi i popullit është me mësimin dhe bindjen e tyre se dëshira për të mirën e çdokujt është prej thelbit të degëve të imanit, sepse
لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لِأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ
“Nuk beson askush nga ju deri sa nuk i dëshiron vëllait të tij atë çka ia dëshiron vetvetes”, (Sahihul Buhari, Kitab; El-Iman)
dhe se
بَيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي بِطَرِيقٍ وَجَدَ غُصْنَ شَوْكٍ عَلَى الطَّرِيقِ فَأَخَّرَهُ فَشَكَرَ اللَّهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ
“Njeriu deri sa ecte ka hequr një pengesë nga rruga, për ç’arsye Allahu e ka falënderuar dhe ia ka falë mëkatet...” (Sahihul Buhari, Kitabul edhan)
Matja e frymës së xhematit nuk është me rëndësi aq të madhe në çastet e bollëkut dhe të gjendjes së qëndrueshme, sikur që mjaft qartë theksohet në periudhat e krizës. Fëmijët tanë duhet t’i ngremë drejt sferave të larta në fushën e perceptimit të frymës së xhematit, që të arrijmë deri te kufiri i caktuar i preokupimit me brenga të umetit me ushtrimin praktik të bashkëpunimit dhe të kontaktit të ndërsjellë me të tjerët, sado qoftë që pikat që na bashkojnë mund të jenë të kufizuara.
Fryma e xhematit ose puna grupore dhe ekipore bazohet në botëkuptimet korrekte psikike, kurse i nxisin domosdoshmëritë e kësaj bote dhe mësimet fetare. Do të ishte e rrezikshme që ndonjëra nga këto gjera të mos na zgjojë.
Në botën e tregtisë, për shembull, gjithnjë e më shumë ka firma të mëdha që njësohen në grupime të mëdha ekonomike, të cilat në tregun botëror kanë gjithnjë e më shumë ndikim, më shumë prodhime dhe aftësi më të mëdha. Në disa shtete më së shpeshti ndodh që kur vdes babai, përndryshe pronari i firmës së madhe, djemtë e tij e ndajnë pasurinë, duke bërë secili prej tyre firmë për vete që paraqet paaftësi të qartë të gjejnë strategji të gjerë të përbashkët, sepse fryma ekipore e personave të tillë ende është e pafuqishme.
Po ashtu, është e thjeshtë që në shumë xhami shohim se sa është shprehur egoizmi me rastin e rreshtimit në safë (rreshta), sidomos gjatë kohës së xhumasë, sepse shumë prej tyre rezervojnë hapësirë për të cilën mendojnë se ka komoditet me rastin e sexhdes, deri sa vetëm pakica kthen kokën pas vetes që të bëjnë vend më përpara dhe me këtë t’u lëshojnë vendin vëllezërve të tyre të cilët nuk kanë vend për të bërë sexhde.
Çështja e xhematit është fushë e gjerë e cila te ne është e pranishme vetëm me disa forma, dhe në nivelin e dëshiruar islam-civilizues jemi tek në fillim të rrugës, Për këtë arsye, duhet të arrijmë deri në fundin e saj, qoftë duke gdhendur bjeshkët apo duke ua ndërruar vendin deteve! Duhet të kemi vullnet i cili nuk njehë lodhje, sektarizëm, nepotizëm dhe ‘sëmundje’ të aktualitetit tonë. Duhet të kemi platformë të shëndoshë në bazë të të cilit duhet t’i edukojmë fëmijët tanë, kurse e cila është:
Individi punon për bashkësinë, dhe bashkësia për individin, kurse të gjithë tok punojmë për Islamin!
Çështja e pestë:
Çka vlen ajo që e punoj unë?
(Caku i largët)
Herë-herë gjerat, nëse vështrimi bëhet me nxitim, duken të padobishme. Thënia e Pejgamberit a.s., të cilën e shënon Imam Ahmedi, pohon se
إِنْ قَامَتْ السَّاعَةُ وَبِيَدِ أَحَدِكُمْ فَسِيلَةٌ فَإِنْ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا يَقُومَ حَتَّى يَغْرِسَهَا فَلْيَفْعَلْ
“Nëse fillon Dita e Gjykimit kurse në dorën e ndonjërit nga ju gjendet një fidan, po që se mundet ta mbjellë para se të vdesë (të ndodhë Kijameti) le ta bëjë këtë.”(Musnedi i Ahmedit)
Edhe pse asnjë njeri nuk do ta sheh dobinë e kësaj bime të vogël, edhe pse askush nuk do ta sheh rritjen e kësaj bime të vogël, as që dikush do të mund të shërbehet me frutat apo hijen e saj gjatë kataklizmës dhe gjendjes që do të mbretërojë në ato kohë, vepra e mirë në Islam ka vlerë të jashtëzakonshme.
E vërteta duhet të ngrehet dhe të përmendet, çfarëdo qoftë rezultati i saj, kurse gënjeshtra duhet të ndalet dhe zhveshët, sado që të kushtojë. Vetëm pastaj vjen me radhë urtësia dhe përzgjedhja e së keqes më të vogël nga pikëpamja sheriatike, e jo e keqja nga pikëpamja individuale.
Interesat materiale te njerëzit e zakonshëm zënë vend të madh në jetët e tyre, për ç’arsye shumë prej tyre ngurrojnë të veprojnë drejtë e madje edhe atëherë kur këtë munden. Kur’ani fisnik na urdhëron të këmbëngulim në bërjen e të mirave deri në fund:
وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ ﴿99﴾
“Dhe adhuroje Zotin tënd deri të vijë ty e vërteta.” (El-Hixhr, 99).
Hadithin të cilin na përcjellë Hudhejfe r.a., shpjegon detyrën e ruajtjes së të vërtetës në të gjitha rrethanat, sepse as’habët tjerë e pyetën Pejgamberin a.s. për të mirën, kurse Hudhejfe e ka pyetur për të keqen, duke u frikësuar që mos ta godet. Hudhejfe ka pyetur:
يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا كُنَّا فِي جَاهِلِيَّةٍ وَشَرٍّ فَجَاءَنَا اللَّهُ بِهَذَا الْخَيْرِ فَهَلْ بَعْدَ هَذَا الْخَيْرِ مِنْ شَرٍّ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَهَلْ بَعْدَ ذَلِكَ الشَّرِّ مِنْ خَيْرٍ قَالَ نَعَمْ وَفِيهِ دَخَنٌ قُلْتُ وَمَا دَخَنُهُ قَالَ قَوْمٌ يَهْدُونَ بِغَيْرِ هَدْيِي تَعْرِفُ مِنْهُمْ وَتُنْكِرُ قُلْتُ فَهَلْ بَعْدَ ذَلِكَ الْخَيْرِ مِنْ شَرٍّ قَالَ نَعَمْ دُعَاةٌ إِلَى أَبْوَابِ جَهَنَّمَ مَنْ أَجَابَهُمْ إِلَيْهَا قَذَفُوهُ فِيهَا قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ صِفْهُمْ لَنَا فَقَالَ هُمْ مِنْ جِلْدَتِنَا وَيَتَكَلَّمُونَ بِأَلْسِنَتِنَا قُلْتُ فَمَا تَأْمُرُنِي إِنْ أَدْرَكَنِي ذَلِكَ قَالَ تَلْزَمُ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ وَإِمَامَهُمْ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ جَمَاعَةٌ وَلَا إِمَامٌ قَالَ فَاعْتَزِلْ تِلْكَ الْفِرَقَ كُلَّهَا وَلَوْ أَنْ تَعَضَّ بِأَصْلِ شَجَرَةٍ حَتَّى يُدْرِكَكَ الْمَوْتُ وَأَنْتَ عَلَى ذَلِكَ
“O Pejgamberi i Zotit, ne kemi qenë në xhahilijet (injorancë fetare) dhe në të keqe, kurse Allahu na dhuroi këtë të mirë, ndaj a do të ketë të keqe pas kësaj të mire?”
Ai ka thënë: “Po!”
Unë i kam thënë: “A do të ketë të mirë pas kësaj të keqe?”
Ai ka thënë: “Po, dhe në të do të ketë ndërrime.”
Kam thënë unë: “Ç’janë këto ndërrime?”
Ai ka thënë: “Këta janë njerëzit të cilët do të udhëzojnë në atë në çka unë nuk kam udhëzuar kurse ti do t’i njeh ata dhe do t’u kundërvihesh atyre.”
Unë kam thënë: “A ka të keqe tjetër pas asaj të mire?”
Ai ka thënë: “Po, njerëzit të cilët do të ftojnë në dyer të xhehenemit dhe kush iu përgjigjet atyre, do ta hedhin në të.”
O i Dërguari i Allahut, na përshkruaj ata?
Ai tha: Ata janë nga soji jonë dhe flasin me gjuhën tonë.
Unë kam thënë: “Çka më urdhëron nëse kjo më godet?”
Ai ka thënë: “Shko pas xhematit të muslimanëve dhe imamit të tyre.”
Unë kam thënë: “E nëse nuk do të ketë xhemat dhe imam”?
Ai ka thënë: “Atëherë veçohu nga të gjitha ato grupime qoftë nëse strehohesh edhe nën rrënjët e drurit, deri sa nuk të vjen vdekja, kurse ti je në atë gjendje.” (Buhariu).
Islami i ka përgatitur pasuesit e tij të sinqertë që të sillen realisht kundrejt rrethanave:
أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آَمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ ﴿2﴾
“A menduan njerëzit të thonë: ‘Ne kemi besuar, e të mos vihen në sprovë.” (El-Ankebut, 2). ...
Tërë kjo është e lidhur me synimin më të lartë sikurse është arritja e premtimit dhe e kënaqësisë së Allahut. Ky është shkaku që besimtari gjithnjë jep dhe ofron, dhe që bashkësitë muslimane jetojnë në shenjë të ndihmesës reciproke, edhe pse i rrethojnë shumë faktorë dhe prapambeturi, deri sa bashkësitë tjera ndajnë vetëm atëherë kur kanë tepricë. Kjo është për arsye se besimtari sa do që të ndajë ai posedon konto, nga e cila nxjerr pasurinë e tij, kurse ajo konto është konto ahireti, sikurse që profesor Bekkar dëshiron të theksojë në një prej veprave të tij, se për çdo konsumim ka nevojë për një konto në të cilin duhet të mbështetemi, kurse sa më i madh të jetë konto, mundësia e konsumimit të ri është më e madhe.
Për arsye të synimeve më të larta duhet të ekzistojnë gjera që duhet të jenë pranishme në çdo skutë të organizimit tonë. Si për shembull, dashuria ndaj bukurisë në jetë. Është e dukshme që shumica e çrregullimeve te njerëzit ndodhin për shkak të mungesës së ndjenjës për bukuri. Me bukuri nuk nënkuptojmë vetëm me pamjen e fytyrës, por para së gjithash nënkuptojmë kulmin e harmonisë, të pajtimit, pëlqimit, shkëlqimit, sakrificës ... Kulmi i bukurisë është besimi sikurse që është kulmi i çoroditjes mosbesimi. Bukuria është kriter i pazëvendësueshëm, edhe pse shpesh e shpërfillur.
Arti i pamoralshëm nuk mund të eliminohet me britma e klithje nga minberi i xhamisë, por pikërisht me art të pastër, i cili është manifestim i natyrës së pastër. Mbëltimi i dashurisë ndaj bukurisë është kusht për fatin në këtë dhe në botën tjetër. Të gjitha këto janë të motivuara me hadithin e Muhammedit a.s.:
إِنَّ اللَّهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ
“Allahu është i bukur dhe e do të bukurën.” (Musnedi i Ahmedit)
Enes b. Maliku r.a. është magjepsur nga bukuria e bontonit pejgamberik. Asnjëherë gjatë 10 viteve të shërbimit të tij te Pejgamberi a. s. nuk dëgjoi pakënaqësi. Kur ndodhi zënia e Diellit, Pejgamberi a.s. pohoi se Dielli dhe Hëna janë dy shenja të Zotit dhe se ato nuk errësohen për shkak të jetës apo vdekjes së dikujt. Kur vinte robëresha nga skaji i qytetit dhe kërkonte ndonjë shërbim, populli shihte bukurinë në modestinë e Pejgamberit a.s.. Kur qante fëmija, nëna e të cilit falte namaz në xhemat, Muhammedi a.s. nxitonte ta përfundojë namazin sa më shpejtë.
Transmetohet se Imam Ibn Tejmijje ka thënë:
“Në botë ka xhenet dhe kush nuk hyn në të, nuk do të hyjë as në xhenetin e ahiretit!”.
Besoj se me këtë ka dëftuar përvetësimin e bukurisë së imanit dhe ndjenja e ëmbëlsisë së tij në botë është rruga e vetme drejt bukurisë së pakufizuar atje ku kënaqësitë janë të përhershme.
Mendoj se nuk ka gabim më të madh se sa prishja e natyrës së tyre të lindur me atë që e çorodisim dhe e vendosim në kallëp të kufizuar, në pajtim me pikëpamjet tona, me çka veprojmë atë që ne dëshirojmë, e jo atë çka dëshiron Krijuesi ynë. Me këtë ne e shkatërrojmë lidhjen e fëmijëve tanë me virtytet e bukurisë dhe në ta vrasim gatishmërinë e tyre të madhe të lindur që të pajtohen me krijesat shumë të bukura të cilat i rrethojnë paskajshëm.
Ta lexojmë kaptinën kur’anore En-Nahl (Bletët) dhe të jetojmë pak çaste me domethëniet e saj që të shohim sa besim të madh do të gjejmë aty për vete. Por, që të ndodh kjo duhet të dëgjojmë përreth nesh zëra të shumtë:
وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ
“Nuk ekziston asgjë që Atë nuk e madhëron, duke e lavdëruar; por ju nuk e kuptoni madhërimin e tyre”. (El-Isra, 44)
Nuk mund t’i njohim dhe mësojmë fshehtësitë e botës së çuditshme nëse thellë nuk i përgjojmë përsëritjet e saj, kurse ato nuk mund t’i dëgjojmë nëse nuk mësojmë si të dëgjojmë, ndërsa dëgjimi mësohet sikurse mësohet edhe të folurit.
Vendosja e miqësisë së njeriut me natyrën, të cilën Allahu e krijoi, është çështje vendimtare për problemin e baraspeshës njerëzore dhe të zgjerimit të horizonteve të tij. Sikurse që njeriut i hapen horizonte të reja kur mëson një gjuhë të huaj, rasti i njëjtë është edhe me të kuptuarit e gjuhës dhe të folurit të botës memece rreth nesh. Deri sa jemi të zënë me vetveten, nuk do t’u lejojmë shpirtrave tanë të notojnë në detin e monoteizmit dhe të thirrjes së Zotit...
Në esencë, kongjenialiteti (natyra e lindur) njerëzor refuzon mosbesimin dhe mashtrimin dhe është vështirë kjo të prishet. Për këtë arsye duhet të kujdesemi vazhdimisht që ajo të mbetet në suaza të besimit të drejtë.
Këtë kongjenialitet njerëzor e asfiksojnë botëkuptimet e dështuara jetësore, luksi botëror dhe teket tjera. Ajo tokë nga e cila jemi krijuar më nuk e pluhurosë shumicën e ballave tonë me rastin e namazit, sepse disa ballë janë mësuar të bëjnë sexhde në diçka që është më i mirë se mëndafshi.
Ndër shenjat e bukurisë në jetë është njohja reciproke:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ﴿13﴾…
“O ju njerëz! Vërtet Ne iu krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet vete. ...”. (El-Huxhurat, 13).
Kjo është kompaktibile edhe në fushën e ndërtimit të familjes dhe të raportit reciprok burrë-grua, të cilat përbëjnë boshtin e jetës njerëzore. Shumë njerëz te femra shohin robëreshën për shërbim dhe kukullën për lojë dhe argëtim. Me këtë veprim ata shkelin dhe njollosin krenarinë e femrës. Anekdota e njohur në të drejtën islame sqaron shumë gjera. Fjala është për rastin e vajzës të cilën babai e ka fejuar pa pëlqimin e saj. Ajo erdhi te Pejgamberi a.s. dhe e njoftoi ç’ka ndodhur:
قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ أَبِي زَوَّجَنِي ابْنَ أَخِيهِ يَرْفَعُ بِي خَسِيسَتَهُ فَجَعَلَ الْأَمْرَ إِلَيْهَا قَالَتْ فَإِنِّي قَدْ أَجَزْتُ مَا صَنَعَ أَبِي وَلَكِنْ أَرَدْتُ أَنْ تَعْلَمَ النِّسَاءُ أَنْ لَيْسَ لِلْآبَاءِ مِنْ الْأَمْرِ شَيْءٌ
“Babai im mw ka dhwnw (fejuar) pwr kusheririn tim (pwr djalin e vwllaut tw tij) qw nwpwrmjet meje ta ngrejw autoritetin e tij. (Pejgamberi a.s.) asaj (vajzws) ia dha tw drejtwn nw kwtw çwshtje. Pastaj ajo tha: Jo, unw e kam pranuar veprimin e babait tim, por kam dëshiruar t’u tregoj femrave të tjera se atyre u takon e drejta e zgjedhjes (nw fejesw) e jo baballarwve” (Musnedi i Ahmedit)
Kjo vajzë ka kumtuar se ideja gjithnjë e më e fortë e tutorisë në të gjitha fushat është e papranueshme, dhe se askush nuk ka të drejtë të administrojë me tjetrin, veçse me leje fetare apo në suaza të kritereve fetare. Për fat të keq, brenda muslimanëve ideja e tutorisë është e pranishme, kurse ideja e kujdesit është e shpërfillur. Është dallim i madh ndërmjet këtyre dy pikëpamjeve në nivelin familjar dhe shtetëror.
Kur Omeri r.a. tha: “O njerëz, dëgjoni dhe nënshtrohuni!”, u ngrit Selmani r.a. dhe i tha Omerit:
“O Omer, ti nuk meriton të të dëgjojmë as të të nënshtrohemi!”
“E përse o Selman”!, bërtiti Omeri.
“Për arsye se kur erdhën pelerinat nga Jemeni, secilit ia ke dhënë nga një kurse për vete ke mbajtur dy pelerina, pasi je i gjatë, prej nga kjo? – tha Selmani.
Omeri tha: “O Abdullah”, por nuk iu përgjigj askush. Pastaj sërish bërtiti:
“O Abdullah, i biri i Omerit”, pas së cilës thirrje u ngrit Abdullahu dhe tha: “Urdhëroni i sundues i besimtarëve!”
Omeri iu drejtua: “Këtë pelerinën e dytë të cilën jam duke e bartur, kujt i përket kjo?“
“Kjo është pelerina ime që ta kam falur unë”, u përgjigj Abdullahu.
Pas këtij rasti Selmani tha: “Tash mund të urdhërosh, kurse ne do të dëgjojmë dhe do të përulemi ty.”
Dimensioni më i theksuar i kësaj ndodhie është në atë që Selmani nuk i kërkoi falje Omerit, pasi vërejti që nuk ka të drejtë, sepse umeti ka të drejtë të pyet, por nuk duhet të kërkojë falje për të drejtën që i është dhënë njeriut.
Ndër format më të rrezikshme të ngecjes në jetën e tërë njerëzisë është mosnjohja e begative të Allahut, të cilat i janë dhuruar, pas së cilave kërkojnë të drejtat e tyre nga tirani dhe individët njëri-tjetrit i japin një lloj hyjnie e cila i përket vetëm Allahut.
Nga gjerat që e shkatërrojnë jetën dhe njoftimin e ndërsjellë për shkak të të cilit jemi krijuar është ideja e tutorisë të cilën Islami nuk e rekomandon as imponon. Me këmbëngulje duhet t’i forcojmë pikëpamjet fetare të cilat janë larg nga mjediset tona edukuese. Me dituri të mirëfilltë mësojmë domosdoshmërinë e vetëplotësimit dhe dobësinë, pabarazisë reciproke. Shpirtrat tonë gjurmojnë për kujdes e jo për tutori, për nder e jo për despotizëm, sepse:
مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿97﴾
“Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë), e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre.” (En-Nahl, 97)
Në fund
Këmbëngulja në të vërtetën dhe hulumtimi drejt saj janë të domosdoshme për baraspeshën dhe stabilitetin njerëzor. Tezat për të cilat folëm janë të domosdoshmes për shkak të edukimit të shëndoshë të shpirtit njerëzor. Ne duhet pa tjetër ta njohim identitetin dhe përkatësinë tonë, duhet pa tjetër t’i njohim shembujt dhe autoritetet tona, këta hapat e parë tonët dhe synimet e largëta.
Çdonjëra nga këto pika ka hollësitë dhe sqarimet e veta dhe para se t’i mbëltojmë te fëmijët tanë duhet të kthehemi në fillim të fëmijërisë sonë që t’i zbulojmë negativitetet tona, sepse në fëmijërinë e hershme fshehën shkaqet e shumë mangësive dhe të sëmundjeve psikike.
Bota e ëmbël dhe e pafajshme fëmijërore është i rrethuar me vorbuj dhe enigma të shumta nga të cilët nuk mund të shpëtohet nëse nuk dimë të notojmë me shkathtësi. Nuk do të mund ta përmirësojmë askënd, e madje as djemtë dhe vajzat tona të cilët i duam, nëse nuk arrijmë t’i kuptojmë mangësitë në vetë ne, nëse nuk e kuptojmë metodën dhe së bashku nuk bashkëpunojmë në të mirë, sepse ai që nuk posedon asgjë, nuk mund t’ia ofrojë tjetrit.
وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَةَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ﴿56﴾
“Mos bëni çrregullime në tokë pas rregullimit të saj dhe lutnie atë duke pasur frikë dhe duke shpresuar. S’ka dyshim se mëshira e Allahut është pranë atyre të mirëve.” (El-A´raf, 56)
Tërë kjo që është theksuar është vetëm dhënie shenjë kalimtare e cila mund të lexohet për disa minuta, por nga ne kërkon shumë më tepër kohë që ta bëjmë vepruese në praktikën jetësore. Nëse ende nuk jemi të bindur në domosdoshmërinë e tërë kësaj, atëherë nevojitet sërish disa herë që tërë këtë ta lexojmë me kujdes.
O Zoti ynë, na dhuro te gratë tona dhe te fëmijët tanë hare dhe bën që nga ne të ndershmit të marrin shembull!
Lavdia qoftë për Allahun, Krijuesin e botëve.
Shënim i përgatitësit
Edukimi islam kërkon nga prindërit që fëmijëve të tyre t’ua tregojnë rrugën e Kur’anit dhe Hadithit lidhur me ndërtimin e besimit, moralit dhe mirësjelljes në qenien njerëzore dhe me rrugën e ruajtjes nga shfrenimi dhe skajshmëritë tjera. Bota perëndimore përkundër përparimit të madh material, megjithatë ka ra në krizë morale të përmasave të mëdha. Kjo lajthitje e madhe jashtë fesë dhe moralit tregon se njeriu është larg udhëzimit hyjnor, përkatësisht tregon se njeriu po anashkalon dhe zhvlerëson udhëzimin hyjnor në procesin e edukimit.
Kapërcimi i kësaj gjendjeje kërkon që edukimi fetar të kthehet te individi, në familje, në shkolla të të gjitha niveleve dhe në institucionet e tjera, jo vetëm njëtrajtësisht me mësimin teorik, por edhe me aplikimin e tij në përditësi. Arsimimi dhe edukimi duhet të ecin bashkë me individin dhe bashkësinë. Ngecja e njërit apo i tjetrit segment shpie ose në ateizëm ose në misticizëm.
Islami është rrugë e mesme dhe ndjek mesin. Skajshmëritë i dënon dhe gjykon si të pasuksesshme.
***
Në fund, për lexuesin duhet të bëj një shpjegim të domosdoshëm. Teksti që e lexuat më sipër në masë të madhe është kontribut i autorit sirian Ahmed Muadh El-Hatib, i cili është përdorë nga adresa elektronike vijuese: http://www.studio-din.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&p=5299. Mirëpo, për shkak të specifikave të caktuara, sepse është shkruar për rrethana dhe lexues të nënqiellit të vendeve arabe-islame, herë jam detyruar ta shkurtoj dhe herë të shtoj për shkak të nevojave specifike të ambientit tonë, duke pasur parasysh që asnjë shtim apo shkurtim mos të jetë në kundërshtim me pikëpamjet e autorit. Për këtë arsye, jam detyruar ta heq emrin e autorit sirian si autor i tekstit. Allahu i madhërishëm e shpërbleftë autorin me xhennet.
Shfletuesi i Kur'anit
Lajme