Zeri Islam

Disa fetva për agjërimin …





SYFYRI PËR AGJËRUESIN

PYETJA: Tregona për syfyrin. A është ai kusht për pranimin e agjërimit, apo ai nuk është i këtillë?



PËRGJIGJJA: Syfyri nuk është kusht për agjërimin, por ai është Sunnet, sepse Pejgamberi s.a.v.s. e ka zbatuar dhe ka urdhëruar për të. Ai ka thënë: “Zgjohuni në syfyr, sepse në syfyr ka bereqet” (Transmetohet nga Enesi r.a.)

Pra, syfyri është sunnet dhe vonimi i tij poashtu është sunnet, sepse ai e forcon muslimanin për agjërim dhe ia lehtëson vështirësinë e agjërimit. Ai poashtu e zvogëlon periudhën e urisë dhe etjes. Kjo, sepse kjo fe ka ardhur me lehtësime të cilat ua lehtësojnë njerëzve ibadetet e tyre dhe i motivojnë në to. Nga këto lehtësime është shpejtimi (mosvonimi) i iftarit dhe vonomi i syfyrit. Është sunnet për muslimanin agjërues që të zgjohet në syfyr dhe të hajë syfyr qoftë edhe pak si p.sh. me hurma apo me një pije të ujit, duke vepruar në bazë të Sunnetit të Të Dërguarit të All-llahut s.a.v.s.
Në syfyr ka edhe dobi tjetër shpirtërore, e ajo është kujdesi (vëmendja) dhe zgjimi para agimit të ditës, në kohën e syfyrit në të cilën u paraqitet All-llahu me mëshirën e Tij robërve të Vet, e i përgjigjet (ia pranon lutjen) atij që i lutet, e fal atë që kërkon faljen e Tij dhe ia pranon atij që bën vepër të mirë. Sa dallim i madh ndërmjet atij që këtë kohë e kalon duke e përmendur All-llahun dhe duke lexuar Kur’an dhe atij që e kalon këtë kohë duke fjetur.



POLUCIONI DHE PASTRIMI I TRUPIT PËR AGJËRUESIN

PYETJA: Nëse ndiej polucion duke fjetur në ditën e ramazanit, pastaj lahem (marr gusul) për t’u pastruar nga papastërtia (xhunub), ky pastrim a e prish agjërimin apo jo?



PËRGJIGJJA: Polucioni nuk e prish agjërimin sepse ajo është një gjë që njeriu nuk ka ndërhyrje në të dhe nuk e ka pasur qëllimin për të. Ai pra, nuk e prish agjërimin. Derdhja e spermës (farës) nuk e prish … e po ashtu është e natyrshme që larja e trupit nuk e prish agjërimin. Kjo, sepse pastrami është një gjë të cilën e ka urdhëruar All-lahu (Ligjdhënësi i Urtë), dhe ia ka obliguar muslimanit, madje edhe në qoftë se uji hyn nga veshët e tij, ai nuk e prish.

Dhe në qoftë se e shpërlan gojën dhe uji depërton pa dëshirën e tij, ndërsa ai e shpërlan gojën duke marra abdest apo gusul, ai po ashtu nuk e prish agjërimin, sepse ky konsiderohet gabim i falur. All-llahu i Madhërishëm thotë:

“Nuk është ndonjë mëkat i juaji ajo për çka keni gabuar, por (është mëkat) ajo që xemrat tuaja e bëjnë qëllimisht”. (EL Ahzab, 25)

Pejgamberi s.a.v.s. thotë: “All-llahu ua ka fal mua dhe ummetit tim gabimin dhe harresën”. (Transmeton Taberaniu në El-Evsat nga Ibn Omeri me zingjir të shëndoshë të transmetuesve, siç ka thënë Sujutiu në “El-Eshbah” dhe e ka transmetuar në “El-Kebir” nga Ibn Abbasid he e ka transmetuar Hakimi po ashtu nga aid he ka thënë: E vërtetë, siç transmeton Taberaniu nga Thevbani dhe po ashtu trensmeton Ibn Maxhe mga Ibn Abbasid he Ebu Dherri dhe ai është nga 40 hadithet e Neveviut).


PËRDORIMI I INJEKSIONIT ME KLIZMË DHE TË NGJASHMËVE ME TË PËR AGJËRUESIN

PYETJA: A e prishin agjërimin injeksionet që merrën në damarë, apo në muskuj, e po ashtu injeksionet me klizmë dhe përdorimi i melhemit (flasterit) në hapjen e klizmës për shkak të hemoroideve, ose të tjerave?



PËRGJIGJJA: Askush nuk është i paditur për kuptimin e thjeshtë të agjërimit, e ai është ndalimi nga ngrënia, pija dhe marrëdhëniet intime bashkëshortore. Këto janë gjëra për të cilat ka potencuar Kur’ani. Sikurse, askush nuk është i panjohur për kuptimin e këtyre gjërave të ndaluara. Këtë e kuptuan edhe beduinët e shkretëtirës në kohën e Shpalljes, dhe nuk ndien nevojë në njohjen e kuptimit të ngrënies apo pijes me përkufizime dhe definicione logjike. Po ashtu, askush nuk është i panjoftuar për urtësinë e parë të agjërimit, e ajo është shfaqja e adhurimit ndaj All-llahut të Madhërishëm me lënien (braktisjen) e dëshirave trupore, duke e kërkuar kënaqësinë e All-llahut të Madhërishëm dhe pa të meta, siç ka thënë në hadithin Kudsijj:
“Çdo vepër e birit të Ademit (njeriut) është për të, përveç agjërimit. Ai është për Mua dhe Unë shpërblej për të, ai (agjëruesi) e braktisë ushqimin, pijen dhe dëshirën e tij për Mua”. (Transmeton Buhariu)

Pas sqarimit të këtillë pamë se marrja e injeksioneve të llojeve të ndryshme dhe përdorimi i melhemeve, dhe të tjerave të ngjajshme me to, të cilat i përmendi pyetësi, nuk janë ngrënie, e as pije në asnjë gjuhë dhe në asnjë traditë dhe nuk e mohojnë qëllimin e Ligjdhënësit prej agjërimit. Pra, ato për këtë arsye nuk e prishin agjërimin dhe nuk ka vend për rigorozitet në një çështje për të cilën All-llahu nuk ka bërë në të vështirësi. All-llahu i Madhërishëm në ajetin e agjërimit thotë: “All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju”. (El Bekare, 185)

Ibn Hazmi ka thënë: “Agjërimin nuk e prish injeksioni (qëllimi është për injeksionet me klizmë sepse injeksionet venore dhe injeksionet nënlëkurë nuk kan qenë të njohura në kohën e tyre) e as burmuti – ilaç që merret përmes hundës. Nuk ka prishje të agjërimit në veshë, apo në kanalin urinor, apo në hundë e as në shpërlarjen e hundës edhe në qoftëse uji arrin në fyt e as duke e shpërlarë gojën në qoftë se uji arrin në fyt padashje. S’ka prishje të agjërimit as nëse përdoret ilaçi për sy edhe në qoftë se arrin në fyt ditën, ose natën, më bimë shëruese, ose me të tjera. Nuk prishet agjërimi as me pluhurin e miellit, apo me shoshitjen e grurit, apo kanës apo të parfumit, apo fryteve të hidhura, apo çfarëdo sendi qoftë, dhe nuk prishet agjërimi nëse ndonjë mizë hyn në fyt padashje etj. Ibn Hazmi ka argumentuar për atë çka ka menduar, duke thënë: “All-llahu na ka ndaluar gjatë agjërimit prej hajes, pijes dhe marrëdhënieve seksuale, sikur që edhe prej vjelljes me qëllim dhe mëkateve. Kështu që, nuk kemi njohur haje dhe as pije që të jetë nëpërmjet anusit apo kanalit urinor, veshit ose syrit, hundës ose prej lëndimit në bark apo në kokë. Pra, pa dyshim se nuk jemi të ndaluar që të përcjellim (dërgojmë) në bark – e që nuk është ushqim apo pije – derisa nuk na është i ndaluar dërgimi i tij”.

- Dijetari islam Ibn Tejmijje për ilaçin e syve, injeksionin, pastrimin e kanalit urinor dhe dëpërtimin e ilaçit në bark përmes operimt etj., ka thënë: “Ajo çka është më e dukshme se nuk prishet agjërimi me këto gjëra të sipërpërmendura, për arsye se agjërimi në Fenë Islame është një obligim që duhet të kenë njohuri për të të gjithë njerëzit autoritativë dhe populli i thjeshtë. Po që se këto gjëra do të ishin të ndaluara nga All-llahu dhe I dërguari i Tij në agjërim dhe do të prishej agjërimi me to, atëherë sqarimi i tyre do të ishte i domosdoshëm mbi Pejgamberin s.a.v.s. Po ta kishte përmendur këtë do ta dinin sahabët, e ata do t’ia komunikonin ummetit, sikur që i kanë komunikuar ligjet tjera të Sheriatit. Meqë askush nga dijetarët nuk ka transmetuar nga Pejgamberi .s.a.v.s. për këtë ndonjë hadith të shëndoshë, e as të dobët dhe as ndonjë hadith me zingjirë të transmetuesve deri te Muhammedi s.a.v.s., e as hadith me zingjir të transmetuesve që arrin deri te brezi i dytë pas Muhammedit s.a.v.s. (musned dhe mursel), atëherë shihet qartë se nuk është përmendur diçka për gjërat e lartëpërmendura.

All-llahu e di më së miri.



A I PRANOHET AGJËRIMI BRAKTISËSIT TË NAMAZIT

PYETJA: A pranohet agjërimi prej lënësit të namazit? Apo se të gjitha ibadetet (adhurimet) janë të ndërlidhura njëra me tjetrën, ashtu që nuk pranohet agjë nga to, nëse lihet ibadeti tjetër?



PËRGJIGJJA: Muslimani ësht obliguar që t’i kryejë të gjitha ibadetet: ta falë namazin, ta japë zekatin, ta agjërojë Ramazanin dhe të kryejë haxhin kur të ketë mundësi. Kush e lë njërin prej këtyre obligimeve (farzeve) pa kurrfarë arsye, All-llahu e llogaritë atë. Dijetartë islamë për këtë çështje kanë mendime të ndryshme. Prej tyre ka që mendojnë se ai bën kufr (mosbesim) me lënien e njërit prej këtyre ibadeteve. Ka prej tyre që e konsiderojnë pabesimtarë lënësin e namazit dhe atë që nuk e jep zekatin, dhe ka prej tyre që e konsiderojnë pabesimtarë vetëm lënësin e namazit , për shkak të vendit apo pozitës së tij në fenë e All-llahut, ashtu siç transmetohet në hadith: “Ndërmjet robit dhe ndërmjet mosbesimit është lënia e namazit”(Transmeton Muslimi)

Ata që ndajnë mendimin se lënësi i namazit me qëllim është pabesimtar, ata nuk mendojnë t’i pranohet agjërimi i tij, përarsye se pabesimtarit esencialisht nuk i pranohet asnjë ibadet. Ka prej dijetarëve islamë që i pranojnë atij besimin dhe Islamin e tij, derisa beson në All-llahun dhe në Të dërguarin e tij dhe me atë çka ka ardhur, ai nuk është mohues (injorues) dhe as i dyshimtë. Ky grup i dijetarëve mjaftohet duke e cilësuar atë mëkatar ndaj urdhërit të All-llahut.

Ndoshta ky mendim – All-llahu e di më së miri – është fjala më e drejtë dhe më afër të vërtetës. Në bazë të kësaj, ne qoftë se ai nuk i kryen disa ibadetet për shkak të përtacisë apo epsheve, por nuk është mohues e as që tallet me këto ibadete – dhe i kryen disa ibadete të tjera, në këtë rast ai konsiderohet musliman jo i plotë, besimtar i dobët, dhe ekziston rreziku për besimin e tij në qoftë se vazhdon në lënien, por All-llahu nuk ia humbë shpërblimin e ndonjë vepre të mirë që e ka kryer. Pra, ai te All-llahu është i pranuar në bazë të veprës së tij: Ai shpërblehet për atë që e kakryer (nga urdhërat e All-llahut), ndërsa dënohet (ngarkohet me mëkat) për ato urdhëra (obligime) që nuk i ka kryer: “Dhe çdo vepër, qoftë e vogël dhe qoftë e madhe është rradhitur (evidntuar në Levhi Mahfudh)” (El Kamer, 53) “E kush bëri ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë. Dhe kush punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë”. (Ez Zelzele, 7-8)




MOSAGJËRIMI ME QËLLIM I DISA DITËVE NË RAMAZAN

PYETJA: Çfarë është dispozita e atij që ka agjëruar disa ditë në Ramazan dhe në disa ditë të tjera me qëllim e ka prishur agjërimin? A i llogariten (pranohen) atij ditët të cilat i ka agjëruar, apo nuk i llogariten?



PËRGJIGJJA: Kjo pyetje është e llojit të pyetjes së kaluar dhe përgjigjja jonë është se çdo send ka llogarinë e vet, ndërsa çështja nuk është në ditët të cilat i ka agjëruar, a llogariten ato, apo jo? Por (çështja) është në ditët në të cilat nuk ka agjëruar, a kompensohen apo jo? Dhe nuk mundet të kompensohet një ditë e Ramazanit, përveç se me një ditë të ngjashme me të nga Ramazani tjetër, ndërsa çdo Ramazan pa dyshim vjen i zënë me obligueshmërinë e agjërimit në të. Për këtë arsye Ebu Hurejre r.a. ka thënë: “Kush nuk agjëron një ditë prej ditëve të Ramazanit, atë nuk e kompenson asnjë ditë prëj ditëve të kësaj bote” (Transmeton Trimidhiu dhe teksti është i tij, Ebu Davudi, Nesai, Ibni Maxhe, Ibn Hazime dhe Bejhekiu nga Ebu Hurejre r.a.)

Transmetohet nga ai se një njeri nuk ka agjëruar (e ka prishur agjërimin) në Ramazan, e Ebu Hurejre ka thënë: ”Nuk i pranohet atij agjërimi një vit”. Nga Ibn Mes’udi: “Kush nuk agjëron një ditë të Ramazanit pa kurrfarë arsye, nuk ia plotëson (kompenson) atij as agjërimi tërë jetën edhe në qoftë se e agjëron atë”. E njejta gjë transmetohet edhe nga Ebu Bekri dhe Aliu. Pra, le t’i frikohet All-llahut muslimani në fenë e tij, le të jetë i kujdesshëm në agjërimin e ramazanit dhe le t’i mundë pasionet e veta. E kush dështon para barkut të tij, nuk fiton në asnjë sferë prej sferave (të jetës).




NDIKIMI I MËKATEVE NË AGJËRIM

PYETJA: Çfarë është dispozita e agjëruesit të Ramazanit nëse përgojon ose gënjen, ose shikon në ndonjë femër të huaj me passion. A është i shëndoshë agjërimi i tij, apo prishet?



PËRGJIGJJA: Agjërimi i dobishëm dhe i pranuar është ai që e pastron shpirtin, e përforcon vullnetin e mirësisë dhe rezulton me devotshmërinë e përmendur në fjalën e Të Lartësuarit:

“O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim sikurse që ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm”.
(El Bekare, 183)

Është obligim i agjëruesit të largohet nga çdo fjalë ose vepër që nuk përputhet me agjërimin e tij, në mënyrë që mos të jetë fati i agjërimit të tij vetëm – uria, etja dhe privimi. Në hadithin e tij, Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Agjërimi është mbrojtje, e ai që është duke agjëruar nuk guxon të flasë fjalë të turpshme e as ta ngrejë zërin, ndërsa në qoftë se dikush e ofendon (shan), ose kundërshton (fjaloset me të) le të thotë: “Unë jam agjërues” (Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi)

Gjithashtu, Muhammedi s.a.v.s. ka thënë: “Ka ndonjë agjërues, që ndoshta prej agjërimit të tij nuk ka asgjë, përveç urisë, dhe ka adhurues, që ndoshta prej adhurimit të tij nuk ka asgjë përveç mosfjetjes”. (Transmetojnë Nesaiu, Ibn Maxhe dhe Hakimi i cili ka thënë se është i shëndoshë sipas kushtit të Buhariut)

Po ashtu, Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Kush nuk largohet nga gënjeshtra dhe veprimi me të, All-llahu nuk ka kurrfarë nevoje që ai të largohet nga ushqimi dhe pija e tij”. (Transmetojnë Buhariu, Ahmedi dhe As’habu Sunen)

Ibnul-Arebiu ka thënë: “Kuptimi i këtij hadithi është që ai nuk shpërblehet për agjërimin e tij”, - don të thotë se shpërblimi i agjërimit nuk vihet në peshojë për shkak të mëkatit të gënjeshtrës dhe asaj çka u përmend me të. Ibn Hazmi mendon se këto gjëra e prishin agjërimin, ashtu sikur e prishin ngrënia dhe pija dhe është transmetuar nga disa sahabë dhe tabi’inë çka kuptohet prej tij kjo. Ndërsa sa na takon neve – edhe pse nuk kemi thënë me mendimin e Ibn Hazmit, - mendojmë se mëkatet e humbin (zhdukin) vlerën e agjërimit dhe e prishin qëllimin e obligueshmërisë së tij. Për këtë shkak brezat e parë të besimtarëve të mirë të ummetit i kanë kushtuar rëndësi agjërimit nga fjala dhe vepra jo e mirë (e kotë) dhe nga ndakesa – harami, sikurse i kanë kushtuar rëndësi agjërimit nga pijet dhe ushqimet. Omeri r.a. ka thënë: “Agjërimi nuk është vetëm largim nga pijet dhe ushqimet, por ai është edhe të larguarit nga gënjeshtra, e pavërteta dhe fjala, ose vepra e kotë”. Nga Aliu r.a. është transmetuar e njëjta porosi. Transmetohet nga Xhabiri, i cili ka thënë: “Nëse agjëron, le të agjërojnë veshi yt, syri yt dhe gjuha jote nga gënjeshtra dhe mëkatet. Largoja mundimet shërbëtorit dhe të kesh durim dhe qetësi ditën e agjërimit tënd dhe mos e bën të njejtë ditën e mosagjërimit tënd me ditën e agjërimit tënd”. Ebu Dherri i ka thënë Talik bin Kajsit: “Nëse agjëron, ruaju sat ë mundesh”. Kështu që, Taliku kur agjëronte hynte Brenda dhe nuk dilte, përveç se për namaz. Ebu Hurejre dhe shokët e tij kur kanë agjëruar janë ulur në xhami dhe kanë thënë: “Po e pastrojmë agjërimin tonë”. Transmetohet nga Mejmun Ibn Mehran, i cili ka thënë: “Agjërimi më i dobët është apstenimi nga ngrënia dhe pija”. Sido që të jetë çështja, agjërimi e ka ndikimin dhe shpërblimin e tij, ndërsa përgojimi, gënjeshtr etj., e kanë dënimin dhe ndëshkimin e tyre te All-llahu xh.sh., i cili në Kur’an thotë: “Tek Ai çdo send është me masë të caktuar”. (El Rra’d, 8)

Pra, çdo vepër është me llogari dhe masë (peshojë): “Zoti im nuk gabon e as nuk harron” (Ta Ha, 52)

Dhe analizoje këtë hadith pejgamberik që flet për saktësinë e llogarisë së All-llahut në botën tjetër. Do ta gjesh aty përgjigjen e duhur të kësaj pyetjeje dhe dy pyetjeve tjera të më poshtme: Transmetojnë Imam Ahmedi dhe Tirmidhiu nga Aisheja r.a. se një njeri nga shokët e Të dërguarit të All-llahut s.a.v.s. është ulur pranë tij dhe ka thënë: “O I dërguar i Allahut unë kam disa shërbëtorë të cilët më gënjejnë dhe më kundërshtojnë. Unë i rrah ata dhe i qortoj, e si është pozita ime ndaj tyre (d.m.th. Ditën e Gjykimit.” I dërguari i All-llahut s.a.v.s.i tha: “Llogaritët ajo çka të kanë tradhtuar, kundërshtuar dhe gënjyer, pastaj dënimi yt ndaj tyre. Nëse dënimi yt ndaj tyre ka qenë (më i vogël) më pak se gabimet e tyre është mirësi për ty, ndërsa në qoftë se dënini yt ndaj tyre ka qenë aq sa gabimet e tyre kjo do të ishte e mjaftueshme jo për ty dhe as mbi ty, e nëqoftë se dënimi yt ndaj tyre ka qenë më tepër (më i madh) se gabimet e tyre, ata do ta marrin prej teje mirësinë e cila pat mbetur para teje”. Pas kësaj, njeru filloi të qajë në praninë e Të dërguarit të All-llahut dhe të bërtasë, ndërsa I dërguari i All-llahut s.a.v.s. tha: “Çka ka ai që nuk e lexon librin e All-llahut?”

“Në Ditën e Gjykimit Ne do të vëmë peshoja të drejta, e askujt nuk i bëhet e padrejtë asgjë, edhe nëse është (vepra) sa pesha e një kokrre të melit Ne do ta sjellim atë. E mjafton që Ne jemi llogaritës”. (El Enbija, 47)

Pastaj, njeriu tha: “O I dërguar i All-llahut: Nuk gjej zgjidhje më të mirë se lirimi i këtyre (shërbëtorëve) – Unë të dëshmoj se të gjithë ata janë të lirë”.


SHPËRLARJA E GOJËS DHE HUNDËS PËR AGJËRUESIN

PYETJA: Ka prej atyre që thonë se shpërlarja e gojës apo hundës gjatë marrjes së abdestit ndikon në saktësinë e agjërimit të agjëruesit. Sa mund të jetë e vërtetë kjo fjalë?



PËRGJIGJJA: Shpërlarja e gojës dhe hundës, gjatë marrjes së abdestit është sunnet nga sunnetet e tij, siç është medh’hebi i tre imamëve Ebu Hanifes, Malikut, dhe Shafiut, apo është farz nga farzet e tij, siç është medh’hebi i Imam Ahmedit, i cili i ka konsideruar si pjesë nga larja e fytyrës të urdhëruara (obliguara). Pa marrë parasysh a janë (shpërlarja e gojës dhe hundës) prej sunneteve ao farzeve, nuk duhet lënë ato në abdest gjatë agjërimit, apo mosagjërimit. Atë çka duhet ta ketë parasysh muslimani në rastin e agjërimit, është që të mos e teprojë në ato dyja, sikurse e tepron në gjendjen e mosagjërimit. Pejgamberi s.a.v.s. thotë në hadith: “Kur ta shpërlash hundën shpërlaje mirë, përveç nëse je duke agjëruar”.
(E kanë nxjerrë Shafiu, Ahmedi, të katërtët dhe Bejhekiu)

Nëse agjëruesi e shpërlan gojën ose e shpërlan hundën duke marrë abdest dhe uji i depërton në fyt pa pasur qëllim dhe teprim, agjërimi i tij është i saktë, ashtu sikur që i depërton pluhuri i rrugës, apo duke e situr miellin, apo hyn ndonjë mizë në fytin e tij. E gjithë kjo konsiderohet nga gabimet e falura të këtij ummeti, edhe nëse për këtë nuk janë pajtuar disa imamë. Sikurse shpërlarja e gojës jashtë abdestit, po ashtu nuk ndikon në saktësinë e agjërimit, derisa uji nuk dëpërton në brendi.

All-llahu e di më së miri.



NGRËNIA APO PIRJA E AGJËRUESIT NË HARRESË

PYETJA: Shpeshherë njerëzit harrojnë në fillim të Muajit të Ramazanit dhe ndonjëri prej tyre merr ndonjë gotë ujë, apo cigare, apo diçka tjetër dhe e vë në gojën e tij, pastaj i kujtohet se është duke agjëruar, ndërsa ai faktikisht veç ka ngrënë ose ka pirë. Pra, a i lejohet atij plotësimi (vazhdimi) i agjërimit të kësaj dite?



PËRGJIGJJA: Transmetohet në të dy Sahihët nga Ebu Hurejre se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Kush harron duke agjëruar dhe ha ose pi le ta plotësojë (vazhdojë) agjërimin, sepse atë All-llahu e ka ushqyer dhe i ka dhënë të pijë”. Kurse në tekstin e Darekutnit me zingjirë me zingjirë të vërtetë të transmetuesve thuhet: “Ky është furnizim që ia ka dhuruar All-llahu atij dhe ai nuk ka obligim kazanë (përkëtë ditë)”.
Po ashtun në tekstin tjetër të Darekutnit, Ibn Hazimes, Ibn Hibanit dhe Hakimit thuhet: “Kush prish agjërimin në ndonjë ditë të Ramazanit duke harruar, për atë nuk obligohet kazaja e as kefareti (dëmshpërblimi-vuajtja e dënimit)”. Edhe këtu zingjiri i transmetuesve është i vërtetë, siç ka thënë Hafidh Ibn Haxher.

Këto hadithe jënë të qarta në mosndikimin e ngrënies dhe pijes në harresë në saktësinë e agjërimit dhe kjo përputhet me fjalët e All-llahut të Madhërishëm: “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë!” (El Bekare, 286)

Është vërtetuar në sahih (hadith të vërtetë) se All-llahu e ka pranuar këtë lutje (dua), këtë e konfirmojnë edhe hadithe tjera: “All-llahu nuk e dënon këtë ummet për gabimin, harresën dhe për atë që çka janë të detyruar”. Pra, agjëruesi i cili ka ngrënë dhe pirë duke harruar, është i obliguar ta plotësojë (vazhdojë) agjërimin e kësaj dite dhe nuk i lejohet atij prishja e agjërimit.

Me ndihmën e Allahut në sukses.


TELEVIZIONI DHE AGJËRIMI

PYETJA: Çfarë është mendimi i Sheriatit të drejtë sa i përket shikimit të televizionit për agjëruesin në Ramazan?



PËRGJIGJJA: Televizioni është mjet prej mjeteve, në të gjendet e mira dhe në të gjendet e keqja, ndersa mjetet çdoherë e kan dispzitën e qëllimeve…Televizioni është sikur radioja… dhe sikur gazetaria…në to gjendet ajo që është e mirë dhe ajo që është e keqe. Muslimani e ka për detyrë ta shfrytëzojë të mirën dhe t’i largohet së keqes, pa marrë parasysh a është agjërues, ose joagjërues…Por gjatë agjërimit, muslimani e ka për detyrë të ruhet më shumë, në mënyrë që most a prishë agjërimin e tij, most a humbë shpërblimin e tij dhe të privohet nga shpërblimi i All-llahut të Madhërishëm.

Shikimi i televizionit – sa i përket kësaj çështjeje – nuk them se është i lejuar (hallall) absolutisht dhe nuk them se është i ndakuar (haram) absolutisht, por duhet të merret parasysh ajo gjë, e cila shikohet në këtë aparat. Pra, nëse ajo që shikohet është e dobishme, lejohet shikimi dhe dëgjimi i saj, si p.sh. disa emisione fetare, emisione informative dhe emisione që orientojnë kah e mira (e dobishmja)… E në qoftë se ajo çka shikohet është e keqe si p.sh. shikimi i disa valltareve të shfrenuara (të pamoralshme) dhe të ngjashme me to, - shikimi i këtyre emisioneve është i ndaluar në çdo kohë dhe kjo vërtetohet në Muajin e Ramazanit.

Për disa emisione është i papëlqyeshëm (mekruh) shikimi ityre, edhe nëse nuk e arrijnë gradën e ndalesës. Çdo mjet që largon nga përmendja (adhurimi) i All-llahut është i ndaluar…! Në qoftë se shikimi i televizionit, apo dëgjimi i radios dhe të tjerave e largon vëmendjen (e njeriut) nga ndonjë obligim, të cilin e ka obliguar All-llahu ndaj robërve të Tij si p.sh. namazi…, në këtë rast ndalohet…, siç ndodh të larguarit nga namazi me çfarë do gjë, All-llahu i Madhërishëm kur e ka tregu shkakun e ndalimit të alkoolit dhe bixhozit, e ka theksuar këtë shkak: “Shejtani nuk dëshiron tjetër, përveç se nëpërmjet verës dhe bixhozit të hedhë armiqësi mes jush, t’ju pengojë nga të përmendurit e Zotit dhe t’ju largojë nga namazi. Pra, a po i jepni fund (alkoolit dhe bixhozit)?” (El Maide, 91)

Kompetentët (përgjegjësit) e programeve televizive duhet ta kenë frikë All-llahun çdoherë për atë çka duhet t’ia prezentojnë publikut, e sidomos gjatë Muajit të Ramazanit, duke u kujdesur për shenjtërinë e Muajit të Bekuar, duke u ndihmuar njerëzve në adhurim të All-llahut dhe shtimin e mirësive, në mënyrë që mos ta bartin mëkatin e vetvetës dhe mëkatin e shikuesve, sikur të atyre për të cilët All-llahu në Kur’anin Famëlartë thotë: “Sa për t’i bartur në Ditën e Gjykimit mëkatet e veta të plota dhe një pjesë të mëkateve të atyre që pa kurfarë arsye i mashtruan dhe i humbën. Sa e keqe është ajo me çka ngarkohen”. (En Nahl, 25)



MEDIKAMENTET QË SHKAKTOJNË SHTYERJEN E TË PËRMUAJSHMEVE GJATË KOHËS SË MUAJIT TË AGJËRIMIT

PYETJA: Dimë që agjërimi i Muajit të Ramazanit në të gjitha ditët e tij është përplot mirësi dhe begati. Mu për këtë arsye nuk dëshirojmë që të privohemi nga të falurit e namazit dhe agjërimin e ramazanit gjat këtij muaji. Prandaj, a na lejohet që të përdorim aso medikamentesh që bëjnë prolongimin e ciklit të rregullt menstrual, duke e pasur të njohur këtë fakt nga praktika e disave të cilat e kanë aplikuar këtë mënyrë dhe nuk ka shkaktuar ndonjë komplikim?



PËRGJIGJJA: Bashkëpëlqimi i dijetarëve rreth çështjes së gruas muslimane të cilës gjatë Muajit të Ramazanit i paraqiten të përmuajshmet, është se ajo lirohet nga agjërimi. Gjegjësisht ajo pas kalimit të Muajit të Ramazanit është e obliguar që t’i kompenzojë ato ditë që i ka lëshuar pa i agjëruar. Njëherit ky është një lloj lehtësimi dhe mëshire nga ana e All-llahut për gruan që gjendet në ciklin menstrual për faktin se ajo gjatë asaj periudhe trupi i saj ndihet i lodhur e gjithashtu edhe gjymtyrët e trupit të sajë janë të rraskapitura. Prandaj duke u ndodhur ajo në këtë gjendje në mënyrë obligative, e jo në mënyrë zgjedhore rekomandohet që të hajë, për arsye se agjërimi i saj në këtë gjendje as nuk pranohet e as nuk shpërblehet. Prandaj ajo është e detyruar që këto ditë t’i kompensojë pasi të kalojë Muaji i Ramazanit. Kështu vepronin të gjitha gratë muslimane prej kohës së nënave të muslimanëve-grave të Pejgamberit s.a.v.s., sahabijeve r.a. e kështu me radhë, e që nuk ka ndodh asnjëherë që ndonjë gruaje t’i lejohet veprimi i kundërt nga ky që e cekëm. Këtë e vërteton edhe një transmetim nga Aisheja r.a. e cila thotë: “Kemi qenë të urdhëruara ta kompensojmë agjërimin e lëshuar, e nuk kemi qenë të urdhëruara për të njejtin veprim për namazin”. Unë personalisht preferoj që gjërat të rrjedhin sipas natyrës së tyre, e pasi që cikli menstrual është fenomen natyror-kongjenital, le t’i ngjasojë asaj natyre siç e ka future në rrjedhë All-llahu i Madhërishëm. Mirëpo nëse ekzistojnë ilaçe dhe medikamente të ndryshme të cilat i konsumojnë disa gra, siç janë hapet për prolongimin e të përmuajshmeve, që mund të arrihet gjer te ky efekt me përdorimin e hapeve për ndërprerjen e shtatzënisë, disa gra kanë shpreh dëshirë t’i përdorin të njejtat, për të vetmen arsye dhe atë vonimin e ciklit menstrual që të mos u mbetet ndonjë ditë ë ramazanit pa e agjëruar. Ky veprim mund të bëhet dhe nuk ka ndonjë pengesë, por me kusht që të konstatohet se nuk ka ndonjë pasojë negative, e kjo mund të konstatohet duke u këshilluar nga të thirrurit për këtë çështje dhe ekspertët e kësaj lëmie. Këshillimet me mjekun se a mund të pasojë ndonjë dëm për shkak të konsumimit të këtyre hapeve, në qoftë se e siguron atë grua për këtë çështje, atëherë gruaja e cila i merr këto hape dhe të përmuajshmet i vonohen gjatë Muajit të Ramazanit, e që zakonisht duhet t’i vijnë, agjërimi i saj është i pranuar, insh’All-llah.



MOSAGJËRIMI I PLAKUT, SHTATZËNËS DHE GJIDHËNËSES

PYETJA: A lejohet për plakun në moshë të shtyer të mos agjërojë në Ramazan dhe me çka obligohet në këtë rast ai? A i lejohet gruas shtatzënë të mos agjërojë në Ramazan duke u frikësuar për foshnjen se mund të vdesë? Me çka obligohet ajo në këtë rast? Dhe a lejohet përdorimi i parfumit në Muajin e Ramazanit?



PËRGJIGJJA: Sa i përket pyetjes së parë, përgjigjja është se lejohet për plakun në moshë të shtyer, të cilin e lodhë agjërimi dhe e mundon atë me mundim të madh, dhe sikurse ai është edhe plaka në moshë të shtyer. Natyrisht pra, u lejohet atyre dyve të mos agjërojnë në Ramazan dhe sikurse ata dy është edhe çdo i sëmurë, që nuk ka shpresë për shërimin e sëmundjes së tij. I sëmuri me sëmundje kronike, për të cilin mjekët kanë ardhë në përfundim se ai nuk mund të shërohet, apo ajo sëmundje i është rrënjosur atij - dhe për këtë arsye i lejohet atij të mos agjërojë. Këta persona, nëse nuk agjërojnë janë të obliguar për kompensim, ushqim ditor i një të varfëri, që është mirësi (leje) dhe lehtësim prej All-llahut. All-llahu i Madhërishëm ka thënë: “All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju”. (El Bekare, 185) “Dhe nuk ju obligoi në fé me ndonjë vështirësi” (El Haxh, 78)

Ibn Abbasi r.a. ka thënë: “I është lejuar plakut në moshë të shtyer të mos agjërojë dhe të ushqejë për çdo ditë nga një të varfër, pra ai nuk obligohet me kaza (agjërim të mëvonshëm)”, (kanë transmetuar Darekutni dhe Hakimi, të cilët e kanë vërtetuar). Ka transmetuar Buhariu nga ai përafërsisht nga kjo: Sa për plakun në moshë të shtyer dhe të ngjashmit me të është shpallur ajeti kur’anor, ku All-ll-llahu thotë: “E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfëri, ai që nga vullneti jep më tepër, ajo është aq më mirë për te”. (El Bekare, 184)

Domethënë kush shtin më tepër se ushqimi i një të varfëri, kjo është më e vlefshme dhe e përjetshme për të tek All-llahu. Pra, plaku i shtyer në moshë, gruaja e shtyer në moshë dhe i sëmuri, që nuk ka shpresë për shërim të sëmundjes së tij, të gjithë këta nuk duhet të agjërojnë dhe janë të obliguar për kompensim - ushqim ditor i një të varfëri.

Sa i përket pyetjes së dytë: A i lejohet gruas shtatzënë të mos agjërojë në Ramazan, nëse i frikësohet vdekjes së foshnjes? Po…, ajo nuk duhet të agjërojë. Madje, nëse vërtetohet kjo frikë, apo ia ka vërtëtetuar këtë mjeku musliman i besueshëm në mjekësinë dhe fenë e tij, e ka për obligim të mos agjërojë, për të mos i vdekur foshnja e palindur. All-llahu i Madhërishëm ka thënë: “Të mos i mbytni fëmmijët tuaj” (El En’am, 151) dhe (El Isra, 31)

Ky është shpirt i nderuar, për çka nuk i lejohet burrit e as gruas që të jenë të pamatur (të pakujdesshëm) për të dhe në këtë mënyrë ta sjellin atë deri në vdekje. All-llahu i Madhërishëm nuk i ka detyruar robërit e Tij me vështirësi (vuajtje) asnjëherë. Është transmetuar nga Ibn Abbasi po ashtu se shtatëzënia dhe gjidhënësja përfshihen në ajetin kur’anor: “E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfëri”. (El Bekare, 184)

Nëse shtatëzënia dhe gjidhënësja frikohen për vetveten, shumica e dijetarëve thonë se ato nuk duhet të agjërojnë, por e kanë të obliguar agjërimin - kaza (më vonë), Ato të dyja në këtë gjendje janë në pozitën e të sëmurit.

Ndërsa, sa i përket shtatzënës dhe gjidhënëses nëse frikohen për fatin e foshnjes, përkatësisht fëmijës në këtë gjendje të njejtë, dijetarët janë kundërshtuar, pasi ia kanë lejuar asaj mosagjërimin me bashkëpëlqim, a obligohet ajo me kaza, apo obligohet ajo me ushqim të një të varfëri për çdo ditë të mosagjërimit, apo obligohet me kaza dhe ushqim për të varfërin së bashku. Pra, janë kundërshtuar në këtë: Ibn Umeri dhe Ibn Abbasi ia lejojnë asaj ushqimin për një të varfër, ndërsa shumica e dijetarëve thonë se ajo obligohet me kaza, ndërsa disa dijetarë ia obligojnë asaj kazanë dhe ushqimin së bashku. Mua më duket se vetëm ushqimi ditor i një të varfëri është i lejuar, pa kazanë, për sa i përket gruas, të cilës i renditen një pas një shtatzënia dhe gjidhënia, kështu që nuk mund të gjejë kohë për kaza. Ajo një vit është shtatzënë, pastaj vitin tjetër është gjidhënëse dhe pas atij viti përsëri është shtatzënë e kështu me rradhë… I renditen një pas një asaj shtatzënia dhe gjidhënia, kështu që nuk mund të gjejë rast, apo kohë për kaza. Pra, nëse e obligojmë atë me kaza për të gjitha ditët të cilat nuk i ka agjëruar për shkak të shtatzënësisë apo gjidhënies, don të thotë se pos kësaj ajo obligohet të agjërojë disa vite me rradhë. Në këtë ka shumë vështirësi, ndërsa All-llahu nuk dëshiron vështirësi për robërit e Tij.

Kjo është përgjigjja e pyetjes së dytë. Ndërsa sa i përket petjes së tretë për përdorimin e parfumit në Muajin e Ramazanit, ai është i lejuar dhe nuk e ka ndaluar askush përdorimin e tij në Ramazan, e as që ka thënë dikush se e prish agjërimin.

All-llahu e di më së miri.



PËRDORIMI I MISFAKUT DHE PASTËS PËR DHËMBË PËR AGJËRUESIN

PYETJA: Cila është dispozita në lidhje me përdorimin e misfakut për agjëruesin, e në veçanti pastrami i dhëmbëve me pastë?



PËRGJIGJJA: Dispozita e përdorimit të misfakut para zevalit është mustehab si në Ramazan ashtu edhe jashtë tij. Mirëpo dilemma lindë për përdorimin pas zevalit. Disa fukaha janë të mendimit se për agjëruesin përdorimi i misfakut pas zevalit është mekruh. Këtë mendim të tyre ata e mbështesin në thënien e Pejgamberit s.a.v.s. ku thuhet: “Pasha Atë në duart e të Cilit gjendet shpirti im, era nga goja e agjëruesit është më e dashur te All-llahu se era e miskut”. (Transmeton Buhariu hadithin e Ebu Hurejres)

Shihet qartë se era e miskut nuk është mirë ta menjanojë atë erë të agjëruesit apo të themi se është mekruh një veprim i atillë. E meqë ajo erë e agjëruesit është ashtu në asi gjendje e pranuar dhe e dashur të All-llahu, atëherë edhe agjëruesi lë ta lë atë e most a menjanojë. Ajo erë është e ngjashme me erën e gjakut, e cila është evidente te plagët e shehidit që i ka marrë në fushëbetejë. E për ta Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:
“Mbuloni ata ashtu në atë gjendje siç janë të gjakosur dhe po me ato rroba, ngase Ditën e Kijametit do të ringjallen me atë ngjyrë, ngjurën e gjakut dhe me atë erë, me erën e miskut”.

Prandaj mu për këtë arsye shehidët mbeten ashtu me atë gjak nga plagët dhe ato rroba, as s’ju lahen e as u menjanohet gjurmët e gjakut. Ky grup pra bën një silogjizëm ndërmjet kësaj gjendjeje dhe gjendjes së sipërpërmendur. E vërteta është se nuk mund të krahasohet kjo gjendje me atë të lartëpërmendurën për shkak se ai është rast krejtësisht i veçantë, ku edhe nga disa sahabë thuhet se e kanë pohuar faktin që e kanë parë Pejgamberin s.a.v.s. duke i pastruar dhëmbët shpeshherë kur ai ishtë agjërueshëm. Përdorimi i misfakut gjatë Ramazanit është mustehab në çdo kohë, paradite apo pasdite qoftë. Po ashtu mustehab është para dhe pas Ramazanit. Dispozita e saj është sunet, për të ka porositur Pejgamberi s.a.v.s. ku thotë: “Misfaku është pastrues i gojës dhe me përdorimin e tij arrihet kënaqësia e All-llahut”. (Transmetojnë Nesaiu, ibni Maxhe dhe ibni Hibbani në librat e tyre. Gjithashtu edhe Buhariu r transmeton të njejtin hadith mirëpo jo në formë të drejtpërdrejtë nga transmetuesi-mualik)

Ky hadith na jep të kuptojmë se nuk bën kurrfarë dallimi ndërmjet përdorimit të misfakut gjatë apo jashtë Ramzazanit. Sa i përket pastës për dhëmbë, duhet të jenë të shprehur maturia dhe kujdesi gjatë përdorimit që të mos depërton në fyt, e që sipas shumicës së dijetarëve, ajo shkakton prishjen e agjërimit. Për këtë arsye më parësore për muslimanin është që ta shtyejë përdorimin e saj pas iftarit. Mirëpo po ta përdorë muslimani atë, dhe gjatë përdorimit është i matur dhe kushton kujdes të madhë megjithatë gjatë përdorimit të pastës mund të futet në fyt diç nga ajo, në këtë rast ai është i amnestuar. All-llahu i Madhërushëm thotë: “Nuk ëshë ndonjë mëkat juaji ajo për çka keni gabuar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht”. (El Ahzab, 5)

Pejgamberi s.a.v.s. shprehet: “Nuk i llogariten për mëkat ummetit tim veprat që i bëjnë me gabim, me harresë dhe nga presioni”.

Vetëm All-llahu e di të vërtetën.


LARGËSIA HAPSINORE KUR UDHËTARIT I LEJOHET TË MOS AGJËROJË

PYETJA: Sa duhet të jetë largësia kohore dhe hapsinore që i lejon udhëtarit që kur të kalojë atë të mos agjërojë, në të vërtetë a është 81 km? A i lejohet atij që të mos agjërojë në qoftë se gjatë atij rrugëtimi nuk ka vështirësi gjatë udhëtimit?



PËRGJIGJJA: Sa i përket udhëtarit ai e ka të lejuar të mos agjërojë dhe atë duke u thirruar në tekstin kur’anor ku thuhet: “…e kush është i sëmurë prej jush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë”. (El Bekare, 184)

Ndërsa për largësinë hapsinore dhe kohore mes fukahave ka dilema. Mirëpo largësia për të cilën pyetësi pyet, them se ajo është më tepër se 80km. Kam bindjen që të gjithë pajtohen se largësia hapsinore që shkakton shkurtimin e namazit është 84 km., e që e njejta largësi vlenë edhe për mosagjërimin e asaj dite, mendim ky i shprehur te shumica e medh’hebeve, e që njëherit kjo është largësi kohore e përafërt. Kështu themi për arsye se as nga Pejgamberi e as nga sahabët nuk na transmetohet ndonjë formë e largësisë kohore e shprehur me metra apo kilometra, mirëpo ajo largësi e shprehur në atë numër mjafton. Një numër dijetarësh as që e parashohin largësinë hapsinore. Këtë qëndrim të tyre ata e arsyetojnë duke dhënë shpjegim për fjalën rrugëtim, prandaj çdo rrugëtim nënkupton udhëtimin duke e shikuar këtë fjalë si nga aspekti linguistik apo sipas kuptimit të thjeshtë, më ç’rast lejohet shkurtimi i namazeve dhe po ashtu udhëtarit i lejohet të mos agjërojë. Kjo çështjë duhet të merret ashtu dhe siç kanë vendosur Kur’ani dhe Sunneti i Pejgamberit s.a.v.s., pra udhëtari ka mundësinë e zgjedhjes. Sahabët udhëtonin me Pejgamberin s.a.v.s. e në mesin e tyre kishte që agjëronin por kishte edhe prej tyre që nuk agjëronin. Mirëpo ai që nuk agjëronte nuk e ofendonte atë që agjëronte, e ai që mbante Ramazan nuk e tallte atë që nuk mbante Ramazan. Sa i përket udhëtarit i cili gjatë rrugëtimit ka vështirësi të rënda nga agjërimi është mekruh të agjërohet, porse mund të jetë haram për të agjërimi. Kështu themi duke u thirrur në një ngjarje ku Pejgamberi s.a.v.s. tregon se një njeri i cili ishte rraskapitur nga rrugëtimi i vështirë e ai kishte qenë agjërueshëm, dhe Pejgamberi s.a.v.s. pyeti për të. Ata i thanë se ai ishte agjërueshëm. Pasi e dëgjoi këtë, Pejgamberi tha: “Nuk është nga punët e mira të Islamit të agjëruarit në rrugë” (Transmeton Buhariu)

Kjo ishte sa i përket individit të cilit i shkakton vështirësi agjërimi, gjatë rrugëtimit, ndërsa individi i cili nuk goditet me ndonjë vështirësie gjersa është në rrugëtim dhe mban Ramazan, ai është në mundësi zgjedhjeje siç shpjeguam më lart, agjëron apo e prish agjërimin. Në këtë rast parashtrohet pyetja se cili veprim është më i pëlqyer dhe më i çmuar? Rreth kësaj problematike dijetarët nuk janë të një pajtimi, ku disa e çmojnë agjërimin e të tjerët mosagjërimin. Rreth kësaj dileme Omer ibn Abdulaziz thotë: Veprimi më i lehtë është më i çmuar. Disa njerëzve u duket më lehtë të agjërojnë kur edhe të tjerët agjërojnë, e të mos vijë në situata ta kompensojë - kaza agjërimin kur të tjerët hanë e nuk agjërojnë. Për këtë arsye të tillëve u themi të agjërojnë. Disa njerëzve të tjerë u duket se më lehtë për ta është që kur të jetë në rrugëtim të gjatë Ramazanit të mos agjërojnë ashtu që më lehtë t’i kryejnë punët e tyre, obligimet që i kanë dhe më lehtë të lëvizin. Prandaj ai individ do të kompensojë aq ditë sa ka qenë i pamundshëm t’i agjërojë, pikërisht ashtu siç i ka urdhëruar edhe All-llahu. Prandaj cili veprim të jetë për të më i lehtë, ajo është më e çmuar. Ebu Davudi transmeton një hadithë nga Hamze ibn Amir El-Eslemiu i cili thotë: “O I dërguar i All-llahut, unë jam punëtorë dore eshpine. Ngarkohem dhe filloj rrugëtimin. Mirëpo ndodh që pikërisht gjatë Ramazanit të gjendem në rrugëtim. Megjithatë nuk ndiej ngarkesë porse kam përsëri fuqi të mjaftueshme, ngase jam i ri dhe më duket më lehtë që të agjëroj se sa pas Ramazanit të kompensoj e të mbetëm me borxh. Si thua ja resulullah, a të agjëroj, që të kem më shumë sevap apo të mos agjëroj?” Pejgamberi s.a.v.s. iu përgjigj: “Vepro si të duash o Hamza”, gjegjësisht zgjedhe veprimin më të lehtë për ty.

Në një transmetim tjetër nga En-Nesaiu thuhet se ai i ka thënë Pejgamberit s.a.v.s.: “Kam fuqi që të agjëroj edhe kur gjendem në udhëtim, dhe a thua më llogaritet për mëkat po të agjëroj gjersa jam duke udhëtuar?” Pejgamberi iu përgjigj: “Ky është një lehtësim nga All-llahu për ty, dhe kush vepron duke e zbatuar atë ka vepruar mirë, e kush dëshiron të agjërojë nuk ka kurrfar mëkati gjatë atij agjërimi.” Kjo në këtë formë është ligj i All-llahut për çështjen e udhëtarit. Pra, nuk është e patjetërsueshme, e as që për lehtësim të (mos) agjëruarit të kushtezohet si një lloj vështirësie e madhe apo të manifestohet ndonjë lodhje e të arsyetohet ai veprim. Porse vetë udhëtimi është shenjë se lejohet mosagjërimi gjatë tij. Kjo për arsye se All-llahu këtë lejesë nuk e ka kushtëzuar me ndonjë nga vështirësitë e mundshme që mund ta godasin udhëtarin, por e ka ndërlidhur vetëm me rrugëtimin. Themi kështu për arsye se po ta ndërlidhnim vështirësinë gjatë rrugëtimit me dispozitën, do të paraqiteshin dilema të mëdha midis njerëzve, si e këtij lloji për shembull se a thua gjatë cilave kategori të vështirësive lejohet zbatimi i lehtësimit në fjalë. Pas gjithë kësaj themi kështu: “Këtu nuk është fjala për ndonjë vështirësi me të cilën njeriu obligohet aq sa nuk mund ta bart atë obligim, e as që ta diskreditojë. All-llahu nuk dëshiron që robërit e vet t’i ngarkojë tej mase, prandaj edhe ai që lehtësmi vlen për të llogaritet edhe angazhimi minimal që jep për atë vështirësi. All-llahu dispozitën e mosagjërimit për udhëtarin e ka ndërlidhur me rrugëtimin e jo me diç tjetër. Pavarësisht pra nga ajo se me çka njeriu udhëton, me aeroplan, tren apo automjet, atij i takon të mos agjërojë. Prandaj çështja mbetet e varur vetëm sa i përket borxhit që e ka, gjegjesisht kompensimin e atyre ditëve që nuk i ka agjëruar derisa ai ka qenë në rrugë. Këto ditë të paagjëruara asnjëherë nuk i bien, por vetëm përkohësisht derisa ai t’i kompensojë me ditë të tjera pas Ramazanit, dhe ai në këtë situatë mund të zgjedhë përpos po që se i shkakton udhëtimi atij vështirësi. Ai që e ka provuar rrugëtimin e di se gjëtë tij ka një fije lodhjeje dhe mundi, pa varësisht nga ajo se njeriu është duke udhëtuar me kafshë apo me aeroplan. Në atë moment kur ai largohet nga vendbanimi i tij i përhershëm dhe në vetë momentin e largimit nga familja e tij, shpirtërisht ndien se diç nuk është në rregull, nuk është i qetë e as stabil. Vetëm për këtë gjendje psikike në të cilën ndodhet udhëtari, pa mos i marrë rrethanat në të cilat kalon trupi i tij, All-llahu e ka realizuar mosagjërimin për udhëtarin. Pos kësaj gjendjeje ka edhe të tjera të cilat na janë të njohura e të panjohura, prandaj mjafton që për bazë ta marrim tekstin kur’anor e mos të filozofojmë e ta nënvlerësojmë apo anashkalojmë e most a marrim parasysh faktin se një gjë e tillë është lehtësim nga All-llahu për robërit e vet: “All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju.” (El Bekare, 185)

All-llahu di të vërtetën.