Zeri Islam

Hyrje

Përse Kashmiri? Përse Palestina? Përse Algjeria? Për­se Filipinet Jugore? Përse Xinjiangu? Përse Çeçenia? Për­se Sudani? Përse Bosnja? Përse Kosova? Përse Af­ga­nis­tani? Përse Iraku? Përse ….!

Përgjigjja mund të jetë gazetareske, politike, shken­core, historike, shpirtërore ose e kombinuar. Por, secila nga përgjigjet për këto ndodhi tmerruese janë një sprovë dhe sfidë individuale apo kolektive e muslimanëve në botë. Megjithatë, përgjigjja më e plotë do të jetë ajo his­to­rike, krahasuese, analitike. Shekujt e fundit flasin për ngrit­jen dhe dominimin e qytetërimit perëndimor, për­pa­rimin e tij në aspektin ushtarako-teknik, politik, eko­no­mik, kulturor dhe shkencor. Për shumë shkaqe, por para së gjithash për shkak të rivalitetit fetar, politik, eko­no­mik e të tjera, aktivitetin e tij politiko-ushtarak Pe­rën­di­mi e drejtoi nga bota muslimane. Me shprehjen Pe­rën­dimi, me këtë rast nënkuptojmë, siç e përkufizon këtë edhe S. H. Nasr, Perëndimin rigjid, shekullar dhe push­tu­es, modernist, i cili refuzon vlerat tradicionale të fesë dhe Kristianizmit, e jo Perëndimin i cili është qytetërim vëlla me qytetërimin islam.[2]

Faktorët destabilizues botëror

Shekulli XX solli ndryshime rrënjësore politike, eko­no­mike dhe demografike gati në tërë botën. Shumë ven­de muslimane arritën pavarësinë territoriale apo gjysmë te­rritoriale, por jo edhe pavarësinë politike dhe eko­no­mi­ke. Këto vende qëndronin para dilemës: si të qeveriset po­litikisht vendi pas kolonializmit? Si të veprohet, si t’u ndih­mohet pakicave muslimane në Indi (Xhamu dhe Kash­mir), Bashkimin Sovjetik (Çeçeni etj.), Kinë, Ju­go­slla­vi (Bosnjë dhe Kosovë), edhe pse ato nuk janë pa­ki­ca, ngaqë numri i muslimanëve arrin dhjetëra milionë e në disa vende edhe në dhjetëra e qindra milionë mus­li­ma­në, por që për shkak të komploteve nga ana e fuqive bo­tërore[3] apo të rrethanave inferiore të muslimanëve nuk kanë arritur të pavarësohen. Rrëmuja politike dhe ush­tarake aktuale botërore, por edhe e vendeve mus­li­ma­ne, është rezultat dhe pasojë edhe e kërkimit të iden­ti­tetit politik, ekonomik dhe kulturor të shumë popujve mus­limanë. Këto përpjekje, B. Luis i quan “më e pakta që mund të thuhet zhgënjyese, kurse përpjekjet për të mo­dernizuar ushtrinë janë “një sërë disfatash posh­të­rue­se”, përpjekjet për prosperitet ekonomik “kanë sjellë var­fërim dhe një ekonomi të korruptuar, të varur nga ndih­mat e jashtme, ndërsa në vendet e tjera islamike ato kanë sjellë varësinë e rrezikshme nga një burim i vetëm, ve­tëm nga energjia e fosileve. …”.[4]

Ndonëse Islamin Evro-perëndimi e sheh si “kër­cë­nim të trefishtë: politik, qytetërues dhe demografik”[5] dhe që të tre faktorët kanë rolin, fuqinë dhe lidh­sh­më­ri­në e ndërsjellë, megjithatë shkaku më serioz dhe më i thellë në tërë këtë konglomerat shkaqesh e faktorësh është zgjimi, kërkimi dhe konfirmimi i vlerave tra­dicionale religjioze dhe tradicionale qytetëruese islame nga ana e shumë popujve muslimanë. Këtë ritëm po e ndjek edhe Budizmi në Indi, Konfuçionizmi në Kinë etj.. Ndaj, procesi i kthimit drejt traditave dhe vlerave të kon­firmuara që shohim dekadave të fundit nuk është ima­nent vetëm për religjionin e Islamit, por edhe për re­li­­gjionet e tjera, por ja që vetëdijësimi islam i mus­li­ma­në­ve është në epiqendër të ndodhive. Kjo mbase po ndodh edhe për shkak të pozitës gjeografike, gjeopolitike dhe gjeo­strategjike të shumicës së vendeve muslimane. Tërë këto kultura dhe qytetërime duan të bëjnë jetë të pa­va­rur, por këto dëshira kanë hasur në keqkuptim të pe­rën­di­morëve dhe të hegjemonisë së tyre. Në Perëndim që prej disa shekujsh ekziston bindja dhe paragjykimi se i vet­mi qytetërim global është ai perëndimor dhe asnjë tje­tër.[6] I vetmi ai është universal dhe vetëm ai është masë dhe kriter i të gjitha ndodhive. Kjo kulturë dhe qytetërim et­nocentrik i quan të gjithë popujt e tjerë të vegjël dhe të pa­aftë për të bartur përgjegjësinë për botën. Duke e për­shkru­ar botën perëndimore, Franc Fanon pohon: “Kisha, si institucion fetar i Kristianizmit, në koloni (çfa­rë është Kosova etj. – NI) është Kishë e të bardhëve, e të huajve. Ajo nuk e fton njeriun e kolonizuar në rru­gën e Zotit, por në rrugën e të bardhit, në rrugën e zo­të­ri­së, në rrugën e shtypësit.”[7] Thënë me gjuhë konkrete, sy­nimi evroperëndimor në Kosovë është “jo vetëm t’i fre­nojë ata njerëz të robëruar, por edhe t’i de­hu­ma­ni­zo­jë”. “Asgjë nuk do të kursehet për t’i zhdukur traditat e tyre, për t’i zëvendësuar gjuhët e tyre me tonat, për ta shka­tërruar kulturën e tyre pa ua dhënë tonën.”[8] Pe­riu­dha nga viti 1999 e këtej është provë e padiskutueshme e kë­tij ritmi.

Mirëpo, çdo diskutim, çdo debat apo çdo përgjigje të kësaj ideje Perëndimi dhe nga puthadorët e tyre në to­kat shqiptare i quajnë armiqësore. Këtë Hantingtoni e ka quaj­tur “Perëndimi kundër pjesës së mbetur” (The West ver­sus the rest).[9] Shembujt e këtillë janë të shumtë dhe mjaft brutalë dhe mund t’i hasësh në të gjitha rrafshet dhe në të gjitha ambientet.

Sipas S. H. Nasrit, problem vijues në botën mus­li­ma­ne është edhe problemi i krijimit të shtetit të Iz­rae­lit.[10] Me dekada të tëra ky problem është aktual dhe nev­ralgjik në tërë botën muslimane, nga Indonezia e Ma­laj­zia e deri në Marok, nga Kosova dhe Bosnja e deri në ce­pat më të largët në jugun e Afrikës. Krijimi i shtetit të Iz­raelit në tokën palestineze dhe mohimi i shtetit pa­les­ti­n­ez, që ekzistonte deri atëherë, nuk është konsideruar ve­tëm problem palestinezo-izraelit, por gjitharab dhe gjithë­musliman.[11] Ekzistojnë edhe faktorë të tjerë. Një shqyr­tim komplet nuk duhet ta shpërfillë asnjërin prej tyre.

Luftërat lokale si faktorë vendimtarë të paqes botërore

Si të kuptohet në Perëndim por edhe në botë për­gjithë­sisht dukuria e luftërave dhe konflikteve lokale pas Luf­tës së Dytë Botërore? Ndonëse në pikëpamje ter­ri­to­ria­le janë lokale, ato, për nga përmasat e dhunës dhe të dë­meve, për nga implikimet politike, ekonomike, kul­tu­ro­re, mund të quhen të përmasave globale. Nëse i he­dhim një vështrim luftës palestineze, luftës çeçene, luftës bosh­njake dhe luftës shqiptare në Kosovë, pastaj luftës në Afganistan etj., do të shohim se këto janë luftëra to­ta­le, me pasoja të parametrave botërorë dhe afatgjatë. Në anën tjetër, shkencëtari S. H. Nasr, duke komentuar luf­të­rat lokale, pohon në mënyrë metaforike se “nëse është përm­bytur shtëpia jote, për ty tërë bota është përm­by­tur”[12]

 Problem tjetër është që çështja e përkufizimit të luf­të­rave botërore dhe lokale është edhe ajo nën ndikimin e fu­qishëm dhe në pajtim të plotë me interesat evro-pe­rën­dimorë-centristë[13] dhe evro-kristo-centristë.[14] Nëse luf­tërat kanë përfshirë evro-perëndimin dhe nëse Pe­rën­di­mi është ngatërruar në masë të caktuar në këto luftëra, këto luftëra ai quan botërore. Kjo do të thotë se Pe­rën­di­mi mendon se ai është tërë bota dhe gjërat i sheh ve­tëm nga këndi i tij. As teoria e Hantingtonit mbi luftërat me bazë qytetëruese, mbi aleancat në bazë të di­ver­gjen­ca­ve apo konvergjencave qytetëruese, nuk është e qën­dru­eshme, as në këtë aspekt, sepse luftërat an­ti­mus­li­ma­ne të dekadave të fundit nuk janë luftëra për imponimin e qytetërimin vetjak, për dominimin kulturor e të tjera si ai, por janë luftëra të shfarosjes fizike, biologjike, his­to­ri­ke, kulturore të atyre popujve.[15] S. Hantingtoni sheh dy rre­ziqe kundër Evroperëndimit: Islamin dhe Kon­fu­çio­niz­min kinez dhe aleancës së tyre në shekullin XXI.[16] Mi­rëpo, ai rekomandon që të mos preket Kina, por Is­la­mi, që ai të nxirret nga takti dhe të zhduket, duke ia dhënë këtë rol NATO-s, si mbrojtës të qytetërimit pe­rën­dimor pas Luftës së ftohtë.[17] Si mund të kuptohet ndry­she lufta e gjatë shfarosëse kundër muslimanëve në Fi­lipine nga ana e kristianëve, kundër muslimanëve të Kash­mirit në Indi nga hindusët, kundër muslimanëve çe­çenë në Rusi nga kristianët ortodoksë, kundër bosh­nja­këve dhe shqiptarëve nga ana e Serbisë ortodokse.

Shekulli XXI – jo luftë ndërfetare, por luftë ndërmjet fesë dhe pafesë

Në mungesë të besimit të vërtetë, thuajse është bërë rre­gull, që në fund të shekullit apo pas ndonjë ndodhie të çuditshme, të përhapet në popull ndjenja e frikës, skep­ticizmit. Kështu ndodhi edhe në fundin e këtij she­ku­lli me shumë “profeci të marra”, por edhe me profeci të llojit të F. Fukujamës se në shekullin e XXI do të ketë kon­flikte ndërmjet feve të mëdha botërore.[18] Përkundër disa elementeve të homogjenizimit të aleancave të ndry­sh­me në Perëndim, në Rusi etj., këto parashikime janë ta pa­qëndrueshme. Shanset më të mëdha janë që konflikt të ketë jo ndërmjet feve, por ndërmjet fesë dhe pafesë, ndër­mjet besimtarëve dhe jobesimtarëve. Këtë shenjë e ja­pin shumë indikatorë, madje edhe prova. Lufta tashmë disa­shekullore kundër fesë nëpërmjet shekullariz/i/mit, lai­ciz/i/mit dhe formave të tjera antifetare, qëndrimi pe­rën­dimor liria nga vetë feja (freedom from religion) në vend të liria e fesë (freedom of religion) çon drejt luftës ndër­mjet fesë dhe pafesë, të kamufluar si luftë ndërmjet feve.[19] Ndonëse në Perëndim ka fare pak fe, pak Kris­tia­nizëm, megjithatë është një tendencë e lehtë drejt Kris­tianizmit tradicional, kundrejt Perëndimit rigjid dhe an­tikristian, laik dhe shekullar. Nëse krahas kësaj vësh­troj­më shtetin më të perëndimizuar të Azisë, Japoninë, do të shohim qartë tendencën e aziatizimit të Japonisë, kon­fucianizimit të Kinës, hinduizimit të Indisë, is­la­mi­zi­mit të vendeve islame. Është e qartë simpatia ndaj tra­di­tës në të gjitha këto sisteme vlerash botërore dhe këtu sh­ihet mundësia e konfrontimit me shekullarizmin dhe mo­dernizmin e shekullit XXI.[20]

Një herë për një herë, Perëndimi shekullar e mo­der­nist ka në dorë shumicën dërrmuese të mediave dhe për­pi­qet, nëpërmjet frikësimeve, ta thellojë urrejtjen kundër fesë. Këtë lojë të fëlliqur e bën sidomos me Islamin, duke e paraqitur atë si monstrum. Ky ritëm ka filluar në mes­jetë për të vazhduar deri në ditët aktuale. Duke ana­li­zu­ar këtë gjendje, autori perëndimor R. W. Southem për pe­riudhën pas kryqëzatave, pohon: “Islami u bë i njohur në Perëndim por nuk u kuptua”, kurse autorët kristianë mes­jetarë i përshkruan si ata që “kënaqeshin në injo­ran­cën e imagjinatës triumfale”.[21]

Me dallim nga kohët e hershme, në fund të shekullit XX dhe në fillim të shekullit XXI, Islami për herë të parë në histori, për shkak të lidhshmërisë aktuale të fak­to­rëve gjeopolitikë, është në konfrontim me religjionet krye­sore botërore: me Judaizmin në Lindjen e afërme, me Kristianizmin në Bosnjë, Kosovë, Çeçeni, Nigjeri, Su­dan etj., me Hinduizmin në Azinë jugore, me Kon­fu­cio­nizmin dhe Taoizmin në Kinë etj., dhe kjo gjendje kri­jon bindjen se shekulli XXI do të bëhet shekull i luf­tës ndërmjet Islamit dhe qytetërimeve të tjera botërore. Por, këtu nuk do të thellohemi në arsyetimin e kësaj gjen­djeje, sepse kjo, në vija të shkurtra, u bë gjatë tërë shkri­mit, por do ta citojmë thënien vijuese: “Përse do të du­hej ta përvetësonim proklamatën mbi të drejtat e nje­ri­ut të formuluara nga forcat, të cilat i kolonizuan dhe i gr­abitën vendet tona.” (Shirin Sinnar).[22]

Dialogu ndërmusliman

Ka shumë kohë që bota muslimane nuk ka strategji po­litike, ekonomike, kulturore. Bota islame sot nuk ka plat­formë moderne veprimi, por as nuk e ka ruajtur plat­for­mën e vjetër tradicionale me të cilën hyri në skenën bo­tërore. Shkaqet e kësaj gjendjeje janë të shumta, por dy janë kryesoret: shkaku i parë është kolonializmi dhe i dyti janë vetë muslimanët që imitojnë konceptet e huaja, të tipit socializmi islam, komunizmi islam, demokracia is­lame, liberalizmi islam etj. [23]

Përvetësimi pa kritere dhe pa studime i ideve dhe kon­cepteve të huaja, të institucioneve politike, eko­nomike dhe kulturore të huaja shkaktoi në botën mus­limane përplasje të tmerrshme. Pse, sepse përvetësimet ishin bërë nga strukturat shtetërore e jo nga populli. Në po­pull, tradita islame ishte e gjallë dhe paraqiste një pe­sho­jë e mirëfilltë ndërmjet të mirës dhe të keqes për mus­limanët. Por, pa dyshim, institucioni që më së shum­ti e dëmtoi doktrinën politike islame ishte nacionalizmi, pro­dhim ky i Revolucioni Francez (1789-1793). Ky ‘vi­rus’ brenda shekullit u përhap ndër muslimanët, kështu që kemi nacionalizimin arab, persian, kurd, turk. Brenda kë­tyre nacionalizmave, filluan të paraqiteshin edhe na­ci­o­na­­lizimi egjiptian, libian, algjerian e në fund të shekullit XIX e më vonë u paraqit  edhe nacionalizimi shqiptar etj. Këta nacionalizma shkatërruan thuajse tërësisht struk­­turën tradicionale politike islame, e cila zinte fill në she­­riat, respektivisht në Kur’an dhe Sunnet. Shumica mus­­limane, që jetonte tradicionalisht në pajtim me Is­la­min, u vu në shënjestër të strukturave të reja politike. Mus­­limanët filluan të quhen “relikte të mesjetës”, fun­da­men­talistë, radikalistë, kurse shtetet e reja nacionaliste mus­limane, të formuara sipas standardeve perëndimore, mba­nin vulën e përhershme të kolonializmit. Deri sa në të kaluarën halifati musliman kujdesej për muslimanët në botë, tash mbi një shekull muslimanët janë lënë në më­shi­rë të armiqve.

Nuk ekziston një shtet i fortë musliman që do të mbron­­te muslimanët, siç është ShBA dhe ajo që sot qu­het ren­di botëror, apo rendi i ri botëror. Mungesa e një trupi gjith­is­lam, i një shteti të fortë islam bëri të mundur që Ame­rika të in­tervenojë kundër Irakut në mbrojtje të Ku­vaj­tit, por jo në mbroj­tje të Tibetit kundër Kinës, të vo­no­het ndërhyrja në Bos­një, të nisë lufta në Kosovë, kur di­hej që më parë kush ishte agresori e kush viktima. Nëse muslimanët mendojnë se­r­iozisht për këto çështje do të shohin se pika qendrore du­het të jetë mungesa e një force të madhe islame, e cila do të merrte vendime dhe e cila do të ishte partner i Pe­rën­di­mit e jo vasal po­li­tik e ekonomik i tij.[24]

Kjo duhet t’i shtyjë muslimanët që gjendja e krijuar në të kaluarën të ndreqet. Kjo gjendje gjeti shprehje në dë­­shirën për bashkimin e sërishëm, të cilin bota e quajti pa­­nislamizëm, në krye me Xhemaluddin El-Afganiun. Edhe pse në pikëpamje popullore, ideologjike bota mus­li­­mane ishte e bashkuar, këtë gjendje ajo nuk e kishte në as­­pektin politik, ekonomik dhe komunikues, në mun­ge­së të institucioneve efikase politike, ekonomike dhe ko­mu­nikative. Me gjithë dallimet medhhebore, sektare, gju­hë­sore dhe racore, bota muslimane ishte e lidhur fu­qi­misht me kelimei-tewhidin, Nuk ka hyjni tjetër pos Allahut. Këtë e dëshmon bashkëpunimi i muslimanëve të zonave të ndryshme muslimane, me gjithë mosbashkëpunimin e shtre­sës politike të atyre zonave.

Por, ky unitet intelektual, shpirtëror në botën mus­li­ma­ne filloi të rrënohej me fillimin e modernizmit. Na­ty­risht, modernizmi erdhi nga jashtë, por shkaktoi pro­ble­me brenda. Kundërvënia e pjesshme, sikurse e lëvizjes se­nusite me Omer Muhtarin, nuk dha rezultat.[25] Bota mus­limane filloi të modernizohej në të gjitha aspektet, në rrafshin politik, arsimor. Egjipti, Turqia, India mus­li­ma­ne ishin avangardë në këtë aspekt. Madje, edhe një M. Ab­duhu u entuziazmua nga disa arritje të mo­der­niz­mit[26].

Ringritja e unitetit musliman mund të ndihmohet edhe me dialogun ndërmusliman, sidomos me dialogun suni-shi’i, marrëdhëniet e të cilëve janë keqësuar si­domos në dy shekujt e fundit. Përpjekje për të nisur një afrim ndërmusliman ka bërë shejhu i Ez’herit, Mah­m­ud Sheltut, por më vonë këto përpjekje janë mekur.

Muslimanët janë vëllezër në fe dhe të gjitha mos­ma­rrë­veshjet vëllezërit duhet t’i zgjidhin me konsultim, ma­rrë­veshje dhe dialog. Si bazë për dialog duhet të shërbejë fi­zionomia e brendshme e trashëgimisë islame, jo e ka­lua­ra historike dhe prapavija politike.

Perspektiva e botës muslimane

Bota muslimane, ndryshe nga shumë kultura e qy­te­të­rime të botës, ka ruajtur traditën e pasur brenda vetes. Këtë e pohon edhe intelektuali rus Aleksandër Sol­zhe­nji­cin, duke thënë se bota islame ka ruajtur shumë forma të traditës së vet, se bota islame është e pasur me traditë, si­domos “ndaj mjedisit jetësor”. Ky fakt përgënjeshtron po­himin e jomuslimanëve se bota islame është e pasur me naftë dhe gas, thua se aty s’ka vlera të tjera, pos vle­ra­ve materiale, të cilat një ditë do të konsumohen.

Mendojmë se Aleksandër Solzhenjicin ka të drejtë që pa­­rashikon lulëzimin e botës muslimane, duke u mbësh­­tet­ur në shpirtëroren që e posedon ajo, në dijen mbi Zotin, mbi nje­riun dhe mbi natyrën. Këta faktorë, në mënyrë kom­­ple­men­tare, bashkë me resurset na­ty­ro­re, do ta ndih­moj­në kthi­min e botës muslimane në epi­­qen­dër të ndo­dhi­ve botërore. Kjo vlerë e mus­li­ma­në­ve do të vijë në shpreh­je kundrejt Pe­rën­dimit, i cili kon­siderohet si qytetërimi më i pafe, më jo­re­li­gjioz në his­torinë e nje­rë­zisë, por edhe kun­drejt zgjimit të Kon­fucianizmit në Kinë dhe Budizmit në Ja­poni.[27]

Standardet e dyfishta

Perëndimi përdor disa standarde në raport me botën pë­rreth, në varësi nga pala me të cilën komunikon. Kështu, disa shtete kanë me qindra e mijëra bomba bër­tha­more, sikurse ShBA-të, Rusia, Franca, Anglia, Izraeli, Kina, India dhe askush këto bomba nuk i quan kristiane, kon­fucianiste apo budiste. Mirëpo, përpjekjet për të pro­dhu­ar (Libia, Irani) apo prodhimi i po këtyre bombave në vendet muslimane (sikurse Pakistani), Perëndimi e ci­lë­son si bomba atomike islame! Kjo bëhet kryesisht për shkak se Perëndimi, për arsye propagandistike, e për­shkruan Islamin si armik të tij. Por, ka edhe njerëz të ma­tur, që janë për dialog me muslimanët dhe arabët. Ka edhe hebrenj që duan dialog, edhe pse deri tash janë në pa­kicë. Mirëpo, edhe në mesin e atyre që duan dialog ka një problem. Para disa vjetësh u organizua një tryezë e rrum­bullakët me titull “Muslim Perception of the West – Western perception of the Muslims”. Intelektuali turk A Davutoglu bëri një vërejtje për titullin e tubimit, duke thek­suar se çështja nuk qëndron në pyetjen se si e sho­hin muslimanët Perëndimin apo si i sheh Perëndimi mus­limanët, por se si e sheh vetë Perëndimi Perëndimin dhe si i shohin vetë muslimanët muslimanët. Nëse Pe­rën­dimi vazhdon të mbyllet ai do të tretet në uni­ver­sa­liz­min përreth ashtu siç u tret Roma në Kristianizmin e asaj kohe diç më universalist.[28]

Qarqe të caktuara evro-perëndimore nuk ia vënë ve­shin kandidatit amerikan për kryetar, Bjukenen për fjalët e tij “Amerika kristiane”, apo nuk qajnë kokën për kon­flik­­tet protestanto-katolike në Irlandë dhe Britani, duke i quaj­­­tur këto konflikte “katolike” apo “protestante”.[29] Mi­­rë­po, kur është fjala për vendet muslimane, situata ndry­­shon. P.sh.: Bosnja etiketohet si “qeveria me shu­mi­cë mus­limane”, “armata boshnjake kryesisht muslimane” etj., ose rasti me Shqipërinë: kur themelohet partia de­mo­­kris­tiane dhe kur kjo parti vëllazërohet me ndonjë par­­ti si­mo­tër në Evropë nuk bëhet vërejtje, madje ky vep­­rim kon­siderohet i avancuar, integrues, por kur the­me­­lohet një parti me çfarëdo prefiksi apo koloriti islam, atë­­herë kri­johen afera politike të rendit të parë. Kur Shqi­­përia u anë­tarësua në Konferencën e Vendeve Is­la­mi­ke u ngrit shumë pluhur, që më vonë kryeministri shqip­­tar Fatos Nano ta pezullojë këtë anëtarësim. Diçka e ngjashme është edhe në Kosovë: Çdo vlerësim pro vle­ra­ve islame cilë­sohet si radikalizëm islam, si fun­da­men­ta­li­­zëm islam, kur­se veprimet absurde me karakter fetar kris­tian katolik të Ibrahim Rugovës heshten, me ar­sye­ti­min se sa të vdesë ai do të braktisen edhe “budallallëqet” e tij.

Është për t’u çuditur: përse nuk quhet armata ita­lia­ne “armata katolike”, armata kroate “armatë katolike”, ar­­­­mata serbe apo ruse “armatë ortodokse” etj. Ndoshta kjo është pasojë e mungesës së një strategjie mediatike. Për këtë duhet marrë mësim nga hebrenjtë dhe kodeksi i tyre. Jo pse ata veprojnë drejtë, por për arsye të di­na­mi­kës dhe gjithpërfshishmërisë së tyre në mbrojtje të heb­ra­i­këve.[30] 

Në fund të fundit, vendet evro-perëndimore kanë një pozicion të njohur ndaj shumicës së vendeve arabo-is­lame: “Neve nuk na intereson ç’bëni me popullin tuaj në shtëpi derisa bashkëpunoni në plotësimin e nevojave tona dhe i mbroni interesat tonë”[31]

Perspektiva e problemit: Të respektohet e drejta e Zotit dhe e drejta ndaj të gjithë të tjerëve

Kristianizmi tradicional dhe Islami tradicional flasin për të drejtat përgjithësisht, në të cilat përfshihen të drej­tat njerëzore, por edhe të drejtat e kafshëve, bimëve; me një fjalë: të drejtat e të gjithëve. Mirëpo, duke mohuar vle­­rat tradicionale kristiane, Perëndimi ka nxjerrë de­ka­da­­ve të fundit disa moda në tarnsformim e sipër. Sa për kuj­­tesë, le të themi se fjala “e drejta” përcillet zakonisht me parashtesa apo prapashtesa të llojllojshme. Për shem­bull, gjatë shekullit XIX dhe XX kemi parullën “mbi të drej­­tat e femrës”. Më pastaj në modë erdhën parullat “mbi të drejtat qytetare”, “mbi të drejtat e njerëzve jo të bar­­dhë”. Në pjesën e  dytë të shekullit XX, fillon një at­mo­­sferë e re, në të cilën trajtohen “të drejtat e shtazëve” dhe vetëm kohëve të fundit flitet “mbi të drejtat e nje­ri­ut” etj.. Kjo tollovi shprehjesh dhe ky konfuzion ter­mash si duket është rezultat i harresës të së drejtës së Zotit, të cilin e kishte edhe Kristianizmi në fillimet e tij, që Is­la­mi e quan hukuk’ull-llah. Njeriu besimtar pranon se Zoti është krijues i njeriut, Ai na pasuroi me mendje, men­çuri, shpirt dhe zemër. Zoti, i ngahershëm dhe i për­her­shëm një sasi të të drejtave të Tij ia dhuroi njeriut, me çka e ndërgjegjësoi dhe e bëri të përgjegjshëm, e bëri bar­tës të disa detyrimeve dhe përgjegjësive. Ky detyrim dhe kjo përgjegjësi vijnë si borxh (dejn) të cilin, në­për­mjet fesë (din), ia detyrojmë Zotit dhe duhet t’ia kthej­më.[32] 

Sipas Islamit, njeriu ka të drejta dhe detyrime ndaj Zo­tit, pastaj të drejta dhe detyrime ndaj njerëzve të tjerë, ndaj vetes, ndaj shtazëve, bimëve … Mundësia e kur­ba­nit të shtazëve të caktuara tregon qartë se e drejta dhe për­gjegjësia ndaj shtazëve dhe bimëve bën pjesë në të drej­tat e Zotit.

Pra, problemi është në faktin se të gjitha qytetërimet tra­dicionale e kanë njohur Absolutin, e kanë besuar Atë dhe njeriu ka ekzistuar vetëm në kuadër të këtyre të drej­ta­ve e jo me të drejta absolute për njeriun. Muslimanët be­sojnë se të drejtat e njeriut rrjedhin nga Allahu dhe Mu­hammedi a.s..[33] Sa herë që njeriu i ka shkelur kom­pe­tencat e tij është bërë rrëmujë në të gjitha fushat e je­tës. Kjo gjendje është drastike sidomos gjatë viteve të fun­dit, kur njeriu shekullarist uzurpoi të drejta absolute për vetveten.

Gjendja në rrugët e qyteteve amerikane, ku njeriu është tejet i pasigurt gjatë natës dhe gjendja nëpër rrugët e një qyteti sikurse Kajroja, apo Stambolli, ka dallim thel­bësor në dobi të vlerave tradicionale fetare kundër aty­re shekullariste. Mirëpo, aty ku vendet muslimane i shke­lin të drejtat hyjnore në dobi të atyre shekullariste, aty ku është imituar Perëndimi dhe sistemi i tyre politik, ekonomik e kulturor, kemi po atë gjendje të Perëndimit.[34]

Perspektiva e popullit shqiptar si urëlidhjeje ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit

Kosova dhe tokat shqiptare, nga ana gjeografike dhe ideo­logjike, gjenden ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit. Ndo­nëse zyrtarisht vende shekullare dhe ndonëse udhë­heq­ja politike dhe intelektuale ka një disponim pro­kris­ti­an, e ndikuar nga e kaluara dhe e tanishmja, popullsia, në shu­micë dërrmuese muslimane, ka ofruar më herët dhe of­ron edhe sot e gjithë ditën një bashkëjetesë maksimale. Për­kundër këtij fakti, Kosova, pak a shumë edhe trojet e tjera shqiptare, gjatë dy dekadave të fundit përjetuan dhunë të paparë dhe për të kushedi se satën herë dhanë edhe një provim të rëndë. Populli shqiptar (por edhe i ven­deve me fat të ngjashëm, si boshnjakët, çeçenët) u bë sim­bol i qëndresës dhe ekzistencës, madje edhe ndër jo­mus­limanët.

Kosova me muslimanët e saj nuk janë të huaj për Ev­ropën. Populli i saj nuk është ardhës, siç janë shumë po­puj në Evropë. Për këtë arsye, në një periudhë më të ar­syeshme politikisht, pas dështimit të njëpasnjëshëm të pro­jekteve evro-perëndimore, pas dështimeve të …iz­ma­ve të shumtë, Kosova dhe Shqipëria muslimane do t’i shër­bejnë Evropës sikurse edhe Lindjes. Evropa ka ne­vo­jë për popujt që dinë ç’është Islami por edhe Lindja ka nevojë për popujt që dinë ç’është Perëndimi. Tokat shqip­tare, historikisht ndërmjet përvojave të Kris­tianizmit ortodoks lindor dhe Kristianizmit katolik dhe pro­testant perëndimor, do të jenë të dobishme për t’u poz­icionuar më mirë vetë muslimanët. Bashkëjetesa mus­limane me kristianët në tokat shqiptare, që ka filluar nga shekulli IX e deri sot, duhet të vazhdojë në të gjitha ni­velet dhe në të gjitha rrafshet. Mbyllja sjellë probleme të reja. Të mos e harrojmë të kaluarën, sepse harresa shpie te përsëritja e problemeve. Për fat të keq, veprimet e personaliteteve politike, shkencore e kulturore[35] nuk ndih­mojnë drejt një perspektive të ndritshme.

Përmbyllje

Në përmbyllje të këtij shkrimi të shkurtër do të kon­sta­tojmë se “Islami i ka dhënë njerëzisë kodin ideal të të drej­tave njerëzore para 1400 vjetësh. Qëllimi i këtyre të drej­tave është dëftimi i respektit dhe dinjitetit për nje­rë­zi­në dhe heqja e shfrytëzimit dhe padrejtësisë. Të drejtat nje­rëzore në islam janë thellë të skalitura në perceptimin se Allahu dhe vetëm Ai është autor i Ligjit dhe i të Drej­ta­ve dhe se Ai është burim i të gjitha të drejtave të nje­ri­ut. Meqë kanë prejardhje hyjnore, asnjë lider, asnjë qe­ve­ri, asnjë kuvend dhe asnjë autoritet / pushtet tjetër nuk mund t’i kufizojë, abrogojë apo rrënojë në asnjë mënyrë të drejtat e dhuruara nga Zoti”.[36]

Dr. George Carey, ish-kryepeshkopi i Kenterburgut, pas 11 shtatorit 2001 në Nju-Jork, pohon se “bota gjen­det në rrëmujë të tmerrshme”[37], ndaj të gjithë e sidomos bash­kësitë fetare qiellore por edhe të tjerat, duhet të ndih­mojnë për kapërcimin e kësaj rrëmuje. Nëse do të res­pektohen rendi dhe parimet, për të cilat folëm më si­për, shekulli XXI mund të shpëtojë nga konfliktet dhe për­plasjet qytetëruese dhe fetare dhe mund të ndërtojë një të ardhme më të mirë e më fatlume, për të gjithë, pa da­llim race, gjuhe, ngjyre dhe vendi. I bashkohemi men­di­mit se “kush bën apel në emër të qytetërimit për kon­fli­ktin e qytetërimeve dhe të kulturave, ai është thjesht pro­tagonist i barbarizmit” dhe “kush bën apel në emër të fesë për konflikt me fenë – ai në të vërtetë është mo­hu­es i Zotit.”[38] Në këtë kaos përgjegjësi ka më së shum­ti Perëndimi, por as pjesa tjetër joperëndimore,[39] që ka për­vetësuar sistemin politik e kulturor perëndimor, nuk është pa përgjegjësi.