Zeri Islam

Ne, me ndihmën e Zotit, do ta shpjegojmë parregullsinë e thënieve të tyre dhe do të tregojmë detyrueshmërinë e studimit të ilm’ul-kelamit si shkencë themelore, shkencë nga e cila varet transcendenca e doktrinës islame.

Në kohën e Muhammedit a.s. as’habët nuk janë marrë me këtë shkencë sepse nuk kishin nevojë të merren meqë para tyre ka qenë Kur’ani i gjallë, apologjeti dhe filozofi më i mirë, Muhammedi a.s.

Më vonë, pas vdekjes së Muhammedit a.s., kur Islamin në masë të madhe filluan ta pranojnë pjesëtarët e religjioneve të tjera, sikur hebraikët, kristianët, zaratustrianët e të tjerë, u ndie nevoja për studimin dhe shpjegimin e besimit islam. Ishte e domosdoshme përgjigjja në të gjitha çështjet të cilat kërcënonin ta shtrembërojnë besimin islam dhe ndër myslimanët të hedhin dyshime të ndryshme.

Një grup i as’habëve në krye me Omerin, Ibn Omerin, Zejd ibn Thabitin e të tjerë dhe të tabi’inëve dhe atyre që pasojnë pas tyre me Sufjan Eth-Thevriun, Malikun, Evzaiun dhe Ahmed ibn Hanbelin kanë konsideruar se këto dyshime assesi nuk mund të hyjnë në zemrat e besimtarëve dhe se edhe më tej nuk duhet të merremi me akaidin si shkencë të veçantë dhe se preokupimin me këtë shkencë e kanë konsideruar risi, në të cilën njerëzit nuk mund të lëshohen.

Nga ana tjetër, ka ekzistuar grupi tjetër i as’habëve, i cili e ka parë rrezikun e çështjeve dhe dyshimeve të cilat tentoheshin të futeshin ndër myslimanët dhe vendosi ta mbrojë Islamin duke ua shpjeguar njerëzve besimin e drejtë dhe duke u përgjigjur në të gjitha lajthitjet me të cilat vinin grupimet e ndryshme. Grupin e as’habëve të mendimit të tillë e udhëhiqte Aliu r.a., Abdullah ibn Abbasi, Abdullah ibn Mes’udi dhe shumë as’habë të tjerë, deri sa prijësit ndër tabi’inët të cilët e morën këtë qëndrim ishin: Hasan El-Basriu, Imam Ebu Hanife, Harith El-Muhasibi, Ebu Thevriu etj.

Aliu r.a. është i pari i cili ishte në mbrojtje të besimit islam dhe i pari i cili filloi aktivisht të merret me ilm’ul-kelam, duke u përgjigjur në lajthitjet e kaderinjve rreth kaderit dhe duke e dërguar Ibn Abbasin që të sqarohet me harixhinjtë në çështjet e ilm’ul-kelamit, në të cilat ata nuk janë pajtuar me ehli sunetin dhe xhematin.

Krahas tij edhe Abdullah ibn Mes’udi ka qenë apologjet aktiv dhe këtë e vërejmë nga traktati i tij me Zejd ibn Umejren për çështjen e imanit.

Shembullin e botëkuptimit të ndryshëm për ilm’ul-kelamin e gjejmë në fjalimet e Imam Malikut dhe Imam Hasan El-Basriut.

Deri sa Imam Maliku thotë: “Largohuni nga risitë! Kurse atij i është thënë: E cilat janë këto risi o Ebu Abdullah? Ai ka thënë: Risimtarë janë ata të cilët flasin për emrat dhe cilësitë e Allahut, të folurit e Tij, Dijen dhe Kudretin e Tij. Këta janë ata të cilët nuk heshtin aty ku kanë heshtur as’habët dhe tabi’inët, të cilët i ndjekin në të mire.” [1]

Nga ana tjetër, Imam Hasan El-Basriu i dërgon letër Abdulmelik ibn Mervanit në të cilën thotë:

“Askush nga selefinjtë nuk e ka theksuar këtë as që kanë diskutuar për këtë sepse të gjithë kanë qenë në një rrugë. Ne kemi filluar të flasim për këtë për shkak se njerëzit kanë futur parregullsi. Kur risimtarët futën në fe risi të ndryshme, Allahu ua dha atyre që iu përmbahen rrugës së Tij atë me të cilën ata do t’i përgënjeshtrojnë këto risi dhe t’i qortojnë njerëzit në rreziqet e tyre.” [2]

Siç shohim, qëndrimi i selefinjve ishte i ndryshëm në pajtim me mospajtimin e tyre në çështjen e mundësisë së dyshimit të depërtojë në besimin korrekt islam dhe ta përdhosin me lajthitjet e tyre.

Ndoshta dispozitën e marrjes me ilm’ul-kelam më së miri do ta shohim nga vetë përkufizimi i kësaj shkence, kurse këtë më së miri e ka dhënë Ibn Halduni në Mukaddimen e tij, ku thotë: “Kjo është shkencë e cila përfshin dëshmimin e besimit islam me dëshmi racionale dhe të tjera dhe përgjigjen risimtarëve të cilët janë larguar nga medhhebi i selefinjve dhe ehli sunetit.” [3]

Mbase pikërisht për këtë arsye risimtarët e sodit përpiqen që të na kthejnë nga kjo shkencë, sepse kjo është shkenca me të cilën përgënjeshtrohen lajthitjet e tyre!

Siç shohim, ilm’ul-kelami nuk është shkencë e cila shpie në lajthitje apo e cila largon nga imani në Allahun apo merret me fenë nëpërmjet filozofisë apo nëpërmjet terminologjisë së saj, si dëshirojnë ta paraqesin këtë disa injorantë bashkëkohorë. Selefinjtë që e përbuznin ilm’ul-kelamin këtë nuk e flisnin, dhe ku janë ata dhe ku janë inatçorët tanë bashkëkohorë?!

Ilm’ul-kelami është shkencë e cila zhvillohet me kohën, shkencë e cila ndonjëherë na nevojitet e ndonjëherë jo. Atëherë kur në botën islame përhapen ngatërresa dhe idetë risimtare, sikur ato që vehabinjtë i përhapin në këto kohë, atëherë muslimanët kanë nevojë për ilm’ul-kelamin në mënyrë që të përgjigjen në ato lajthitje dhe ta ruajnë imanin e vet, dhe atëherë kur bota myslimane të bëhet e pastër, pa kurrfarë idesh risimtare, kur të gjithë të marrin frymë njësoj dhe pa kurrfarë dyshimi të besojnë në një, atëherë ilm’ul-kelami nuk do të na nevojitet!

Është detyrë që ulemaja të merret me ilm’ul-kelam sepse lënia e njerëzve të besojnë me dyshim është kufër, sikur që këtë e thotë Ebu Hanife në El-Fikh’ul-ekber:

“Nëse njeriu përballet me paqartësi  në ndonjërën prej hollësive nga shkenca e besimit (tevhidit), ai duhet të besojë detyrimisht, ashtu si është e drejtë tek Allahu i madhëruar, deri sa nuk e gjen një dijetar, të cilin do ta pyeste për çështjen në fjalë. Nuk lejohet vonimi i kërkimit (të sqarimit të asaj paqartësie), hezitimi në atë gjendje nuk është i justifikueshëm dhe (vazhdimi i ) të qëndruarit në atë gjendje është mosbesim (kufër).” [4]

Siç theksuam, nga vetë Ebu Hanife transmetohet qortimi i ilm’ul-kelamit por edhe preokupimi me të, varësisht nga gjendja e njerëzve dhe siguria e imanit të tyre. Atëherë kur imani i njerëzve ishte i sigurt atëherë Ebu Hanife e ka ndaluar marrjen me ilm’ul-kelam, por atëherë kur ka vërejtur se njerëzit kanë filluar të ndryshojnë dhe se në besimin e tyre ka filluar të futet diç nga bindjet e risimtarëve dhe jobesimtarëve, atëherë ai e ka shkruar Fikh’ul-ekber dhe Këshillat e Ebu Hanifes për nxënësin e tij Jusuf ibn Halid Es-Semtij [5], siç mësojmë nga libri El-Alimu ve’l-mute’al-limu. 

            Edhe Imam Shafi’iu ka kaluar nëpër dy periudha, në një, ai e qorton ilm’ul-kelamin dhe ndalon marrjen me të deri sa në periudhën e dytë ai fillon të merret me çështjet themelore apologjetike. Edhe pse në fillim e ka ndaluar ilm’ul-kelamin nga ai më vonë transmetohet traktati te halifi Er-Rreshidi me Bishr El-Merisiun në disa çështje. Gjithashtu Imam Bejhekiu me senedin e tij deri te El-Muzeniu thekson se ai ka thënë:

“Ka ndodhur ndërmjet meje dhe një njeriu diskutimi, i cili më ka pyetur për diçka, gati sa e ka futur dyshimin në besimin tim! Dhe kam ardhur te Shafi’iu dhe i kam thënë: “Më ka ndodhur kjo dhe kjo! E Imam Shafi’iu ka thënë: “Kjo është pyetje e renegatit kurse përgjigjja është kjo e kjo.” ^[6]

Nga e tërë kjo shohim se preokupimi me ilm’ul-kelamin nuk është risi por domosdoshmëri të cilën e njohën shumë dijetarë selefinjë. Nëse gjendja ka qenë e tillë në kohën e tyre çfarë është tek gjendja sot kur nëpërmjet televizionit, internetit, gazetave në çdo moment pranojmë me qindra e qindra idesh jo të rregullta të cilat kërcënojnë ta rrezikojnë pastërtinë e besimit.[7]

Përktheu: N. Ibrahimi