Zeri Islam

DY ÇËSHTJE (mes’ele) NË MEDHHEBIN HANEFIJ 

Falënderimi i qoftë Allahut Zotit të botëve, salavati qoftë mbi të dërguarin e Allahut Muhammedin a.s., mbi sahabët e tij dhe të gjithë ata që pasojnë udhëzimin e tij.

Dëshiroj që lexuesve të ndershëm t’u paraqes dy dispozita islame ashtu siç janë vendosur në shkollën juridike hanefite. Sipas përcaktimit të fikhut i përkasim kësaj shkolle juridike dhe ibadeti ynë që ia bëjmë Allahut xh.sh. themelohet në këtë medhheb, sepse këtë shpirtërisht e kemi trashëguar dhe e kemi marrë nga baballarët tonë, e ata prap nga ata të vetët dhe kështu rrënja kthehet deri te Osmanlinjtë, të cilët e kanë prurë Islamin në viset tona. Ajo që e dijmë është se të parët tonë mësimit të rregullave të fikhut iu kanë përveshur me respektin maksimal dhe gati me qëndrim të shenjtë ndaj tij. Nuk ka mundur as të merret me mend që dikush në mënyrë skeptike të pyes apo të dyshojë në rregullësinë e dispozitave islame të rregulluara sipas medhhebit hanefij. Gjeneratat janë edukuar ashtu që t’i nderojnë dijetarët dhe vetëm me të mirë dhe me respekt t’i përmendin. Ajo që ka të bëjë me librat dhe shënimet, të cilat janë punuar nga kjo lëmi në gjuhën tonë është se aty vetëm është bërë renditja e dispozitave islame. Aspak nuk janë theksuar argumentet për ato dispozita nga Kur’ani apo edhe nga Sunneti. Kjo nuk do të thotë se dispozitave të sheriatit sipas medhhebit hanefij ju mungojnë argumentet, përkundrazi, medhhebi hanefij është më i pasuri për nga argumentet. Ajo që duhet të theksohet është se muxhtehidët për secilin mendim dhe qëndrim të sheriatit kanë patur argument nga Kur’ani dhe Hadithi. Është shkuar sigurisht nga ajo se për masën nuk është e nevojshme të theksohet argumenti, por drejtpërdrejt të përmenden dispozitat (ahkam), ndërsa dijetarët janë ata që merren me argumente, i theksojnë ato dhe prej tyre nxjerrin dispozita. Kanë gëzuar autoritet të madh dhe njerëzit u kanë besuar. Mirëpo, tash situata mjaft ndryshon. Posaçërisht ndaj medhhebit hanefij, është rrënjosur mendimi se shumë pikëpamje të medhhebit hanefij nuk themelohen në Kur’an dhe Sunnet, madje konsiderohet se shpesh ato janë qëndrime dhe mendime të lira të Ebu Hanifes dhe dijetarëve të tjerë të këtij medhhebi. Sidomos pas shkuarjes së studentëve tonë për studime në botën islame, pas kthimit i sjellin ambientet nga midiset ku kanë qëndruar. Nuk kam për qëllim që me këtë punim modest ta mbroj dhe të theksoj përparësinë e medhhebit hanefij ndaj medhhebeve tjera e as të deklaroj se medhhebi hanefij është më i drejti. Këtë, jo në asnjë mënyrë! Secilin dijetar duhet respektuar, e sidomos ata që kanë arritur gradën e ixhtihadit dhe mund të nxjerrin dispozita drejtpërdrejt nga Kur’ani dhe Sunneti. Me këtë kontribut modest vetëm dëshiroj t’i theksoj të vërtetat mbi medhhebin hanefij, e ajo është se ai është i pranuar nga ummeti dhe se themeluesit e tij janë dijetarë që kanë qenë muxhtehidë. Dëshiroj që të ruhet besimi te pjesëtarët e medhhebit hanefij kundrejt dijetarëve të tyre. Me një rast kam qenë për vizitë në xhaminë e Zagrebit. Pasi që kishim ardhur nga largësia prej 400 km, ishim musafir (udhëtarë), e musafiri ka tretman të veçantë për sa i përket namazit dhe agjërimit. Ne i kemi shkurtuar namazet katër rekatëshe në dy rekate, kurse disa edhe i bashkonin drekën me ikindinë dhe akshamin me jacinë. Unë e kam falur akshamin në fillim të kohës së tij, ndërsa disa janë ngritur dhe pranë akshamit e kanë falur edhe jacinë. Mua një djalosh më pyeti: “A nuk do t’i bashkosh (xhem’) edhe ti namazin e akshamit dhe të jacisë?” I thashë: “Kjo sipas medhhebit hanefij në këtë situatë nuk lejohet.” Kurse ai në këtë ma ktheu: “Nëse jo sipas medhhebit hanefij, atëherë po sipas hadithit të pejgamberit të Zotit Muhammedit a.s.!” Nuk dëshirova të polemizoj. Mirëpo shihet qartë se në kokën e atij djaloshi është mbjellë se medhhebi hanefij është diç e ndryshme dhe e huaj nga Kur’ani dhe Sunneti! Sikur Ebu Hanife të kishte vënë sheriat të ri, ligj i cili nuk themelohet në Kur’an dhe Sunnet.

Lexues të dashur, në tekstin i cili pason ne po ju sjellim vetëm dy dispozita, dhe do t’i theksojmë argumentet në bazë të të cilave dijetarët e këtij medhhebi e kanë marrë qëndrimin e tillë. E i tillë është i tërë medhhebi hanefij. Secila dispozitë i ka argumentet e veta. Asnjë dispozitë nuk është thënë me hamendje, por bazohet në diçka. Pasi që gjatë namazit, i cili kryhet më së shpeshti, më së qarti vërehet dallueshmëria e medhhebeve, unë i kam zgjedhur dy pyetje (mes’ele) nga kjo lëmi që të vërtetojmë se si janë zgjidhur ato në medhhebin hanefij.

 

 

LEXIMI I MUKTEDIUT PAS IMAMIT

Ekziston pajtueshmëri te dijetarët islamë, se imami në namazet e përbashkëta në farz e merr mbi vete vetëm kiraetin (leximin e Kur’anit). Ndërsa sa u përket farzeve tjera të namazit, secili muktedi është i obliguar vetë t’i kryej dhe për to mban përgjegjësi, qoftë edhe nëse atë namaz e kryen me xhemat (bashkërisht). Sa i përket vetë leximit të Kur’anit në namazin bashkërisht nga ana e muktediut ka divergjencë mendimesh mes dijetarëve islamë rreth kësaj çështjeje. Ne këtë çështje do ta trajtojmë si është zgjidhur në medhhebin hanefij, duke i theksuar argumentet në cilat mbështetet ky mendim. Diejtarët e medhhebit hanefij kanë thënë se leximi i Kur’anit në namazin bashkërisht (me xhemat) nga ana e muktediut bie, do të thotë ai nuk është i obliguar të lexojë asgjë. Nëse lexon pas imamit, kjo ashpër qortohet (mekruhi tahrimen). Serhesi ka thënë madje kjo e prish namazin. Këtë mendim e mbështet në mendimin e disa as’habëve si: Zejd ibn Thabit, sa’d ibn Ebi Vekkas etj.. Leximi i Kur’anit në namazin bashkërisht është detyrë e imamit. Ky mendim mbështetet në: 1.Kur’an, 2. Sunnet dhe 3. Kijas.

1. Kur’ani

وَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ .

“ Kur lexohet Kur’ani, ju dëgjonie atë (me vëmendje) dhe heshtni, në mënyrë që të fitoni mëshirë.” (El-A’raf, 204).

Imam El-Bejhekiu e thekson transmetimin nga Ibni Ahmedi: “Të gjithë janë të pajtimit se ky ajet ka të bëjë me namazin”. Dhe thekson po ashtu transmetimin nga Muxhahidi se Muhammedi a.s. duke lexuar Kur’an në namaz, kishte dëgjuar një Ensarij të ri duke lexuar pas tij, atëherë ishte shpallur ajeti i sipërtheksuar. Pasi që ajeti është shpallur mbi namazin, sipas rregullit të njohur të fikhut, që përparësia i jipet përgjithësimit të tekstit e jo specificitetit të shkakut (sebebi nuzul) atëherë porositë e këtij rasti përcillen në të gjitha situatat tjera të ngjashme. Nga kjo është i qartë ndalimi i leximit të gjithçka nga Kur’ani pas imamit. Në ajet kërkohet nga besimtarët dëgjimi, e kjo ka të bëjë me ato namaze ku Kur’ani lexohet me zë (sabah, aksham dhe jaci), e urdhëri i dëgjimit – insat ka të bëjë edhe me namazet ku imami lexon Kur’an pa zë (dreka, ikindija). Pasi që këtu heshtja dhe dëgjimi janë të urdhëruara, do të thotë farz, atëherë lëshimi i tij, që me këtë rast do të manifestoheshin me lexim pas imamit, do të jetë mekruhi tehrimen (më afër haramit se sa lejimit).

2. Sunneti

Ebu Hanife transmeton nga Ibn Sheddadi e ky nga Xhabiri r.a. se i dërguar i Allahut Muhammedi a.s. ka thënë: ”Kush falet pas imamit, leximi i imamit e zëvendëson leximin e tij”. Hadithi është thënë në formë të përgjithshme, kështu që i përfshin të gjitha namazet edhe ditore edhe të natës. Këtë hadith e përforcon tjetri në të cilin theksohet se një njeri duke u falur pas pejgamberit Muhammed a.s. drekën ose ikindinë, kishte lexuar Kur’an. Sahabiu tjetër këtë ia kishte ndaluar. Kur e përfundojnë namazin ai njeriu e pyet: “A po duash të ma ndalosh leximin e Kur’anit pas të Dërguarit të Allahut?” Ai atëherë e kishte cituar hadithin e sipërtheksuar: ”Kush falet pas imamit, leximi i imamit e zëvendëson leximin e tij”.

Ky rast qartas dëshmon ndalimin e leximit të Kur’anit muktediut në namazin me xhemat, sepse përgjigjeja e të Dërguarit a.s. e ka konfirmuar qëndrimin e sahabiut i cili ia kishte ndaluar atij njeriu që të lexojë pas Resulullahut. Nëse kjo ka ndodhur në namazin ditor (drekë ose ikindi), ku imami lexon pa zë, atëherë ndalimi i leximit të Kur’anit në namazet ku imami lexon me zë, gjithsesi është i qartë. Për këtë hadith, muhaddithinët kanë thënë se është me sened të rregullt (sahih). E transmeton Ahmedi nga Xhabiri r.a. dhe ka thënë: “Senedi i këtij hadithi është i ngjitur (muttesil) kurse njerëzit në atë sened (zingjiri i transmetuesve) janë të besueshëm”. Gjithashtu edhe hadithi të cilin e transmeton Ebu Hurejre se Pejgamberi a.s. ka thënë: ”Imami është caktuar që të ndiqet, kur e shqipton tekbirin edhe ju përseritnie pas tij, kurse kur lexon Kur’an në namaz, ju heshtni”. (Muslimi ka thënë se ky hadith është sahih). Po ashtu vërtetohet me hadithin të cilin e transmeton Umran ibn Husein se Pejgamberi a.s. e kishte falur namazin e drekës, kurse një njeri kishte lexuar pas tij disa pjesë nga Kur’ani. Kur e kanë kryer namazin ka pyetur: “Kush prej jush lexoi Kur’an?” Ai njeriu lajmërohet dhe thotë: “Unë”, atëherë Muhammedi a.s. thotë: “Mendova se dikush donte të më përmirësojë në leximin e kësaj sureje!”  (Buhariu dhe Muslimi)

Ky rast dëshmon pakënaqësinë e të Dërguarit të Allahut për lexim pas imamit, e cila gjë i pëngonte Muhammedit a.s. Deri te dijetarët e shkollës hanefite kishin arritur edhe disa deklarata nga as’habët mbi ata që lexojnë pas imamit. Ali ibn Ebi Talibi ka thënë: “Nuk e ka mirë ai që lexon pas imamit”. Ibn Mes’udi është pyetur për leximin pas imamit, ka thënë: “Hesht, sepse në namaz ka mjaft obligime, të mjafton imami”. Seid ibn Ebi Vekkas ka thënë: “Do të dëshiroja që atij i cili lexon Kur’an pas imamit në namaz t’ia vë gacën në gojë”.

3. Kijasi – Analogjia

Hanefijtë kanë thënë se muktediu nuk duhet të lexojë pas imamit. Në analogji – kijas me atë i cili vonohet në namazin me xhemat, e nëse e arrin imamin para rënies në ruku, e ka arritur atë rekat. Në këtë rast shihet që kiraeti (leximi) nuk është i domosdoshëm. Ndërsa farzet tjera duhet t’i plotësojë vetë. Leximi (kiraet) i mesbukut bie prej tij, sepse nuk është i paraparë, e të marrurit në namaz me diç që nuk është e paraparë, do të thotë të bësh mekruh- vepër të qortuar. Mendojmë se pas theksimit të argumenteve, është e qartë se medhhebi hanefij nuk është i themeluar vetëm në fjalët e Ebu Hanifes, por secilës dispozitë, para se të thuhet qëndrimi për të, i paraprinë mbikqyrja studimore e Kur’anit dhe Sunnetit.

NAMAZI I MUSAFIRIT

Shembulli i dytë të cilin dua ta ndriçoj është namazi i udhëtarit. Mendimi i shkollës juridike hanefite thotë se shkurtimi i namazit në rrugë është i domosdoshëm (vaxhib), të cilin nëse dikush nuk e respekton bën mëkat. Ndërsa sa i përket bashkimit të namazeve (xhem’i) mendimi i këtij medhhebi është se ky bashkim lejohet vetëm në Arefat drekën dhe ikindinë në kohë të drekës dhe akshamin me jacinë në Muzdelife në kohë të jacisë dhe atë ekskluzivisht gjatë kohës së haxhxhit. Ndërkaq, në situata të tjera kjo nuk lejohet. Në bazë të çkahit Ebu Hanife i ka shqiptuar këto qëndrime? Kjo do të jetë tema e ekspozeut tonë. Argumentet në obligueshmërinë (vaxhib) e shkurtimit të namazit të udhëtarit janë:

Ajeti kur’anor:

وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناَحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَوةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكاَفِرِينَ كاَنُوا لَكُمْ عَدُواًّ مُبِيناً .

“ Kur të jeni në udhëtim e sipër, nuk është mëkat për ju të shkurtoni namazin, nëse frikoheni se jobesimtarët do të ju sjellin ndonjë të keqe. Jobesimtarët janë armiq juaj të hapët.” (En-Nisa’, 101).

1 - Praktika e Pejgamberit të Allahut është se në të gjitha udhëtimet e ka shkurtuar namazin. Nuk ka asnjë argument të saktë se Alejhiselami ndonjëherë në e ka plotësuar namazin katër rekatesh gjatë udhëtimit. Kurse vazhdimësia e Pejgamberit a.s. në të dëshmon se ajo është obligim. Po mos të ishte fjala për obligueshmëri të shkurtimit, Alejhisselami së paku ndonjë herë gjatë udhëtimit do ta kishte falur të plotë namazin (katër rekatesh). Gjithmonë e ka praktikuar që besimtarëve me shembull t’ua demonstrojë që diçka është obligim apo sunnet. Transmetohet hadithi nga Ibni Omeri i cili ka thënë: “Në shoqërimin tim me Muhammedin a.s. kamë vërejtur se gjatë rrugës asnjëherë nuk i ka falur më tepër se dy rekate, kështu kanë vepruar edhe Ebu Bekri, Omeri dhe Osmani r.a.” (Muttefekun alejhi -Buhariu dhe Muslimi)

2 - Hadithi të cilin e transmeton Aisheja r.a., gruaja e Pejgamberit a.s.: “ Namazi në fillim është urdhëruar nga dy rekate, e pastaj u urdhëruan namazet katër rekateshe, kurse namazi i udhëtarit u la sikurse namazi në formën fillestare”

(Ahmedi dhe Buhariu – ekziston pajtueshmëri mbi saktësinë e këtij hadithi)

3-Transmetimi nga Ibni Omeri, i cili ka thënë: “Namazi i udhëtarit është dy rekate, namazi i bajramit është dy rekate, namazi i bajramit të ramazanit është dy rekate, namazi i xhumasë dy rekate, pa shkurtesë, kjo është shqiptuar nga gjuha e Muhammedit a.s.” (Ahmedi, Nesaiu dhe Ibni Maxhe)

4-Transmetohet se Ibni Omeri ka thënë: “Kur na ka ardhur Pejgamberi a.s. vërtet kemi qenë në lajthitje dhe ai na ka mësuar. Ndër të tjera, na ka mësuar edhe atë se Allahu i madhërishëm na ka urdhëruar të falim namaz, kur jemi në rrugë nga dy rekate”. (En-Nesai)

Ndalimin e bashkimit të namazeve medhhebi hanefij e mbështet në argumentet vijuese:

 

1-Hadithet me të cilat janë të vërtetuara kohët e namazit janë me transmetime mutevatir. Ndërrimi i kohës së një namazi mund të bëhet vetëm nëse kjo dëshmohet me hadith me transmetim të rangut të njëjtë – mutevatir.

2-Ebu Davudi transmeton hadithin në të cilin Ibn Omeri r.a. njofton se Muhammedi a.s. asnjëherë në rrugë nuk e ka bashkuar akshamin me jacinë përveç njëherë. Gjithashtu transmetimi i Ibni Mes’udit r.a. i cili ka thënë: “Pasha Allahun, Muhammedi a.s. asnjëherë nuk e ka falur namazin jashtë kohës së tij përveç dy namazeve që i ka bashkuar në Arefat (drekën me ikindinë dhe akshamin me jacinë në Muzdelife gjatë kohës së kryerjes së haxhit). (Buhariu dhe Muslimi)

Këto janë argumentet mbi të cilat Ebu Hanife e themelon qëndrimin e tij mbi çështjet e përmendura. Kjo nuk do të thotë se dijetarët e medhhebeve të tjera nuk disponojnë me argumente ku i themelojnë qëndrimet e tyre të cilat janë të ndryshme nga ato të Ebu Hanifes. Ata që dëshirojnë të merren me këtë problematikë mund të kthehen në vepra kapitale, në të cilat flitet mbi këto tema. Është me rëndësi të përmendet se secili muxhtehid meriton shpërblim nga Allahu xh.sh. për mundin e studimit të tij, qoftë edhe nëse ka shprehur qëndrim që nuk është i drejtë ka një shpërblim, e nëse ka studim të drejtë i ka dy shpërblime. Kurse neve Allahu xh.sh. na ka urdhëruar t’i pyesim dijetarët mbi gjërat që nuk i dijmë:

فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ …

“ … pyetni pra dijetarët, nëse ju nuk dini” (En-Nahl, 43.)

ياَ أَيُّهاَ الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُوليِ الأَمْرِ مِنْكُمْ …

“ O ju që besuat, bindjuni Allahut, respektoni të dërguarin dhe përgjegjësit nga ju…” (En-Nisa, 59.)

Nëse iu kthehemi këtyre rekomandimeve të Zotit, shpresojmë se në mes të muslimanëve do të kthehet harmonia dhe pajtimi dhe nuk do të ketë shumë divergjenca dhe ndarje. Sepse deri te divergjencat, ndarja dhe coptimi vjen kur me fe dhe me çështjet fetare fillojnë të merren ata që për të nuk janë të aftë. Te ne ka patur dukuri, ende aktuale në disa vende, kur disa që patën filluar ta lexojnë përkthimin e Kur’anit dhe përkthimin përmbledhjeve të “Buhariut” dhe “Rijadu-s-salihin”, menduan se i kishin përvetësuar të gjitha shkencat islame dhe paraqiten si muxhtehidë. Allahu ua faltë nëse këtë e kanë bërë nga mosdija. Hapi tjetër ishte t’i vizitojnë imamët dhe ua shtronin gati të njëjtat pyetje duke i testuar kështu cili imam di më shumë, e pastaj krejt këtë e kanë krahasuar me “diturinë e tyre” të përvetësuar nga ato (pak) vepra që i kanë lexuar. Edhe pse e dijmë se në edukatën (bontonin) islam bën pjesë ajo se nuk duhet të bëjmë pyetje për ato gjëra që i dijmë nga dëshira vetëm për të verifikuar diturinë e dikujt. Kështu u patën formuar grupe të ndryshme dhe u qenë shkaktuar çrregullime të mëdha për unitetin e muslimanëve. Shumica prej tyre as që kanë dëgjuar për shkencën e quajtur “usuli fikh”, e lere më të kenë lexuar diç për të. Kurse pa atë shkencë nuk i lejohet askujt të mundohet të interpretojë dhe të nxjerrë dispozita islame. Le të jetë kjo një përpjekje modeste për vendosjen e gjërave në vendin e vet. Trashëgimia e madhe e fikhut nuk guxon të lëhet pas dore. Roli i muxhtehidëve, e veçmas i themeluesve të medhhebeve të fikhut ka qenë t’ua përpunojnë dhe thjeshtojnë dispozitat besimtarëve dhe kjo në një masë të madhe është bërë. Pa këtë angazhim muslimanët e sotit në bazë të burimeve të Islamit nuk do të mundnin të vendosnin dispozita prej fillimit. Me gjithë vërejtjen se dyert e ixhtihadit janë të hapura, por ato vetëm për muxhtehidë. Ata që e arrijnë gradën e ixhtihadit  drejtpërdrejt nga Kur’ani dhe Sunneti mund të nxjerrin dispozita si dhe të gjejnë zgjidhje për situatat e reja. Ekzistimi i medhhebit në këtë kuptim është begati për ummetin, e kursesi shkak për ndarje e copëtim. Medhhebet kanë ekzistuar edhe në kohën e Umevijëve, Abasijëve dhe Osmanlinjve, andaj prezenca e tyre nuk e ka dobësuar forcën e shtetit islam. Ndërkaq sot, kur nuk ka shtet islam, nuk ka respekt të medhhebit, ekzistojnë mijëra mendime, ekziston kritika dhe gjykimi i themeluesve të medhhebeve. Secili e ka interpretimin e vet! Sipas neve njëri prej potezave për shpëtim nga anarkia në aspektin fetar të cilën aktualisht muslimanët janë duke e përjetuar është kthimi i respektit të medhhebeve dhe t’u lehet vetëm muxhtehidëve marrja me çështjet e fesë, sidomos ato çështje të cilat muxhtehidët e mëparshëm nuk i kanë zgjidhur për arsye se ato nuk kanë ekzistuar në kohën e tyre. Pastaj të mos harxhohet energjia për studim dhe shqyrtim të atyre mes’eleve- çështjeve të fikhut, të cilat janë zgjidhur para më tepër se një mijë vjet. Në këtë kuptim e përmbajmë vështrimin kritik të dijetarëve tonë të njohur ndaj institucioneve arsimore islame të botës së sotme, të cilat në të shumtën e rasteve u japin mundësi studentëve që të njoftohen vetëm me çështje jo të rëndësishme të fikhut. P.sh. është i shpesht rasti kur studentët doktorojnë nga temat e fikhut të hajzit dhe nifasit apo në hulumtimin e senedit nga lëmia e hadithit. Më në fund ka ardhur momenti që t’i hyhet Islamit si një tërësi.

و صلى الله على سيدنا محمد و آله !!!

(Ve sal-lahhahu ala sejjidina Muhammedin ve alihi !!!)

 

 

SHQIPTIMI I FJALËS “AMIN” NË NAMAZ

Në namazin e përbashkët muslimanët tonë janë mësuar që fjalën amin duhet shqiptuar pa zë, në vetvete, pasi që imami të këndojë: gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin. Dhe kryesisht kjo edhe praktikohet nëpër xhami. Mirëpo, është bërë dukuri e shpeshtë në kohët e fundit që njerëzit duke lexuar përkthime të ndryshme të literaturës islame, sidomos të përmbledhjeve të haditheve, të hasin në ato përmbledhje hadithe, në të cilat rekomandohet apo konstatohet se leximi i amin-it duhet të jetë me zë, dhe se, që është më me rëndësi, Pejgamberi a.s. ashtu ka vepruar dhe ka urdhëruar të veprohet. Pastaj konform asaj që kanë gjetur dhe lexuar vetvetes i japin fetva se ashtu edhe duhet të veprohet. Pranë kësaj pashmangshëm janë komentet ndaj dijetarëve tonë si p.sh. “.. ja a po shihni që dijetarët tonë nuk kanë ditur asgjë, ja bukur po shkruan në Buhari apo Rijadu-s-salihin se amin duhet të thuhet me zë dhe atë që të ushtojë xhamia, e jo siç na kanë mësuar imamët”. Kur kësaj i shtohet edhe rrethana se dikush ka shkuar në haxh dhe atje ka parë dhe dëgjuar se si në ato burime të Islamit lexohet amin me zë sa që ushton xhamia. Kurse ja në Bosnje kjo nuk bëhet. Pastaj vjen deri te vendosja e kësaj në disa xhami të thuhet amin me zë dhe kjo është konsideruar më e drejtë se sa mosshqiptimi me zë. Pastaj kur për shkak të luftës në Bosnje e Hercegovinë fillojnë të vijnë edhe arabë, dhe ata me namazet e tyre boshnjakëve u tregojnë se amin duhet të thuhet me zë, kjo u vjen si mehlemi në plagë. Boshnjaku më nuk ka dilemë: “ Vërtetë kur të gjithë veprojnë ashtu, pse edhe ne të mos veprojmë si ata. Pse të bëhemi më të mirë se arabët. Islami prej tyre ka filluar. Dijetarët tonë nuk dijnë, e të ngjashme”.

Njerëzit që nuk kanë kurrfarë baze për ta mësuar fikhun sidomos për të dhënë fetva, tash duke lexuar në përkthim përmbledhjen e haditheve të Buhariut i ndërrojnë dispozitat e sheriatit, vendosin dispozita të reja, nuk i pranojnë medhhebet, i gjykojnë imamët (themeluesit e medhhebeve), e kritikojnë Ebu Hanifen dhe medhhebin e tij se nuk i paskëshen njohur hadithet e të ngjashme.

Me përpunimin e kësaj mes’eleje dëshiroj që lexuesve të respektuar t’u dëshmoj se studimi i fikhut nuk është çështje e thjeshtë, por është punë që kërkon shumë mundim, mësim dhe përpjekje. Për çdo rast kjo është shumë më e ndërlikuar dhe e vështirë se sa të merret përmbledhja e hadithit, të lexohet dhe të merret e gatshme. Po të kishin vepruar ashtu muxhtehidët islamë, ne sot nuk do të kishim këtë që kemi. Dua të tregoj se edhe çështjes më të imtë nga lëmia e fesë, dijetarët ia kanë kushtuar kujdesin e duhur, e kanë shqyrtuar, studiuar, kanë menduar dhe kanë marrë qëndrim për të.

Pse Ebu Hanifja r.a. ka thënë që amin në namazin e përbashkët të shqiptohet në vetvete e jo me zë, do të jetë temë shqyrtimi në këtë punim? A e ka thënë këtë në mënyrë arbitrare dhe nga vetvetja, që dushmanët ia mveshin, apo këtë e ka bazuar diku?! Si edhe muxhtehidët tjerë, imam Ebu Hanife r.a. me nxënësit dhe dijetarët e tij secilën çështje e kanë studiuar gjatë, e kanë hulumtuar në Kur’an dhe në Sunnetin e Pejgamberit a.s. e pastaj kanë marrë qëndrim islam për çështje të caktuara. Asnjë pikëpamje nuk e kanë thënë në mënyrë paushale apo nga koka e tyre, por të gjitha i kanë bazuar në burime islame. Armiqtë e islamit duan t’i hutojnë muslimanët dhe t’ua paraqesin se si themeluesit e medhhebeve i kanë çpikur medhhebet dhe kanë nxjerrë dispozita të cilat nuk janë nga Kur’ani dhe Sunneti, dhe përhapin propagandë se muslimanët nuk duhet t’i ndjekin, nga arsyeja se ata janë njerëz të rëndomtë, por duhet ndjekur Kur’anin dhe Sunnetin. Të themi kështu thjeshtë: “Sikur armiqtë e Islamit t’ia arrijnë t’i  zhdukin medhhebet dhe ixhtihadin e dijetarëve të mëparshëm të cilët i kanë përpunuar mësimet e Kur’anit dhe të Sunnetit dhe ua kanë lehtësuar muslimanëve për ndjekje, qoftë edhe nëse ua lënë të ruajtur Kur’anin dhe Sunnetin pa shpjegim, këto dy burime do të ishin të paqarta dhe muslimanët nuk do të mund t’i kuptonin dispozitat islame. Ky lloj sulmi ndaj muslimanëve është aktual në këtë kohë, andaj ua tërheqim vërejtjen muslimanëve nga ata që flasin kundër medhhebeve dhe imamëve e fetarëve të mëdhenj siç kanë qenë Ebu Hanifja, Maliku, Shafiu, Ahmed ibn Hanbeli etj.. Medhhebet nuk janë tjetër, as më pak as më shumë, veçse përpunim dhe shpjegim i Kur’anit dhe Sunnetit. Porositë nga Kur’ani dhe Sunneti drejtpërdrejt mund t’i marrin dhe kuptojnë vetëm ata që kanë arritur gradën e ixhtihadit – muxhtehidët. E nuk mundën ata që këtë nuk e kanë arritur. Kjo pikëpamje, sigurisht do të jetë edhe më e qartë pas këtij punimi.

 

PËRCAKTIMI I SHQIPTIMIT TË FJALËS “AMIN” NË NAMAZE

Hadithet të cilat flasin mbi këtë temë:

1. Ebu Hurejre r.a. transmeton se i dërguari i Allahut a.s. ka thënë: “ Kur të thotë imami “gajril magdubi alejhim ve leddal-lin” – ju thuani amin. Amini i kujt përputhet me amin-in të cilin e shqiptojnë engjejt, do t’i falen mëkatet”.

(Buhari, I-108)

2. Ebu Musa el-Esh’ari r.a. në një hadith më të gjatë transmeton: “I dërguari i Allahut na ka mbajtur fjalim, na e ka mësuar Sunnetin e tij dhe mënyrën e faljes së namazit. Ka thënë: “Kur të faleni dhe t’i rrafshoni rreshtat, një le të ju udhëheq në namaz (imam), kur ai të theksojë tekbirin, thuani edhe ju. Kur ai të thotë “gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin”, ju thuani amin – Allahu xh.sh. do t’u përgjigjet”.

(Muslim, I-174)

3. Tabiini i njohur, dijetar i fikhut, Ibrahim en-Nehiu ka thënë: “Pesë gjëra imami i shqipton në vetvete (pa zë): Subhanekallahumme ve bi hamdike, eudhubil-lahin, bismil-lahin, amin dhe rabbena lekel-hamdu”. (Abdurrezak në Musannifin Atharu-Sunen 1-99)

4. Ebu Vail transmeton: “Ali ibn Ebiu Talibi dhe Abdullah ibn Mes’udi në namaze Eudhubil-lahin, Bismil-lahin dhe Aminin i kanë lexuar në vetvete, jo me zë”. (Transmeton Taberaniu në El-Kebir)

5. Transmeton Ebu Seid el-Bakkali nga Ebu Vaili se ka thënë: “As Omeri e as Aliu në namaz nuk e kanë lexuar me zë Bismilahin as Amin-in.” (Ibn Xherir et-Taberi në Tehdhibul-Athar, El-Xhevherul-Nehijje, 1-130)

6. Transmeton Alkame nga Vaili, kurse ai nga babai i tij: ”Se është falur me Pejgamberin a.s dhe kur ka ardhur te “gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin”, ka thënë amin – këtë e ka bërë me zë të ultë – në vetvete.”

(Ahmedi, Ebu Davudi, Et-Tajalisi, Ebu Ja’la el-Musoli në Musnedet e tyre dhe Daru Kutnijj dhe El-Hakim në Mustedrek dhe ka thënë Sahihul-isnadi, me varg të shëndoshë të transmetuesve).

Nga transmetimet e theksuara shihet qartas se është Sunnet të shqiptohet amin pas imamit, pas leximit të tij “gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin”  dhe atë në vetvete pa zë. Në këto dhe në argumentet tjera të cilat do t’i theksojmë në këtë punim, shkolla juridike hanefite e themelon qëndrimin e vet në lidhje me shqiptimin e amin-it në namazin e përbashkët. Pra, dijetarët e shkollës juridike hanefite nuk e kanë thënë këtë krye në vete, pa kurrfarë argumenti nga burimet islame.

Mirëpo, të gjithë nuk mendojnë ashtu. Ekzistojnë transmetime prej të cilave të tjerët kuptojnë se shqiptimi i amin-it duhet të bëhet me zë jo në vetvete. Cila është më e drejtë nga këto dy parime, unë nuk jam kompetent që ta them këtë, e as që dua të them se njëra është më e drejtë se tjetra. Unë e kam për qëllim që, palës e cila tenton të paraqes se ixhtihadi i medhhebit hanefij nuk është i themeluar në Kur’an dhe Sunnet dhe thonë se kjo është një përmbledhje e parimeve dhe mendimeve racionale të Ebu Hanifes, t’u them se janë në mashtrim në lidhje me këtë. Ata nga ky shkak e sulmojnë medhhebin hanefij dhe dëshirojnë ta vendosin pamedhhebizmin në ato midise ku ai praktikohet me shekuj. Ne e respektojmë rezultatin e ixhtihadit të secilit muxhtehid të pranuar, por e ndjekim Ebu Hanifen. Sepse edhe ai është muxhtehid i pranuar nga ummeti. Dhe qëllimi i dytë është që pjesëtarëve të medhhebit hanefij, të cilët nuk kanë patur mundësi t’i mësojnë të gjitha argumentet (delil) në të cilat medhhebi hanefij i mbështet parimet e veta, ta kthejë dhe ruajë besimin dhe qetësinë që në fikh e ndjek një muxhtehid. Me këtë ata e ndjekin imperativin kur’anor:

فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ …

“ … pyetni pra dijetarët, nëse ju nuk dini” (En-Nahl, 43.) Me “ehledh-dhikri” në këtë ajet te dijetarët e usulit nënkuptohen muxhtehidët. Kështu që mund të themi se ata që e ndjekin medhhebin, i cili është i pranuar nga ummeti, ata në realitet në kuptimin e vërtetë e ndjekin Kur’anin. Ndërsa ata që u kundërvihen medhhebeve dhe me plotë gojën pohojnë se e ndjekin Kur’anin dhe Sunnetin, duke mos qenë muxhtehidë, dhe i ftojnë njerëzit që t’i ndjekin në rrugën e tyre, ata trillojnë novatorinë (bid’atin) më të rrezikshëm i cili e rrënon sheriatin nga brenda. Mos të mashtrohen muslimanët pse ata thonë se e ndjekin rrugën e Kur’anit dhe të Sunnetit të Pejgamberit a.s. Nuk është e njëjtë të flitet se ndiqet rruga e Kur’anit dhe Sunnetit dhe vërtetë të ndiqet rruga e Kur’anit dhe Sunnetit. Rruga e Kur’anit dhe Sunnetit në ndjekjen e dispozitave të fikhut është rruga nëpër të cilën kanë ecur as’habët, tabiinët dhe selefi-salihu (gjeneratat e mira të paraardhësve). E ajo është shikuar në atë se në secilën prej gjeneratave të përmendura ka patur muxhtehidë, themelues të medhhebeve dhe atyre u janë drejtuar dhe i kanë pyetur besimtarët. Kjo ka qenë në gjeneratën e as’abëve, të tabiinëve dhe në gjeneratat e mëvonshme. Rruga e Kur’anit është rruga e respektimit të dijetarëve. Ashtu ka qenë deri në këtë kohë. Në këtë kohë paraqitën individë dhe grupe të cilët duan që ta interpretojnë Kur’anin dhe hadithin përseri, prej fillimit. Nuk i pranojnë medhhebet e as autoritetet. Ata thonë: “Secili duhet t’i lexojë hadithet dhe sipas tyre të veprojë”. Ne themi se kjo është metodë e gabueshme dhe ajo i shpie muslimanët në mashtrim dhe në konflikte.

 

ARGUMENTET E TË TJERËVE DHE QËNDRIMI I MEDHHEBIT HANEFIJ KUNDREJT KËTYRE ARGUMENTEVE

1. Ebu Seken Haxher ibn Anbes eth-Thekafij r.a. ka thënë: “ E kam dëgjuar Vail ibn Haxher el-Hadremijjin duke thënë: “E kam parë Pejgamberin a.s. kur e ka përfunduar namazin, madje nga ky kënd e kam parë fytyrën e tij, kur ka lexuar “gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin”- ka thënë amin duke e zgjatur zërin (medde biha savtehu)- unë mendoj se e ka bërë këtë ashtu vetëm për të na mësuar.” (Hafidh Ebu Bishr Ed-Dulabi në veprën El-Esma vel-Kunja)

Senedi (zingjiri i transmetuesve) të këtij hadithi është si vijon: Na ka rrëfyer Hasan ibn Ali ibn Affan, na ka rrëfyer El-Husejn ibn Atijje, na ka rrëfyer Jahja ibn Sel-leme ibn Kuhejl nga babai kurse ai nga Ebu Sel-leme. Në këtë sened gjendet Jahja ibn Sel-leme, për të cilin shkencëtarët e hadithit kanë thënë se transmeton hadithe jo të besueshme (daif), andaj si i tillë refuzohet. Dhe, mjafton nëse në senedin e një hadithi gjendet vetëm një person i dyshimtë që hadithi të vlerësohet me vlerësimin daif (i dobët) dhe si i tillë nuk përdoret në lëminë e dispozitave.

Në veprën “Et-Telhisul-habir” (1-89) qëndron: “Tirmidhiu ka theksuar në Sunenin e tij: “Këtë hadith e transmeton Shu’be nga Sel-leme ibn Kuhejli, andaj e ka futur në sened ndërmjet Haxherit dhe Vailit Alkam ibn Vailin dhe ka thënë: “Iu mor zëri duke shqiptuar amin”. Pra këtu e kemi transmetimin e njëjtë, hadithin e njëjtë nga dy transmetues të cilët nuk pajtohen në porosinë e pjesës së hadithit për të cilën është fjala në këtë punimin tonë. E kemi transmetimin nga Sufjan Thevriu i cili thotë se Pejgamberi a.s. me zë ka lexuar amin, dhe transmetimin nga Shu’be r.a. i cili hadithin e njëjtë e transmeton me porosinë se Pejgamberi a.s. në vetvete e ka lexuar amin-in pas Fatiha-së.

Transmetimi i kujt është më i fuqishëm te dijetarët e fikhut, i Sufjanit apo ai i Shu’bes?! Kjo ka qenë temë shqyrtimi në mes të dijetarëve. Tirmidhiu në veprën El-Hilal ka thënë: Ka thënë Aliu: “E kam pyetur Jahjanë, cili më mirë dhe më saktë i ka mbajtur në mend hadithet Sufjani apo Shu’be? Ka thënë: “Shu’be në këtë ka qenë më i thellë se sa Sufjani.” Jahja ibn Seid ka thënë: “Shu’be ka qenë më i ditur në lidhje me njerëzit në sened – Filani nga Filani, kurse Sufjani i ka njohur më mirë kaptinat e tëra”.

Transmeton Ebu Talibi nga Ahmedi: “Shu’be është më i dijshëm në dispozita (hukm) nga El-A’meshi dhe më i dijshëm është në hadithe, të cilat flasin për dispozita (hadithul-ahkam). Po të mos ishte Shu’be do të humbnin hadithet mbi dispozitat. Shu’be është njohës më i mirë i haditheve se sa Sufjan Thevriu. Në kohën e tij askush nuk ka qenë më i dijshëm në hadith se sa Shu’be r.a.”

Muhammed ibn Abbas En-Nesai r.a. ka thënë: “E kam pyetur Ebu Abdullahun r.a.: “Kush është më i fortë në njohjen e hadithit Shu’be apo Sufjani? Ka thënë: “Sufjani është njeri hafidh dhe ka qenë njeri i mirë, por Shu’be është më i besueshëm se ai dhe ai është njeriu më i devotshëm të cilin e njoh unë.”

Hammad ibn Zejdi ka thënë: “Nuk i vë veshin kush i kundërvihet mendimit tim nëse ai përputhet me mendimin e Shu’bes r.a. Nëse në diçka mendimi im nuk pajtohet me atë të Shu’bes atëherë e lë mendimin tim”.

Dikush i ka thënë Ebu Davudit: “Ai (Shu’be) është më i mirë në hadith se Sufjani! Ka thënë: “Në botë nuk ka më të mirë në hadith se sa Shu’be dhe Maliku. Shu’be nganjëherë gabon në emra (sened) për shkak të sasisë madhe që mban në mend të metnit (teksti i hadithit).”

Ka thënë Edh-Dhehebiu në “Tedhkiretu huffadhi”: “Ka thënë Ebu Zejd El-Herevi: E kam dëgjuar Shu’ben duke thënë: “Të bie nga lartësitë qiellore dhe të thyhem, më i kënaqur do të isha se sa të gaboj në citimin e hadithit.” (1-183)

Kjo është thënë për Shu’ben r.a. Sa i përket Sufjan Thevriut r.a. p.sh. në “Takrib” për të thuhet “Sadukun”- transmetues i sinqertë, por nganjëherë transmeton edhe transmetime të pasakta, (fq. 164) Dhe sa i përket konkretisht këtij hadithi të cilin e transmeton Sufjani me “ka thënë amin me zë të lartë, “Shu’be hadithin e njëjtë e transmeton me “ka thënë amin në vetvete.” Pos Shu’bes mbi këtë çështje edhe Muhammed ibn Xhaferi, Ebu Davud et-Tajalisi, Jezid ibn Zeri, Amr ibn Merzuk, të gjithë këta janë pajtuar për shqiptimin e amin në vetvete.”

Ka thënë Ahmed Zafer Osmani: “Pasi që në këtë hadith janë mendimet e kundërta në mes Shu’bes dhe Sufjanit – është e nevojshme t’i jipet prioritet ose përparësi njërit ndaj tjetrit. Duke sqaruar këtë themi se: “Hadithi i Shu’bes r.a. në të cilin theksohet se Pejgamberi a.s në vetvete ka lexuar amin është më i fortë me rivajet (sened) dhe me dirajet – porosi përmbajtje.” Tashmë kemi thënë se Shu’be r.a. te shumica e dijetarëve është më i njohur se Sufjani dhe është më e afërt dhe më e drejtë që ai i cili është më i njohur mendimi i tij të jetë më i fortë dhe më i pranuar. Shu’be është EMIRUL-MUMININE në hadith. Sa i përket vetë porosisë së këtyre dy haditheve, themi se transmetimi i Shu’bes edhe nga ky aspekt është më i fortë. Për arsye se amin është dua. Kurse esenca e duasë është që të bëhet në vetvete. Allahu xh.sh. thotë:

أُدْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً …

“ Lutnie Zotin tuaj të përulur e në heshtje…(El-A’raf, 55.).

Buhariu, duke transmetuar nga Ata’ në Sahihun e tij thotë: “Amin është dua”.

Ebu Shejh me sened të ngjitur transmeton nga Enesi këtë hadith sahih: “Duaja në fshehtësi është më e vlefshme se shtatëdhjetë dua publikisht”.

Ibn Hibbani r.a. në sahihun e tij e transmeton këtë hadith merfu’: ““Duaja më e vlefshme është ajo që lexohet në fshehtësi”. Nëse kemi thënë se amin është dua, atëherë është e logjikshme se nëse është më e mirë dhe më e vlefshme ajo dua që bëhet në vetvete që edhe leximi i amin të bëhet në vetvete e jo me zë. Për këtë arsye edhe shumica e as’habëve dhe tabiinëve amin e kanë lexuar në vetvete-pa zë. (Xhevherun-Nekijj, 1-32)

Transmetohet nga Ibni Mes’udi r.a. nga Nah’iu, Sha’biu, Ibrahim et-Tejmiu se as’habët në vetvete e kanë shqiptuar amin. Për këtë arsye edhe i jipet përparësi hadithit, të cilin e transmeton Shu’be r.a. ndaj hadithit që e transmeton Sufjani në të cilin theksohet se Pejgamberi a.s. “e ka zgjatur me të zërin” (medde biha savtehu), që mund të ketë edhe kuptimin se ai e ka zgjatur zërin duke shqiptuar amin në vetvete, sepse edhe në medhhebin e Sufjan Thevriut thuhet se shqiptimi i amin në namaz duhet të bëhet në vetvete e jo me zë. (I’lau sunen 1-219)

Kurse transmetimin në të cilin theksohet se Pejgamberi a.s. ka lexuar amin me zë ne e kuptojmë se ajo është bërë me qëllim të mësimit të tjerëve. Këtë metodë e ka përdorur edhe Omeri r.a. kur nganjëherë e ka lexuar me zë edhe subhaneken në mënyrë që të mësojnë ata që falen pas tij. Kjo poashtu transmetohet edhe nga Ebu Hurejre r.a.

Mbi këtë është prononcuar edhe Ibn Kajjim el-Xhevzijje r.a.: “Nëse ndonjëherë imami lexon me zë me qëllim të mësimit të tjerëve, në të nuk ka dëm, sepse edhe Omeri ka lexuar me zë kur ka hyrë në namaz për t’i mësuar të besimtarët. Ibn Abbasi po ashtu në xhenaze e ka lexuar Fatihan me zë, për të treguar se kjo është sunnet, i njëjtë është edhe rasti i leximit të imamit me zë të fjalës amin.” (Zadul-mead 1-71)

Ndërkaq, nga hadithi prej Vail ibn Haxherit, vërejtëm se në fund thotë: (Ma erahu il-la jual-limuna) – e shoh se dëshironte të na mësojë”.

 

ARGUMENTE  TJERA

Sa u përket argumenteve të tjera, të cilat theksohen si dëshmi e rregullësisë së shqiptimit të amin-it me zë, do t’i citojmë dhe për secilën do të flasim.

  1. Në veprën Et-Telhisul-habir (1-89) nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se kur Pejgamberi a.s. e ka kryer Fatihan e ka ngritur zërin dhe ka thënë amin”. (Ed-Daru Kutnijj dhe El-Hakim)

Daru Kutnijj ka thënë: “Senedi i këtij hadithi është hasen-i mirë. Kurse Hakimi ka thënë: Sahih sipas kushteve të Buhariut dhe Muslimit. Edhe Bejheki ka thënë: Hasenun sahih. (Hadith i mirë i rregullt.)

Mirëpo, në veprën “Xhevherun-Nekijj” (1-132) theksohet se në senedin e këtij hadithi Jahja ibn Osman ibn Hatem ka thënë: ” Për të kanë folur në Keshshaf nga Dhehebiu: “Ai ka edhe atë e cila i refuzohet”.

En-Nesaiu ka thënë: “Nuk është i besueshëm”. Kurse Muhammed ibn Avf Et-Tai, muhaddith i Homsit për të ka thënë se është gënjeshtar”.

Në veprën “Ta’likul-hasen” (1-93) thuhet: “Në senedin e hadithit të cilin e transmeton Hakimi dhe Daru Kutnijj gjendet Is’hak ibn Ibrahim el-Alai ez-Zubejdi ibn Zebrik nga i cili as Buhariu e as Muslimi nuk kanë dashtë të marrin hadithe, si dhe as katër transmetuesit tjerë të njohur në Sunenet e tyre. En-Nesai për të thotë se është transmetues daif - i dobët (i pabesueshëm). Kurse Muhammed ibn Avf et-Tai për të thotë se është gënjeshtar”.

Në veprën “Tehdhibut-Tehdhib” qëndron: “El-Axheri transmeton nga Ebu Davudi se Muhammed ibn Avf ka thënë: Nuk dyshoj aspak se Is’hak ibn Zeberik është gënjeshtar”. (1-216)

Megjithatë, do të thotë se pas kësaj nuk mund të thuhet për senedin e këtij hadithi se është ajo që ka thënë El-Hakimi që është në kushtet e Buhariut dhe Muslimit. (I’lau sunen 1-221)

2. Ibn Maxhe r.a. transmeton nga Ebu Hurejre r.e. se ka thënë: “Njerëzit e patën lënë pas dore shqiptimin e amin, kurse Pejgamberi a.s. pasi këndonte “gajril-magdubi alejhim ve leddal-lin” thoshte amin – madje e dëgjonin ata që ishin në saffin e parë – e nga kjo xhamia ushtonte”. (1-62)

Them: ”Ky hadith nuk e ka të rregullt as senedin e as metnin. Për sa i përket senedit: “Për shkak se në të gjendet Bishr ibn Rafiî – për të cilin Buhariu ka thënë se nuk është i besueshëm në hadith. Ahmed ibn Hanbeli për të ka thënë: “Daif – i dobët.” Ibn Maxhe ka thënë: “Ka transmetuar hadithe të trilluara (munker)” (Mizan, 1-147). Hafidhi në veprën “Tehdhibut-tehdhib” ka thënë: “Ibn Abdul-Berr në “Kunja” ka thënë: “Ai është i dobët, transmeton hadithe të rrejshme”.

 Në veprën “El-Insaf”: “Janë pajtuar se ai ka transmetuar hadithe të rrejshme dhe i refuzohet çdo gjë që transmeton, ashtu që dijetarët nuk bazojnë asgjë në transmetimet e tij. Në mes të shkencëtarëve të hadithit nuk ka divergjencë mendimesh rreth çështjes së Bishr ibn Rafiut”.

Ndërkaq, sa i përket parregullësisë në metën (teksti i hadithit) aty janë dy fjali që janë të palogjikshme. Kuptohet nga hadithi se Pejgamberi a.s. e ka shqiptuar me zë amin-in  – për ta dëgjuar në safin e parë – dhe shton “që xhamia të ushtojë”. Nëse është me zë ashtu që të ushtojë xhamia – atëherë do të dëgjonin të gjithë edhe në safat tjera – e jo vetëm në safin e parë. Pastaj hadithin e njëjtë e transmeton Ebu Davudi pa shtesën “që xhamia të ushtojë”.

3. Gjithashtu theksohet transmetimi në Musnedin e Is’hak ibn Ravejhit: ”Na ka njoftuar En-Nadr ibn Shumejl nga Harun el-Averi, nga Ismail ibn Muslimi, nga Is’hak ibn Um el-Husej, e ky nga nëna e tij se ka thënë: “Jam falur me Pejgamberin a.s, e kur e ka lexuar “ve leddal-lin” – ka thënë amin – e ka dëgjuar nga safat e grave. (Zejleiî 1-196)

Mirëpo, në këtë sened është Ismail ibn Muslim el-Mekki, i cili është daif. Ahmedi ka thënë: “transmeton hadithe munker (të trilluara)”. En-Nesai ka thënë: “ Metrul – hadithet e tij lëhen – refuzohen”. Ali ibn el-Medini ka thënë: “Hadithet e tij nuk shkruhen”. Ibn Muin ka thënë: “Ismail ibn Muslim el-Mekki nuk është asgjë”. (El-Mizan 1-115)

4. Buhariu ka shënuar ta’lik (koment) nga Aisheja r.a., të njëjtin e thekson edhe Abdurrezaku nga ibn Xhurejxhi nga Ata’ – se ka thënë: “E kam pyetur: “A e ka shqiptuar Ibn Zubejri amin në fund të Fatihas? Ka thënë: “Po, dhe ata pas tij kanë shqiptuar amin sa që në xhami është dëgjuar zhurma”. (Fet’hul-Bari 7-217)

Edhe El-Bejheki ka shënuar transmetimin nga Atau i cili ka thënë: “I kam përjetuar në këtë xhami dyqindë falës, kur imami thotë “ve leddal-lin” e kam dëgjuar zhurmën e fjalëve të tyre amin.

Komenti ynë: Fjalëve dhe veprave të as’habëve nëse u kundërvihen fjalë dhe vepra të as’habëve tjerë nuk merren si argument. Ne kemi transmetime të qarta dhe të sakta nga Omer ibn Hattabi, Ali ibn Ebi Talibi dhe Abdullah ibn Mes’udi r.a. se amin-in e kanë shqiptuar pa zë dhe ata janë të mjaftueshëm si shembull. Vërejtëm gjithashtu transmetimin të cilin e ka shënuar Taberiu se shumica e as’habëve dhe tabiinëve amin-in e kanë theksuar në vetvete –pa zë.

PËRFUNDIM

Nga krejt ajo që u theksua në këtë temë, mund të nxirret ky përfundim: Theksimi i amin-it në vetvete pas Fatihas është bazë – asl dhe këtë nuk duhet lënë, pasi që nuk ka argument të fortë i cili dëshmon se duhet vepruar ndryshe. Ajo që është parë te Pejgamberi a.s. se njëherë ka theksuar amin-in  me zë, ne e shpjegojmë se ai këtë e ka bërë për t’i mësuar të tjerët – e jo se duhet të theksohet me zë në të gjitha namazet. Përparësi i jipet asaj që është bazë – (asl) dhe çka është burimore dhe e pamë nga transmetimet se shumica e as’habëve dhe tabiinëve amin-in e kanë theksuar në vetvete- pa zë.

 

            DHE NË FUND

Pra, ajo që veprojnë boshnjakët- muslimanët në xhamitë e tyre, që e falin namazin me dinjitet, me përulje, qetë dhe me diciplinë dhe që nuk e theksojnë amin-in me zë, nuk është risi-trillim i tyre, e as nuk është trillim i imamit tonë të ndershëm Ebu Hanife r.a.

Kjo që disa zotërinjë i çudit, kur kanë ardhur në Bosnje dhe i kanë parë boshnjakët – muslimanët duke mos e theksuar amin-in me zë, e thonë: “Sikur në mesin tonë të paraqitej Pejgamberi a.s. apo ndonjëri prej as’habëve të tij r.a. prej fesë nuk do të na njihshin asgjë përpos Kibles” Imad El-Misri, hyrje, “Botëkuptimet të cilat duhet t’i përmirësojmë”. Andaj me qëllim të kthimit të boshnjakëve në “rrugë të drejtë” e ka shkruar veprën “kapitale”“BOTËKUPTIMET TË CILAT DUHET T’I PËRMIRËSOJMË”, të cilës zotëriu i theksuar dhe shoqëria e cila qëndron pas tij, sigurisht pa vetëdije ia kanë dhënë titullin e vërtetë, sepse fjala është për botëkuptimet të cilat duhet përmirësuar, që nënkuptohet nga vetë titulli. Pra, në libër është fjala për botëkuptimet të cilat duhet t’i përmirësojnë ata që qëndrojnë pas këtij libri, mu ashtu, goditje në cak me zgjedhjen e titullit të kësaj broshure. Unë do të isha pak më modest e do të thosha, le t’i përgjigjen titullit të asaj broshure ata që e kanë shkruar dhe t’i ndryshojnë botëkuptimet të cilat duhet ndryshuar veçmas rreth kaptinës së ibadatit, apo edhe më konkretisht dispozitat të cilat i kanë përmendur rreth namazit. Zotëri Misri çuditet që boshnjakët-muslimanët e theksojnë amin-in në vetvete, shpresoj se nëse ka mundësi ta lexojë këtë punim më nuk do të çuditet. Sepse ia kemi dëshmuar se kjo në realitet ka qenë praktika e Pejgamberit a.s. Ai dhe njerëzit e tij çuditen edhe për dukuri të tjera tek ne: “Çuditen që te ne gratë falen ndryshe nga burrat dhe fton që të falen njësoj gratë dhe burrat, çuditen që boshnjakët-muslimanët i ngrejnë duart vetëm në tekbirin fillestar, e jo katër herë në çka ai i fton, çuditen që ndiqet Ebu Hanifja si muxhtehid, ndërsa edhe ai vetë ka thënë “nëse gjendet hadith sahih” ai është medhhebi i tij, dhe ja Imad Misri ka gjetur hadithe sahih, të cilat Ebu Hanifja nuk i ka ditur, andaj i kthen Boshnjakët-muslimanët që t’i ndjekin. Por, vëllai im i dashur, për diçka të tillë nevojitet pak më tepër, më kapitale se sa libreza ”“BOTËKUPTIMET TË CILAT DUHET T’I PËRMIRËSOJMË”. Mirëpo, i ri je siç po shihet, andaj e ke rastin. Mirëpo vëlla, atë që ke shkruar për as’habin ibn Mes’ud nuk i ka hije atij që pretendon të bëhet muxhtehid. Për as’habët duhet të flitet me respekt. Kurse Abdullah ibn Mes’udi zë vend të madh, së pari te Pejgamberi a.s. e pastaj te të gjithë muslimanët. Ai është njëri prej të rrallëve që gjithmonë kanë qenë me Pejgamberin a.s. Madje edhe ka fjetur në shtëpi të Pejgamberit. Halifi Omer r.a. e ka dërguar në Kufe, e cila më vonë falë atij u bë qendër e njohur shkencore. Vetë Ali ibn Ebi Talibi këtë vend e ka quajtur medinetul-ulemai (qytet shkencëtarësh). Dëshira e Allahut ka qenë që në këtë “qytet shkencëtarësh” ka lindur edhe Ebu Hanifja r.a., ndërsa ju në një artikull tuajin e keni prezentuar, se Abdullah ibn Mes’udi thuaja se ka harruar çdo gjë që ka ditur. Ashtu që është dashur t’i mësohet prej fillimit sa rekate ka namazi i sabahut, pastaj kishte harruar se Pejgamberi a.s. gjatë faljes kishte lëvizur krahët e duart, ashtu siç bëni ju sot, por sigurisht nuk ka patur dikend si Misriu, që ja përseri të gjitha të ia mësojë prej fillimit. Është e vërtetë se Ebu Hanifja krejt fikhun e ka marrë përmes mësuesve të tij nga Abdullah ibn Mes’udi, i cili në gjeneratën e as’habëve ishte më i dituri në çështjet e dispozitave të fikhut. Ne, pjesëtarët e medhhebit hanefij mburremi me këtë. T’i hyhet punës me të cilën janë marrë muxhtehidët, nuk është gjë e lehtë siç e paraqitni ju. Nuk është kjo sikur kur ka ardhur një beduin te Pejgamberi a.s. për ta pyetur për atë që i nevojitet për ta shpie në xhennet, dhe Pejgamberi a.s. shkurtimisht i tregon veprimet të cilat do ta shpiejnë në xhennet. Ndonëse ky rast është i vërtetë, megjithatë nuk ka ndodhur që ai beduin më vonë t’i vizitojë të tjerët duke luajtur rolin e muxhtehidit, duke folur se si Islami është i thjeshtë dhe çdokush mund ta mësojë dhe përvetësojë për disa orë, siç e paraqitni ju sot. Të paktën, të flitet për fikhun dhe për dispozitat e fikhut, duke mos njohur shkencën e cila quhet –usuli fikh – është qesharake. Nuk është e mjaftueshme të merret një përmbledhje e haditheve të lexohet një hadith dhe të thuhet: “Kjo është rruga e drejtë, dhe nuk bën ndryshe.” Shkencëtarët e hadithit janë sikurse farmaceutët që ruajnë barëra të ndryshme por pa mjekë nuk dinë cili bar është për cilën sëmundje. E këta janë shkencëtarët e fikhut. Andaj ai që në fikh i referohet Ibn Haxher Askalaniut apo Buhariut, është si ai që në çështjet e kimisë i referohet historianit ose në pyetjet e filozofisë i referohet ekspertit të matematikës. Cilido që vepron kështu në botën e njerëzve normalë, të krijesave të kuptueshme të Allahut, duket si dikush që i ka ngatërruar të gjitha. Andaj, ty vëlla, Imad El-Misri, të rekomandoj nëse mendon ta vazhdosh punën në rrugë për t’u bërë muxhtehid, atëherë përveç veprave të hadithit të cilat i ke, blije edhe ndonjë vepër të fikhut. Shpresoj se edhe kur ta lexosh këtë punim do të zbulosh diç nga kjo shkencë fisnike, shkenca e fikhut, për të cilën Pejgamberi a.s. ka thënë:

مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْراً يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ .

“ Kujt Allahu xh.sh. i dëshiron mirë, do ta udhëzojë në kuptimin e dispozitave fetare”.

(Buhariu, Muslimi)

Rruga e ardhjes deri te një dispozitë (hukm) është shumë më e vështirë dhe kërkon angazhime, punë dhe hulumtime, shumë më tepër se sa që mendoni ju të cilët quheni selefij, të cilët me apo pa vetëdije e propagandoni risinë më të rrezikshme e cila e rrënon dhe e prish sheriatin islam.

وَ صَلَّىاللهُ عَلَى سَيِّدِناَ وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ وَ صَحْبِهِ وَ سَلَّم .

 

  

NGRITJA E DUARVE NË NAMAZ PËRVEÇ NË TEKBIRIN FILLESTAR

Abdullah ibn Amr ibn As transmeton se Pejgamberi a.s. ka thënë: “Allahu xh.sh. nuk e ngre (merr) diturinë menjëherë, me tërheqjen e diturisë nga njerëzit, por e tërheq (merr) diturinë me vdekjen e dijetarëve. Dhe kur të mos mbetën njerëz të dijshëm, atëherë në vendet udhëheqëse do të vendosen injorantët të cilët kur të pyetën do të japin përgjigje pa dituri, ashtu që do të mashtrojnë nga rruga e drejtë dhe edhe vetë do të jenë të mashtruar”. (Ibn Maxhe, Sunen, fq. 1-20)

 

Hyrje: Përse kam vendosur ta shqyrtoj  këtë mes’ele?

Kur ta shiqojmë hadithi-sherifin e sipërtheksuar, gati lirisht mund të themi se Allahu xh.sh. qysh moti ka filluar ta tërheqë (merr) diturinë. Besoj se nuk jam i vetmi që kam patur rast të jam në situatë të më rekomandohet mënyra e re e faljes. Dhe që është interesant, këto rekomandime nuk vijnë nga njerëz të dijshëm, që deri diku do të ishte normale. Kjo shpesh vjen nga muslimanët gjysmë të arsimuar ose të paarsimuar. Kur të shohin duke falur namaz ashtu si ke mësuar, në rastin tonë, në baza të medhhebit hanefij, të thonë: “A e di ti se Pejgamberi a.s. nuk është falur ashtu”. Dhe pastaj të numërojnë shembuj të “faljes së drejtë”: hapjen e këmbëve, lidhjen e duarve në gjoks, shqiptimi i amin-it me zë, ngritja e duarve para dhe pas rukusë, etj…

Njerëzit që nuk dijnë asgjë nga fikhu, aty këtu kanë mësuar se mund të falet edhe ndryshe nga mënyra në të cilën janë mësuar të falen muslimanët e Bosnjes, sipas ixhtihadit të shkollës juridike hanefite, andaj i japin vetes të drejtë të falen siç kanë dëgjuar prej të tjerëve, vetëm që të jetë ndryshe nga ajo që kanë mësuar dhe që ka qenë traditë më herët. Pos kësaj është dukuri e shpeshtë që kundër medhhebit hanefij edhe të thekësohen akuza se nuk është i themeluar në hadithe të drejta. Kjo njerëzit tonë i bie në situatë të pavolitshme. U thekësohet hadithi për ndonjë çështje të caktuar dhe përmendet mendimi i medhhebit hanefij; zakonisht zgjedhet qëndrimi kundërthënës. Pastaj triumfalisht pyet: kë do ta ndjekim; Pejgamberin a.s. apo Ebu Hanifen?! Normalisht se muslimani ynë në situatë të tillë do të habitet. Fare nuk jipet shpjegim përse Ebu Hanife e ka marrë atë qëndrim! Ndërkaq, dihet se ai, si dhe muxhtehidët tjerë kanë thënë: “Nuk lejohet që dikush t’i transmetojë mësimet, fetvatë dhe përgjigjet tona, nëse nuk e di në çka ne i kemi themeluar dhe prej nga i kemi marrë.” Ebu Hanifja por edhe imamët tjerë muxhtehidë për mësimet e tyre themel e kanë patur Kur’anin dhe Hadithin. Mirëpo, atyre që sipërfaqësisht i njohin çështjet fetare u duket se Ebu Hanife është në kundërthënie me hadithet e Pejgamberit a.s.

Këtyre ditëve në trojet tona është paraqitur një broshurë e këtij lloji nga njëfar Imad El-Misri “BOTËKUPTIMET TË CILAT DUHET T’I PËRMIRËSOJMË” të cilën e ka botuar Qendra islame në Travnik, nën patronazhin e Organizatës Kuvajtase për Ringjalljen e Trashëgimisë Islame. E lexova këtë broshurë dhe ndjeva dëshirë që të përgjigjem në secilin paragraf të theksuar aty dhe të tregoj parregullësinë. Kësaj po i shmangem tash, por, in sha Allahu, së shpejti këtë do ta bëj. Kurse tani për tani lexuesve dua t’ua prezantojë një mes’ele të fikhut, se si është zgjidhur në medhhebin hanefij dhe si në broshurën e përmendur dhe përmes këtij shembulli lexuesve do tu bëhet e qartë se për çka në realitet është fjala. Kush çfarë tendenca ka. Në faqen 18 të veprës së përmendur, autori thotë: “Katër herë ngriten duart në namaz; në tekbirin fillestar, kur të shkojmë në ruku, kur të ngritemi nga rukuja, dhe kur të ngritemi nga teshehudi i parë, në rekatin e tretë,- hadithin e transmeton ibn Omeri, kurse e shënon Buhariu”. Mbaron citati.

Kryesisht broshura është e shkruar në këtë stil. Si vërejtje të parë mund të thuhet se shkrimi i këtij lloji në vete nuk ka asgjë me metodën shkencore. Askund nuk theksohet nga cili libër është marrë citati, numri i faqes, vendi i botimit etj. Çdokush do të mundte në mënyrë arbitrare të shkruajë çka të dojë dhe në fund të shtojë: kështu ka vepruar Pejgamberi a.s., sidomos nëse kemi të bëjmë me persona të cilët nuk llogarisin se për të do të kenë përgjegjësi para Sunduesit të botëve.

Çështja e dytë për të cilën mendoj kur është fjala për dukuritë e tilla është; përse vjen pikërisht deri te aktualizimi i çështjeve të këtilla në midiset ku jetojnë muslimanët dhe atë atëherë kur u kanoset rreziku nga armiku i jashtëm me agresion dhe çfarosje biologjike. Si kontribut për këtë pohim do t’i theksoj tre shembuj:

 1. Lufta irako-iraniane. Shembull tipik i luftës agresive nga ana e Irakut, i ndihmuar me të madhe nga fuqitë perëndimore, u sul kundër Republikës Islamike të Iranit të sapoformuar. Në atë periudhë vjen deri te vërshimi i madh i broshurave, revistave, studimeve etj. Në të cilat aktualizohet problematika e divergjencave mes Islamit sunij dhe atij shiij. Natyrisht, përfundimi është i qartë; ndihmohet agresioni i regjimit ateist kundër atij islamik.

2.  Lufta në Afganistan. Afganistani është vend islamik shumëshekullor në të cilin është praktikuar medhhebi hanefij. Me vite muslimanët në Afganistan kanë jetuar duke e adhuruar Allahun xh.sh. në baza të medhhebit hanefij. Asnjëherë askujt, veçmas prej anash, nuk i ka penguar ajo që në Afganistan është i përfaqësuar medhhebi hanefij. Kur vjen deri te agresioni nga ana e Rusisë, tash gjenden shumë “miq” të cilët vijnë t’i ruajnë afganistanasit nga mashtrimi i besimit të gabuar dhe t’ua mësojnë besimin e drejtë akide-selime, e në këtë strukturë vjen në pyetje edhe medhhebi hanefij. Hapen shumë qendra islame me orientime të ndryshme dhe për një kohë të shkurtër vjen deri te coptimi i popullit afgan të bashkuar deri atëherë. Ia shtroj vetes pyetjen, se si deri sa nuk ishte lufta në Afganistan askush nuk ka ardhur dhe ta shtrojë pyetjen e pluralizmit të medhhebeve në një midis dhe për akiden e drejtë apo të padrejtë. Kjo pikërisht vjen në kohën kur një populli musliman i kanoset shfarosja nga një popull tjetër pabesimtar. Pa dyshim se protagonistët e mësimit dhe ideve të tilla gjithsesi u shkojnë për shtati planeve armiqësore, me vetëdije apo pa të.

 

3.  Shembulli në Bosnje e Hercegovinë. Plotësisht e njëjta gjë sikur dhe me Afganistanin. Muslimanëve u kanoset shfarosja fizike. Kanë rënë shumë viktima. Po ndodhë e njëjta gjë. Vijnë individë apo grupe të organizuara dhe dëshirojnë t’u ndihmojnë boshnjakëve-muslimanëve me atë që do t’ua ndërrojnë medhhebin hanefij. Happen qendra islame, shkruhen dhe shpërndahen broshura falas, me vënien e theksit në ndryshueshmëri të interpretimit të dispozitave islame me tendencë që ajo gjë që është te ne zakonisht të shpallet e gabueshme. Normalisht që kjo do të rezultojë me konflikte dhe ndarje mes muslimanëve. Kur të shikojmë se ku hapen këto qendra dhe shkolla. Në territorin e lirë, aty ku luftëtarët tonë e kanë dëbuar armiqtë. Por sipas planit të dikujt muslimanët nuk guxojnë të mbesin të bashkuar në një ide. Duhet sa më shumë të ç’antarësohen. Ata që kanë ardhur nga vendet tjera për të luftuar për çështjen e Bosnjes, e nuk kanë qenë të obliguar të shkojnë e t’u ndihmojnë të tjerëve nëse nuk e kanë rregulluar situatën e vet. Duke filluar nga Egjipti, Arabia Saudite e vendeve tjera. Luftëtarë të nderuar, nga ngatërresa që po shkaktohet me paraqitjen tuaj dhe me vendosjen e mësimit tuaj në trojet tona më shumë ka dëm se sa dobi. Ju nuk e keni zgjidhur situatën në vatanet tuaja, e deri sa këtë nuk e bëni, Allahu nuk ju obligon që t’u ndihmoni të tjerëve. Ai që nuk mund t’i ndihmojë vetvetes nuk mundet as tjetrit, përveç që mund të jetë i manipuluar. Çfarëdo ndihme për muslimanët e Bosnjes, sado që të jetë e sinqertë dhe qëllimmirë nëse rezulton me rezultate të njëjta siç ndodhi në Afganistan, për ne është e rrezikshme ta pranojmë. Nuk do të dëshirojmë që pas qërimit të hesapeve me agresorin të vijë qërimi i hesapeve të cilin historia e re e njeh me emrin “luftë vëllavrasëse fetare”, ndërsa pamfletet siç është kjo të cilën e përmendem shpiejnë kah kjo rrugë.

Kurse tash t’i kthehemi temës tonë të fikhut. Në medhhebin tonë duart në namaz ngriten vetëm me rastin e marrjes së tekbirit fillestar (iftitah tekbir) dhe atë deri te pjesa e butë e veshit dhe shqiptohet “Allahu ekber”. Përse ka thënë Ebu Hanifja që të veprohet kështu në namaz, kur kemi parë se si Imad El-Misri na e citon hadithin se si duhet katër herë të ngriten duart?

1. Abdullah ibn Kutejbe transmeton nga Xhabir ibn Semrete r.a. se ka thënë: “Një ditë Pejgamberi a.s. erdhi në mesin tonë dhe ka thënë: “Çka keni, ju shoh duke i lëvizur krahët në namaz sikur t’ishin duart tuaja bishta të kuajve kryeneçë. Qetësohuni në namaz”. (Muslimi, vol. 1, hadithi 181, I’lau sunen vol. 3, fq. 43)

Imam Buhariu e ka shënuar anekdotën ndërmjet Ebu Hanifes dhe Ibn Mubarekut. Me një rast Ibn Mubarek është falur pranë Ebu Hanifes r.a. dhe i ka ngritur duart në namaz. Kur e kanë përfunduar Ebu Hanifja i thotë duke i hedhur fjalë: “Mendova se po duash të fluturosh në namaz , kur hetova që po i lëvizësh krahët”! Ibn Mubarek i përgjigjet se kur nuk kam fluturuar me rastin e ngritjes së parë, nuk do të fluturoj edhe me ngritjen e më vonshme.

Nga kjo anekdotë disa kanë kuptuar se Ibn Mubarek përshtatshëm i është përgjigjur Ebu Hanifes. Mirëpo, nga e theksuara shihet mendjemprehtësia dhe spirituoziteti i imamit tonë Ebu Hanifes r.a.

2. Alkame ka thënë: “Abdullah ibn Mes’udi ka thënë: “A dëshironi t’u fali ashtu siç është falur Pejgamberi a.s.?” Është falur dhe i ka ngritur duart vetëm në tekbirin fillestar”.(Tirmidhiu, vol. 1, 35 (I’lau sunen vol. 3, fq. 59, nga Muhaddith Zafer Ahmed El-Osmanij.)

Këtë transmetim, përveç Tirmidhiut e kanë shënuar edhe Ebu Davudi, Ebu Bekr ibn Ebi Shejbe, Ahmedi dhe Ebu Hanifja r.a.)

3.“Resulullahi a.s. në namaz i ka ngritur duart vetëm me rastin e tekbirit fillestar”, dhe transmetimi tjetër thotë: “I ka ngritur duart vetëm një herë gjatë tekbirit fillestar dhe nuk e ka përsëritur gjatë namazit”.(Ibn Ebi Shejbe dhe Ahmedi)

4. Transmeton Jahja ibn Adem nga Hasan ibn Ajjash, kurse ai nga Abdul-Meliku, nga Dhubjan ibn Adijj, e ai nga Ibrahim ibn El-Esvedi se ka thënë: “Jam falur me Omerin dhe i ka ngritur duart vetëm gjatë tekbirit fillestar”. (Ibn Ebi Shejbe r.a. me sened (zingjir të transmetuesve) sahih sipas kritereve të Muslimit.)

5.Ka thënë Muxhahidi: “Jam falur pas djalit të Omerit (Ibni Omerit r.a.) nuk i ka ngritur duart përveç gjatë tekbirit fillestar”. (Taberani, Ebu Bekr, Ibn Ebi Shejbe dhe Bejheki në veprën El-Ma’rife  dhe senedin e ka sahih) Kështu është e shënuar në Athari Sunen, vol. 1, fq. 108)

Këtu është interesant të theksohet se Imad El-Misri në broshurën e tij thekson se Ibn Omeri ka transmetuar nga Pejgamberi a.s. se i ka ngritur katër herë duart në namaz, kurse sipas këtij transmetimi po shihet se Ibn Omeri është falur pa i ngritur duart. (Transmeton El-Bejhekiu)

6. Transmeton Muhammed ibn Xhabir nga Hammad ibn Ebi Sulejmani r.a. kurse ai nga Ibrahimi dhe Alkame, kurse ky nga Ibn Mes’udi: “Jam falur pas Pejgamberit a.s., Ebu Bekrit dhe Omerit; i kanë ngritur duart vetëm gjatë tekbirit fillestar”.

Edhepse mund të citohen edhe shumë transmetime, megjithatë këtë e konsiderojmë të mjaftueshme. Shpresojmë se tash është e qartë se pse në medhhebin hanefij është thënë se nuk duhet të ngriten duart në namaz përveç gjatë tekbirit fillestar. E edhe nëse gjendet ndonjë transmetim apo hadith nga i cili mund të konkludohet se Pejgamberi a.s. dhe ndonjë as’hab ndonjëherë i kanë ngritur edhe para dhe pas rukusë kjo ka të bëjë për atë kohë kur nuk kanë qenë të shpallura dhe të përkryera dispozitat përfundimatre rreth kryerjes së namazit. Është e ditur se në periudhën e hershme të Islamit edhe është folur në namaz, e pastaj u ndalua çdo të folur në namaz përveç leximit të Kur’anit.

Dhe për fund të këtij punimi do ta kisha theksuar diskutimin, i cili ka ndodhur në mes Ebu Hanifes dhe Uzaiut rreth çështjes së ngritjes së duarve në namaz: El-Harithi në Musnedin e vet e ka shënuar diskutimin ndërmjet Ebu Hanifes dhe Uzaiut mbi ngritjen e duarve në namaz: “Në Mekke janë takuar Ebu Hanifja dhe Uzaiu në shtëpinë El-Hanatin. Uzaiu i thotë Ebu Hanifes:Përse ju nuk i ngritni duart në namaz para dhe pas rukusë”? Ebu Hanifja i thotë: “Sepse nuk ekziston transmetim i vërtetë (sahih) nga Pejgamberi a.s. se ai këtë e ka bërë”! Uzaiu i thotë: “Si nuk ka?” Më ka treguar Zuhriu nga Salimi e ai nga babai i tij, e ky se Pejgamberi a.s. i ka ngritur duart në gjatë tekbirit fillestar, gjatë rukusë dhe pas kthimit prej rukusë. Ebu Hanifja në të i përgjigjet: “Na ka treguar Hammadi nga Ibrahimi, nga Alkame dhe Esvedi, nga Abdullah ibn Mes’udi r.a. se Pejgamberi a.s. i ka ngritur duart vetëm gjatë tekbirit fillestar dhe nuk e ka përseritur këtë në asnjë vend”.

Uzaiu i thotë: “Unë po të përcjell çka ka thënë Zuhriu nga Salimi, e ai nga Pejgamberi a.s., kurse ti po ma përmendish Hammadin dhe Ibrahimin. Ebu Hanifja i thotë: “Hammadi ka qenë më i ditur se Zuhriu dhe Ibrahimi ka qenë më i ditur në fikh se Salimi, kurse as’habi Ibn Mes’udi që si fëmijë vazhdimisht ka qenë në shoqërim të Resulullahit a.s.”. Në këtu Uzaiu vetëm heshti.

NAMAZI I TERAVIHVE

Ky namaz bën pjesë në namazet vullnetare (nafile), i cili aplikohet në netët e muajit më të zgjedhur Ramazani-sherif. Dijetarët islamë të fikhut këtë namaz e radhisin në namazet sunneti muekkede (sunnet i përforcuar). Këtë pra e ka praktikuar Pejgamberi i Allahut xh.sh. dhe u ka preferuar pasardhësve të vet që edhe ata ta aplikojnë. Që moti është mësuar dhe është transmetuar se ky namz përbëhet nga 20 rekate dhe preferohet që të falet me xhemat. Me këtë rast duhet thënë se në disa vende ku për arsyera të caktuara nuk ka patur xhematë ishte bërë traditë që gjatë muajit Ramazan të gjendet një imam për teravih dhe ky namaz të falet. Kështu veprohej në të tërë Bosnjen. Gjatë kësaj kohe medresetë nuk do të punonin, vetëm e vetëm që nxënësit të kenë mundësi që gjatë muajit të Ramazanit të kryejnë punën e imamit të teravihve.

Kështu ishte deri pak kohë më parë. Shumë gjëra filluan të ndryshojnë. Në disa vende - në Bosnje ky sunnet pësoi ndryshime. Unë këtu do ta përmendja një faktor që ndikoi, e ky ka të bëjë me prezencën e vëllezërve tanë muslimanë nga vise të tjera të botës, të cilët me vete sjellin mësime për fenë, ndryshe nga ato që ishin të zakonshme në midiset tona. Disa tentojnë që këto ndryshime t’i shpjegojnë me përkatësinë e medhhebeve të ndryshme. Megjithatë, ky fakt nuk i arsyeton gjithë këto poteze.

Kur gjërat shiqohen më me kujdes, në prapavijë shpeshherë qëndrojnë faktorët e tjerë. Është tendencë e dikuj që në një midis të gjenden sa më shumë mësime dhe ide të ndryshme, në mënyrë që të dobësohet uniteti dhe homogjeniteti i popullit muslimanë. Shpesh manipulohet me burimet e fesë: Kur’anin dhe sunnetin, e gjithë kjo me qëllim që të krijohet një anarki në një midis të caktuar. Tani për tani Bosnja është bërë një laborator i eksperimenteve të ndryshme. Unë do të përqëndrohem vetëm në një dukuri, e të tilla ka shumë. E kam fjalën për namazin e teravihve. Deri më tash na kanë mësuar se namazi i teravihve përbëhet prej 20 rekatesh, se falet në xhemat dhe individualisht. Më shumë se 500 vjet të Islamit në trojet tona veprohej, transmetohej dhe aplikohej kështu. Ka patur Bosnja dijetarë: kadi, mufti, shejha, muderrisë, hafizë, profesorë e të tjerë, shumë ente dhe institucione fetare, medrese, gjimnaze të sheriatit, fakultete, kadillëqe, muftini e të tjera. Të gjithë për Islamin folën njësoj. Tash pasi trojet tona i kaploi lufta, përjetuam edhe shumë vuajtje të tjera, e njëra nga ato është edhe ajo e mbjelljes së përçarjes në mes të besimtarëve muslimanë. Tash më nuk është e hieshme dhe e vlefshme që muslimanët e Bosnjes të jenë pasues të një medhhebi. Duhet futur një pluralizëm të mdhhebit. Duhet bërë me dije se Islami mund të praktikohet edhe në një mënyrë tjetër. Tash doli në shesh teza se namazi i teravihve mund të falet edhe me 8 rekate. Kjo është më e drejtë se ai që falej me 20 rekate. Mora vesh se në disa xhami gjatë këtij Ramazani tashmë veprohej kështu. Pra mund të konstatohet se ata që e falin namazin e teravihve me 8 rekate janë më të mirë se ata që e falin me 20 rekate, e do të fillojë bindja e njëri tjetrit dhe jo rrallë të vijë deri tek grindja dhe urrejtja. Në disa xhami krijohet tollovi, e cila në të vërtetë ekziston në shumë xhami të botës islame, në veçanti pas kolonializmit që i është bërë asaj. Disa i falin nga 8, të tjerët nga 20 rekate. Disa dalin më herët nga xhamia, të tjerët qëndrojnë më gjatë. Më herët kishim një rregullësi dhe disiplinë në xhami, të tillë siç e kanë vetëm turqit muslimanë; bashkim në safe, falje identike, bashkimi dhe uniteti namifestoheshin kudo. Kur të analizohet se kush qëndron në futjen e një anarkie të tillë, konstatohet se në të vërtetë këtë janë duke e bërë disa organizata të fuqishme financiare apo individë të caktuar, të cilët me diktatin e ndokujt përhapin mësime dhe ide, duke thirrë për në “rrugë të drejtë”, e cila bazohet në mosekzistimin e medhhebeve, apo në shumëmedhhebizëm. Këtë dukuri të kohës së re në botën islame, dijetari Dr. Ramadan el-Buti e ka quajtur novotari më të rrezikshme, e cila kërcënon sheriatin islam (El-lamedhhebijjetu…) për çka edhe e ka shkruar një libër. Nëqoftëse ajo ide vazhdon të zgjerohet në mënyrë rapide tek ne, mendoj se librin në fjalë duhet përkthyer në gjuhën tonë.

Namazi i teravihve, siç kemi theksuar edhe më parë, është sunneti muekkede dhe përbëhet prej 20 rekateve. Ashtu ka qenë gjatë kohës së pejgamberit Muhammed a.s., në periudhën e katër hulefai-rrashidinëve, pastaj në kohën e fakihëve të mëdhenj islamë (Ebu Hanifes, Malikut, Shafiut dhe Ahmed ibn Hanbelit) të cilët i kanë kodifikuar dhe ruajtur dispozitat islame, dhe muslimanët e sodit atyre duhet t’u falënderohen që e kanë Islamin të ruajtur dhe të pa shtrembëruar. Ashtu ka qenë edhe në periudhat që kanë ardhur më vonë, deri në këtë kohë kur muslimanët e humbin forcën dhe ndikimin e tyre dhe kur për Islamin mund të flasë çka dhe kush të dëshirojë. Pra, tash kemi grupe të vogla dhe individë të cilët thonë se namazin duhet falur nga 8 rekatë. Nëse vazhdohet kështu nuk do të befasohemi që për një kohë të shkurtë të flitet edhe për 4 rekate të namazit të teravihve apo më pak ose më shumë.

Kurse tash lexuesve të ndershëm do t’u paraqes argumentet në të cilat mbështeten parimet e lartë përmendura.

Abdu-Rrahman ibn Avfi transmeton se Pejgamberi a.s. ka thënë: ”Allahu xh.sh. u ka përcaktuar agjërimin në muajin Ramazan, kurse unë po ju urdhëroj faljen e namazit të natës në të. Andaj kush e agjëron dhe falet natën, duke besuar dhe shpresuar në shpërblim nga Allahu xh.sh. do të dalë nga Ramazani i pastër nga mëkatet sikur atë ditë kur e ka lindur nëna.” (En-Nesai)

Në këtë hadith të Dërguarit të Allahut vërtetohet urdhëresa e agjërimit në ditët e muajit të Ramazanit e cila më parë është urdhëruar me Kur’an (Bekare, 183). Gjithashtu vërtetohet falja sunnet e namazit të natës, si dhe të gjithë shkencëtarët e hadithit pajtohen se këtu me namaz të natës nënkuptohet namazi i teravihve. Me këtë hadith po ashtu hudhet poshtë dilema të cilën disa e shtrojnë se namazi i teravihve është risi e Omerit, e jo sunnet i Pejgamberit a.s. Prej haditheve tjera që do të pasojnë do të shohim se namazi i teravihve është sunnet i Pejgamberit a.s., ndërsa Omeri e ka vu vetëm që namazi i teravihve të falet me një imam, kur kishte vënë re se në kohën e tij ishin paraqitur disa imamë në një xhami dhe ashtu të ndarë në disa xhemate faleshin. Omeri, pra, vetëm kishte vendosur rendin dhe unitetin dhe kishte penguar që mos të bëhej anarki. Kishte urdhëruar që namazi i teravihve të falet pas një imami.

Ibn Kuddame në veprën e tij të njohur El-Mugni, thekson: “Namazi i teravihve në muajin e Ramazanit është prej 20 rekateve dhe është sunneti muekkede (sunnet i përforcuar) dhe i pari i cili e ka përcaktuar është Resulullahu a.s. Gjithashtu sunnet është që ky namaz të falet në xhemat.”.

Tirmidhiu ka thënë: “Shumica e dijetarëve janë me pikëpamjen të cilën e përfaqësojnë Ali ibn Ebi Talibi dhe Omer ibn Hattabi dhe as’habë të tjerë se namazi i teravihve është prej 20 rekateve. Ky është edhe të folurit e Sufjan Thevriut, Ibn Mubarekut, Shafiut etj. Imam Shafiu ka thënë: “Kam përjetuar që në qytetin tonë Mekke namazi i teravisë të falet nga 20 rekate.”

Ibn Ebi Shejbete r.a. transmeton nga Vekiu, i cili e ka dëgjuar Hasan ibn Salihun, kurse ky nga Amr ibn Kajsi: “Se Ali ibn Ebi Talibi e ka urdhëruar një njeri që t’ua falë njerëzve në Ramazan nga 20 rekate.” (Bejheki në Sunenin e tij)

Katër fakihët e mëdhenj janë deklaruar mbi numrin e rekateve që falen në namazin e teravihve. Ebu Hanifja, Shafiu dhe Ahmed ibn Hanbeli kanë thënë se është sunnet që namazi i teravihve të falet 20 rekate. Malik ibn Enesi ka thënë se namazi i teravihve i ka 36 rekate dhe se në kohën e tij në Medine ishte praktika e tillë. Shumica janë të mendimit se namazi i teravihve i ka 20 rekate. Asnjë dijetar nuk ka thënë se ka më pak se 20.

Ibni Abbasi r.a. ka thënë: “I Dërguari i Allahut në Ramazan ka falur 20 rekate dhe vitrin”. (El-Keshi, El-Begavi, Taberaniu dhe Bejhekiu)

Abdul-Aziz ibn Refii r.a. ka thënë: “Ubejj ibn Kab me urdhër të Omerit ua ka falur njerëzve në Medine namazin e teravihve prej 20 rekatesh dhe tre rekate vitër”.

Gati se nuk mund të gjendet transmetim i cili dëshmon se namazi i teravihve është falur më pak se 20 rekate, përveç transmetimit të h. Aishes nga i cili disa konkludojnë në mënyrë të tërthortë se Pejgamberi a.s ka falë nganjëherë edhe më pak se 20 rekate.

Ebu Sel-leme ibn Abdu-Rrahman r.a. thotë: “E kam pyetur Aishen: “Çfarë ka qenë namazi i Pejgamberit në Ramazan? Ka thënë: “Nuk ka falë as në Ramazan e as jashtë Ramazanit më tepër se 11 rekate”.

Ndërkaq, vetë ajo në transmetimin tjetër thotë: “Pejgamberi a.s. në Ramazan është angazhuar më tepër se sa që është angazhuar jashtë Ramazanit.” Mendohet në namaz.

Si dhe ky transmetim: “Kur të hynte e treta e fundit e Ramazanit, Pejgamberi a.s. falej gjatë, bënte lutje, këmbët iu ënjshin…”

Gjithsesi h. Aisheja ka folur për namazin që Pejgamberi a.s. e ka falur në shtëpi, që nuk ka të bëj me namazin të cilin Alejhisselami ua ka falur as’habëve netëve të Ramazanit në xhami. Dihet mirëfilli se Pejgamberi a.s ka qenë i obliguar ta falë edhe namazin Tehexhxhud (e natës). Andaj disa dijetarë deklaratën e Aishes e vëjnë në lidhje me këtë fakt. Dhe gjithsesi se nuk ka të bëjë me namazin e Pejgamberit a.s. në netët e Ramazanit.

Jezid ibn Husejlete transmeton nga Thabit ibn Jezidi të ketë thënë: “Në kohën e Omer ibn Hattabit namazi i teravihve është falur 20 rekate”.

Imam Shevkaniu në veprën e tij “Nejlul-evtar” mbi çështjen se a është më e vlefshme të falet namazi i teravihve vetmas në shtëpi apo me xhemat në xhami, ka thënë: “Imam Shafiu dhe shumica e pjestarëve të tij, Ebu Hanifja, Ahmedi dhe disa dijetarë të medhhebit malikij kanë thënë: “Më mirë është që të falet bashkërisht me xhemat, siç ka vepruar Omer ibn Hattabi dhe as’habët r.a. dhe në të i kanë ndjekur gjeneratat që kanë ardhur pas tyre”.

Nga e theksuara mund të konkludohet se Omeri r.a namazin e teravihve e ka falur me xhemat.

Ka mbetur vetëm të theksohet edhe shpjegimi të cilin e japin dijetarët se përse Pejgamberi a.s. disa netë i ka kapërcyer pa ua falë as’habëve namazin e teravihve. Dhe a mund të merret kjo se e ka lënë si sunnet që ndonjë herë mund të kapërcehet namazi i teravihve apo është më mirë të falet çdo natë?

Nëna e besimtarëve Aishja r.a. ka thënë: “Pejgamberi a.s. një natë del në xhami dhe falë namaz. Njerëzit i bashkangjiten pas tij. Vazhdoi ashtu dhe njerëzit çdo natë tuboheshin në numër edhe më të madh. Një natë nuk del për t’ua falur namazin. Kur ishte gëdhirë u kishte thënë: “Kam parë se ishit mbledhur që t’ua fali namazin (e teravihve). Por më ka penguar frika se ky namaz mos po u bëhet i obligueshëm në Ramazan, andaj nuk kam dalë”. (Buhariu)

Vetë Pejgamberi a.s. e ka shpjeguar arsyen se përse me atë rast e kishte kapërcyer t’ua falte namazin. Nga frika se Allahu xh.sh. mos ta bëjë farz, pra, të obligueshëm për pjesëtarët e tij. Pasi që mbeti në tretman të sunnetit muekkede, e nuk ekzistonte më frika se ai namaz do të bëhej i detyrueshëm, prej atëherë rregullisht është praktikuar. Dhe dijetarët thonë se është sunnet që të falet rregullisht ky namaz dhe sipas mundësisë të mos kapërcehet asnjë natë. Ashtu e kanë praktikuar as’habët dhe ata që kanë ardhur pas tyre. Dhe, in sha Allah, do ta praktikojnë ata që dëshirojnë ta ndjekin Pejgamberin a.s., e të tillë do të ketë deri në Ditën e gjykimit. Po shohim se trashëgimia islame, e cila ka arritur deri në Bosnje përmes Osmanlinjve të vyeshëm, është mu ajo trashëgimi të cilën nga Pejgamberi a.s. e kanë marrë as’habët dhe besnikërisht e kanë përcjellë nga brezi në brez. Vëllezër Boshnjakë-muslimanë, kujdes ndaj thirrësve të rrugës së pamedhhebizmit!!!

وَ صَلَّىاللهُ عَلَى سَيِّدِناَ وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ ..

 

VËSHTRIM NË TRAKTIN  “EBU HANIFJA – INTERPRETUES I RI I ISLAMIT”

Falënderimi i takon vetëm Allahut, Zotit të botëve! Bamirësit të përgjithshëm, Mëshiruesit! Sunduesit në ditën e gjykimit. Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm Ty të falemi. Salavati dhe selamet qofshin mbi të Dërguarin e Allahut Muhammedin a.s., mbi familjen e tij, as’habët dhe mbi të gjithë ata që ndjekin udhëzimin e tij deri në Ditën e gjykimit.

Këto ditë më ka ra në dorë trakti, i shkruar në tetë faqe, me titull - EBU HANIFJA  “INTERPRETUES I RI” I ISLAMIT, i nënshkruar nga ana e Muharrem Shtullanoviqit, e në botim të Qendrës islame për ndihmë BeH – Austri. Titulli i traktit më gudulisi dhe e mora ta lexoj. Kur, kishte çka të lexohet. Trakti fillon me ajetin e 6-të kur’anor nga sureja Huxhurat, në të cilin flitet se besimtarët duhet të jenë të kujdesshëm kur ndonjë mëkatar- ngatërrestar, sjell ndonjë lajm duhet ta verifikojnë. Mendova sigurisht se dikush prap diç ka gënjyer për Islamin dhe muslimanët dhe ka përhapur dezinformata, sepse në këtë zaman ka shumë të tillë, andaj u gëzova duke menduar se, shyqyr Allahut xh.sh. kur e kemi edhe dikë, i cili u përgjigjet sulmeve ndaj Islamit dhe e mbron Islamin, në mes tjerash, edhe me pendë. Mirëpo, entuziazmi im së shpejti mbaroi, kur e pashë se autori me porosinë e ajetit të lartëtheksuar aludon në profesorin Xhemaludin Latiq. Muharrem Shtullanoviqi don t’u thotë boshnjakëve-muslimanëve: “Mos e dëgjoni atë mëkatar, i cili përhap dezinformata dhe urren çdo gjë që është “islame origjinale” në emër të njëfarë “medhhebi të tij qiellor boshnjak!”

Mendova, o Allah i dashur, gjithëfarë njerëzish shkojnë në studime. Çfarë janë ato univerzitete, të cilat prodhojnë kuadra të tilla çfarë është autori i përmendur. Mund të kritikohet dikush, që i shmanget barrës dhe obligimeve, siç janë studentët, të cilët nga 10-15 vjet i kalojnë në studime. Ndoshta kaq gjatë që t’i përforcojnë dhe thellojnë studimet. Të kritikosh për parazitizëm apo të kritikohet dikush se punon gabim, me qëllim të përmirësimit të tij dhe kthimit kah metoda e drejtë, pastaj të kritikohen armiqtë e njohur haptas, të cilët janë shumë. Krejt kjo, sipas mendimit tim, do të ishte në rregull. Por, të quhet fasik (mëkatar dhe ngatërrestar) njeriu, siç është profesori Xhemaludin Llatiqi, kjo është jashtë suazave të cilitdo moral, e sidomos atij islam. Posaçërisht sepse kontributi i Xhemaludinit ndaj Islamit dhe muslimanëve të Bosnjes është shumë i njohur. Fjala është për njeriun, i cili ditë e natë punon, angazhohet dhe e udhëzon popullin tonë. Autori i cili vetveten e quan “specialist”, “dijetar të merituar”, i cili nuk dëshiron të “merret me medhhebe” – “me temë të vjetëruar”, siç bëjnë jospecialistët, të cilët deri më tash janë paraqitur me kësi pyetje, në shumë vende në terbimin narcisoid të “specialitetit” të tij, e ka prekur edhe çështjen e medhhebit hanefij, dhe “brengën” e tij se, ja në Bosnje nuk po zbatohet me konsekuencë medhhebi hanefij, për të cilin po angazhohet Xhemaludin Llatiqi, e vetë nuk e njeh. Aty në mënyrë kritike e përmend edhe Bashkësinë Islame… “Nuk duhet posaçërisht të theksohet që në kushtet tona, ku pakundërshtueshëm, për rrethana të ndryshme, Islami integral dhe shumë dispozita islame janë të panjohur madje edhe për ata që janë në lidhje të ngushtë profesionale me bashkësinë islame…(Citati M. Shtullanoviq, fq. 6). Me gjasë, lëshim i Bashkësisë sonë Islame është që nuk ka fonde të plota, nuk ka dollarë dhe marka të mjaftueshme, që menjëherë “specialistët” të tubohen dhe të fillojnë të punojnë. Çka mundët e mjera Bashkësi e jonë Islame, e varfër, andaj specialistët punësohen nëpër dofarë komesariate të larta.

Mirëpo t’i kthehemi fikhut dhe temave të tij. “Specialisti” ynë thotë për leximin në varr se është… “gjë e re, dhe asnjëri nga imamët e medhhebeve nuk thotë se ashtu ka vepruar Pejgamberi a.s. . Vetëm Ahmedi në një verzion konsideron se nuk do të pengonte leximi në varr, që pohon edhe Muhammedi nxënësi i Ebu Hanifes. Mirëpo, Ebu Hanifja, Maliku dhe Ahmedi në një verzion – pra elita e medhhebeve – konsiderojnë se leximi në varr është mekruh (e qortuar) andaj nuk duhet të praktikohet. Argument të kësaj e kanë se; është e re – e çpikur, pra, nuk ka qenë në praktikën e Pejgamberit a.s., nuk është sipas sunnetit dhe se leximi i Kur’anit i ngjanë namazit, kurse namazi është i ndaluar te varrezat andaj edhe leximi (kiraet). (Sherh-Tahavije, 1-675)

Kurse sa i përket zakonit tonë të “huazimit të lexuesve të Kur’anit me para, të cilët pastaj këtë ia falin personit të vdekur, këtë nuk e ka bërë asnjëri prej imamëve fetarë, e as që e kanë lejuar këtë, ndërsa vetë huazimi nuk lejohet në çka të gjithë ulematë janë pajtuar”. (siç theksohet në burimin hanefij Sherh-Tahavije, 1-672)” mbaron citati.

Dhe vërtetë, kur këtë e lexon një besimtar yni i mirë, me të drejtë do të thotë: “Me të vërtetë hoxhët dhe ulematë tonë nuk dijnë asgjë, as nuk kanë ditur”.

E para: Sa i përket veprës “Sherh akide Tahavije” (Komenti i akaidit të Tahavisë), për të cilin thonë se është burim hanefij, kjo është çështje diskutabile. Siç pohon Hasan Eth-Thekaf dhe dijetarë të tjerë, komentimi është shkruar nga një grup anonim i autorëve, madje në njërin prej botimeve, një parathënie (mukadime) të gjatë e ka shkruar Nasrudin Albani, për të cilin, shpresoj, lexuesit tonë janë të njoftuar, ashtu që kjo vepër nuk merret si burim hanefij. Sidomos jo në çështje të fikhut. Ky libër trajton problematikën e akaidit (besimit islam). Kurse tani, të shikojmë se çka thuhet për temën mbi leximin e Kur’anit në varreza në librat e fikhut, e pastaj lexuesit vetë le të përcaktohen ndërmjet asaj që flet Shtullanoviqi dhe që është përpjekur t’ia përshkruajë shkollës hanefite, dhe asaj që vërtet shkruan në librat e fikhut. Dhe pastaj krejt kjo të krahasohet me realitetin dhe praktikën tonë në Bosnje, banorët muslimanë të së cilës Shtullanoviqi dhe të ngjashmit me të i konsiderojnë “paganë”, të cilëve duhet mësuar Islamin prej fillimit, sepse ata refuzojnë ta pranojnë shpalljen e Allahut. Subhanallahi, Subhanallahi!!! Ja çfarë thotë ai në faqën 2: “Te ne në Bosnje është rasti mu siç e përshkruan Kur’ani: “E kur u thuhet atyre (idhujtarëve): “Pranoni atë që Allahu e shpalli!” Ata thonë: “Jo, ne ndjekim atë rrugë në të cilën i gjetëm prindërit tanë!” Edhe sikur prindërit e tyre të mos kenë kuptuar asgjë dhe të mos jenë udhëzuar në rrugën e drejtë!? (El-Bekare, 170).

E dyta: Kurse tash do të citojmë se çka thuhet në veprën “Fikhul-islamijj ve edil-letuhu” – Dr. Vehbe Zuhejli, vepër të cilën M. Shtullanoviqi e citon në traktin e tij. Në vëllimin e parë, fq. 550, në kaptinën “Leximi për të vdekurin dhe falja e thevabeve”.

a) Ekziston pajtueshmëri e dijetarëve islamë se të vdekurit kanë dobi nga duaja, istigfari i cili lexohet për të, nga lëmosha (sadakaja) e cila ndahet ose edhe kur për të kryhet ndonjë prej obligimeve të lëshuara – siç është haxhxhi e të ngjashme. Allahu xh.sh. thotë: “Edhe ata që kanë ardhur pas tyre e thonë: “Zoti ynë, falna ne dhe vëllëzërit tanë që para nesh u pajisen me besim… (El-Hashr, 10) Ose në ajetin tjetër: “Kërko falje për besimtarër dhe besimtaret…” Muhammedi a.s. i ka kënduar dua Ebu Sel-lemes kur ka vdekur, gjithashtu dhe secilit të vdekur që ia ka falur xhenazën. (Më gjerësisht shih: Edderul-muhtar ve reddul-muhtar, 1/844, si dhe Fet’hul-kadir, 1/473, Mugni Muhtaxh, 3/69-70 dhe vepra tjera të medhhebit hanefij dhe medhhebeve tjera).

Ibni Kuddame thotë: “Të gjitha hadithet e theksuara janë me transmetime sahih nga të cilat kuptohet se të vdekurit i dërgohen dobitë nga agjërimi, duaja, istigfari dhe format tjera të ibadetit”. (Fikhul-islamijj ve edil-letuhu, 2/551).

b) Dijetarët kanë divergjencë mendimesh rreth çështjes së arritjes së thevabeve personit të vdekur nga ibadeti i pastër fizik (ibadet bedenijje), siç është namazi ose leximi i Kur’anit, në dy mendime. Qëndrimi i shkollës juridike hanefite, hanbelite dhe pjesërisht të asaj shafiite, posaçërisht nga përfaqësuesit e rinj si dhe qëndrimi i malikijve është se i vdekuri ka dobi nga ajo nëse kryhet në praninë e tij (para vdekjes) ose nëse duaja i bëhet menjëherë pas saj, madje edhe nëse nuk është prezent, sepse në atë vend të leximit të Kur’anit lëshohet mëshirë (rahmet), kurse duaja e cila bëhet menjëherë pas tij është me më shumë gjasa të jetë e pranuar. Mendimi i përfaqësuesve më të vjetër të shkollës malikite dhe të një pjese të shafijve është se i vdekuri nuk ka dobi nga ibadetet e përmendura të cilat dikush tjetër i bën për të.

Hanefijtë thonë: “Mendimi i zgjedhur te ne është se është mekruh (e qortuar) që lexuesit e Kur’anit të ulen pranë varrit dhe lexojnë te ai, sepse në kaptinën e haxhxhit për haxhxhin i cili kryhet për tjetrin thuhet: “Njeriu veprën e tij mund t’ia falë si thevab tjetrit, pa marrë parasysh a është ajo namaz, agjërim, sadaka apo formë tjetër e ibadetit, pa iu pakësuar atij shpërblimi për të. (Fikhul-islamijj ve edil-letuhu, 2/551)

Ndërkaq, të përkujtojmë se çka na thotë M. Shtullanoviqi: “Imami i theksuar i cili ka refuzuar të lexojë Kur’an në varrin e shehidit, ka vepruar sipas medhhebit hanefij!!!”

Imami i theksuar ka vepruar sipas instrukcioneve tuaja, juve, si interpretues të medhhebit vehabij, të cilin tash po mundoheni ta fshihni pas shkollës juridike hanefite në paraqitjet publike, edhe pse dihet që në qendrat tuaja mësoni se nuk duhen medhhebet dhe se kjo është risi, e cila është trilluar më vonë e të ngjashme.

Të shohim çka thonë hanbelinjtë: “Nuk ka dëm që të lexohet Kur’an te varri, për shkak të shumë haditheve të cilat flasin për këtë.“ Muhammedi a.s. ka thënë: “Kush hyn në varreza dhe lexon suren “Jasin”, do t’i lehtësohet të vdekurit ajo ditë, kurse ai do të ketë hasenate aq sa ka të vdekur në ato varreza”. Ose “Kush e viziton varrin e prindërve të vet dhe aty e lexon suren jasin, do të jetë i falur”. (Fikhul-islamijj ve edil-letuhu, 2/551) Sujutiu në Xhamiun e tij për këto dy hadithe thotë se janë të dobët (daif).

Malikijtë thonë: “Mekruh është të lexohet Kur’an dhe ai t’i dhurohet të vdekurit pas vdekjes së tij dhe në varr, sepse këtë nuk e kanë bërë të parët (selefi), mirëpo përfaqësuesit më të rinj të medhhebit malikij thonë se nuk ka dëm të lexohet Kur’an dhe dhikr dhe kjo t’i dhurohet të vdekurit. Për këtë do të ketë shpërblim, in sha Allahu. (Fikhul-islamijj ve edil-letuhu, 2/551)

Madje edhe përfaqësuesit e medhhebit shafij, në verzionin e fundit deklarohen rreth kësaj çështjeje, thonë se i vdekuri ka dobi nga leximi i Kur’anit dhe kjo praktikohet. Konform thënies së Ibni Mes’udit: “Atë që  shumica e muslimanëve të mirë e shohin të mirë, ajo te Allahu xh.sh. është mirë.” ما رآه مسلمون حسنا فهو عند الله حسن (Ma reahu muslimune hasenen fe huve indellahi hasenun).

Mendoj se për këtë mjaft është theksuar, andaj tash pyesim për atë që praktikohet në Bosnje, përcjellja e të vdekurve me dinjitet dhe respekt të veçantë, a është e bazuar në medhhebin hanefij apo jo. Çka kanë zotërinjtë që u pengon leximi i Kur’anit në varreza të shehidëve, nuk paraqiten me ngritje të zërit kundër shumë bidateve (risive) të vërteta të cilat janë të përfaqësuara në vendet ku muslimanët nuk kanë pasur kontakt me Islamin dhe ku nuk kanë ekzistuar institucionet islame. Qendrat vehabite po happen nëpër Zenicë, Visoko, Teshanj, Kakanj, të gjitha këto janë vende ku praktikohet Islami dhe ka rrënjë të thella. Urdhëroni zotërinj, e hapni qendër në Stolac, Çaplinë, pastaj në Livnë, Duvnë, Banjallukë etj. Ndoshta do të keni më tepër sukses në përhapjen e medhhebit vehabij.

Në Bosnje asnjëherë nuk ka qenë praktikë, me sa di unë huazimi i lexuesve të Kur’anit, të cilët, sipas kontratës së punës, do të lexonin Kur’an në varreza “me para” siç shkruan M. Shtullanoviq. Ka qenë e njohur që farefisi i të vdekurit, duke bërë nijet sadakë për të vdekurin, u kanë ndarë të varfërve, ose në formë të dhuratës (hedije) u është dhënë diçka imamëve dhe lexuesve te varri apo në vende tjera. Shiko në librat e fikhut në kaptinën mbi dhënien dhe marrjen e hedijes. Megjithëse ka dhe përmendet në librat e fikhut se është e lejuar edhe të merren me pagesë lexuesit e Kur’anit  të cilët do të lexonin te i vdekuri. Shih fetven e El-Kadi Husejnit mbi këtë çështje në veprën “Fikhul-islamijj ve edil-letuhu”, 2/552, dhe Ibn Salahu shton: “Duhet të thuhet: “Allahumme evsil thevabe ma kare’na lifulan”.

Çështja e dytë në të cilën do ta vështroja në këtë punim është citati i M. Shtullanoviqit: “Sa i përket mbulesës së fytyrës së muslimanes para të huajve në medhhebin hanefij thuhet: “Jashtë namazit i urdhërohet gruas mbulimi i fytyrës dhe i duarve, për shkak të fitnes dhe mbulimi madje edhe i shputave të këmbëve sipas rivajetit të imamit që është edhe më e drejtë. Thotë Vehbe Zuhejli duke e transmetuar mendimin e medhhebit hanefij: “I ndalohet gruas së re ta zbulojë fytyrën para burrave, jo pse kjo është avret por për shkak të frikës nga fitneja dhe nga lakmia e dikujt.(El-Fikhul-islamijj ve edil-letuhu, 1/585).

… por si shikon poeti ynë në këtë çështje, ky është një shtrembërim, veçanërisht konstatim nga avazi mbi nënat e ndershme të muslimanëve (gratë e Pejgamberit a.s.) për të cilat pohon se i kanë mësuar njerëzit, i kanë shëruar, kanë qenë në mitingje… (Citat i M. Shtullanoviqit, fq. 5)

E para: “Sa i përket burimit të theksuar “Fikhul-islamijj ve edil-letuhu”, në numrin e vëllimit të parë të cilin e thekson, gjenden dy faqe të plota në të cilat argumentohet se çka është te gratë avret (vend i turpshëm, të cilin duhet mbuluar) dhe aty qartas është shtruar qëndrimi se gruaja muslimane duhet t’i mbulojë të gjitha (pjesët) përveç fytyrës dhe duarve. Theksohet ajeti kur’anor:

… وَ لاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ ماَ ظَهَرَ مِنْهاَ …

“ … të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme …”. (En-Nur, 31) dmth. fytyra dhe duart, që është edhe komenti i Ibni Abbasit r.a.

Nëse ke dëshiruar të citosh mendim hanefij, përse nuk e ke përmendur atë që gjendet në faqen 585, nuk ke dashtë, apo nuk ke guxuar. Ku është atëherë paanësia shkencore (emane ilmijje). A nuk e ke lexuar aty edhe hadithin të cilin e transmeton Ebu Davudi nga Aisheja r.a. se Pejgamberi a.s. i ka thënë Esmës: “Oj Esma, kur gruaja e arrinë pjekurinë, nuk lejohet që prej saj të shihet përveç kësaj dhe kësaj, duke treguar në fytyrë dhe duar”. (Ibid)

Ata duan saktësisht që gruan muslimane ta diskualifikojnë nga jeta publike, duke e fshehur në “inkubator” nga disa ndjenja të tyre të brendshme, ndoshta nga dëshira për të dominuar mbi dikë, e në gjithë këtë fshihen prapa Islamit, duke folur se këtë Islami e kërkon nga gruaja.

Ndërkaq, Islami ka ardhur që ta çlirojë gruan. Që ta bëjë atë faktor aktiv në jetën e muslimanëve. Mos është kjo dozë e caktuar e zullumit, të cilin ua impononi dhe e zbatoni ndaj grave. Kurse Ibni Tejmije r.a. ia ndalon njeriut martesën nëse nuk është i sigurtë se ndoshta do të zbatojë zullum-dhunë ndaj gruas. T’ia ndalosh gruas daljen dhe çdo kontakt me botën është zullum i madh. E veçanërisht në krejt këtë të fshihesh prapa Islamit.

Ndërsa për sa i përket konstatimit të Xhemaludinit se gratë e Pejgamberit a.s. kanë marrë pjesë në shërimin e të plagosurve dhe në mësim, për të cilin M. Shtullanoviqi thotë se është “shtrembërim i tij”, nuk është gjë tjetër pos citate, të cilat na i thekson Buhariu në Sahihun e tij. Enesi r.a. e transmeton një hadith të gjatë në të cilin thuhet: “E kam parë Aishen, vajzën e Ebu Bekrit r.a. dhe Umu Selimin, se si u shërbejnë të plagosurve, u sjellin ujë, u japin të pijnë dhe kthehen për t’i mbushur enët përseri…”

(Muttefekun alejhi, kurse ky citat është nga Buhariu, Fet’hul-Bari, 7/361)

Ose tjetri: “Nga gratë që kanë marrë pjesë në betejën e Uhudit: Nëna e besimtarëve Aishja r.a., Um Selim dhe Um Selit si dhe të tjera radijallahu anhunne”.

(Il-Isabe-Ibn Haxher, 4/441)

Vëlla i nderuar në Islam, Muharrem, si po merr guxim për disa gjera të thuash se janë “mendime të shtrembëruara”, e nuk ke shikuar në Sahihun e Buhariut, si dhe shumë libra tjera islame në të cilat flitet mbi atë, që pikërisht ti e gjykon. Unë do të kisha menduar për një sjellje të këtillë ndaj teksteve të hadithit.

Ndoshta ke dëgjuar për luftën heroike dhe vetëmohuese të cilën në Uhud e ka zhvilluar Nusejbe bint Ka’b ibn Amr ibn Avf El-Ensarijj, e cila ka luftuar me plotëkuptimin e fjalës, e ka bartur shpatën dhe e ka mbrojtur Resulullahin, pastaj edhe është plagosur, për çka gjerësisht flitet në veprën El-Megazi nga El-Vakidi, 1/269.

Nëse nuk ke dëgjuar, unë do ta citoj verzionin më të shkurtër, i cili flet vetëm për një detaj të luftës dhe pjesëmarrjes së kësaj gruaje fisnike muslimane:

“Ka shënuar El-Vakidi me sened nga Omeri r.a. se e ka dëgjuar Pejgamberin a.s. duke thënë: “Në ditën e betejës në Uhud, kurdo që jam kthyer, majtas apo djathtas e shihja (Nefise bint Ka’bin) si luftonte dhe më mbronte.”

(El-Megazi, nga Vakidiu, 1/271)

 

Vëlla i nderuar në Islam, a sheh se roli dhe pozita të cilën e ka patur gruaja në periudhën islame të Pejgamberit, dallon nga ajo që ju shkruani, përhapni dhe ua impononi grave.

Do ta përfundoja me rekomandimin e hadithit të cilin na e kanë shënuar  në Sahihun e tyre Muslimi, En-Nesai dhe Imam Ahmedi: “Kush ngritet nga ummeti im kundër ummetit tim, duke e sulmuar edhe bamirësin edhe mëkatarin, duke mos e kursyer as besimtarin dhe duke mos i përmbushur obligimet ndaj tij, ai nuk është prej neve”.

وَ صَلَّىاللهُ عَلَى سَيِّدِناَ وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ ..

ME FORCËN E ARGUMENTEVE

APO

ME ARGUMENTET E FORCËS

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve! Bamirësit, Mëshiruesit! Salavati dhe selamet qofshin mbi të Dërguarin më të zgjedhur Muhammedin a.s., i cili ka qenë në shkallën më të lartë të moralit. O Zoti ynë, na bër neve të jemi prej atyre të cilët para vetes do ta kenë pasqyrë të ndritshme të moralit Muhammedin a.s., për të cilin ke thënë:  وَ إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيم ..

“ Vërtet ti (Muhammed) je në shkallën më të lartë të moralit-etikës”.

 

Morali i dikujt, bontoni ose etika, para së gjithash njihet përmes fjalëve, përmes bisedës së drejtpërdrejtë, korespodencës me shkrim, dialogut, diskutimit, polemikës etj. në këtë kontekst populli ynë thotë: “Fol, të të shoh kush je,” – përkatësisht sa vlen. Derisa heshtësh, nuk paraqitesh, nuk dihet kush je!

Teksti të cilin këtyre ditëve pata rastin ta lexoj nga M. Shtullanoviqi është vetëm konfirmim i qëndrimeve dhe shikimeve të mia të mëhershme të cilat i kam shprehur dhe treguar popullit tonë boshnjak-musliman mbi rrezikun e ri për boshnjakët, i cili është në dalje e sipër, pjesërisht nga protagonistë të vetëdijshëm, e pjesërisht nga protagonistë të pavetëdijshëm. Teksti mban titullin “MJERË, ATËHERË PËR GËNJESHTARËT”. Do të doja që ky tekst të jetë sa më tepër në qarkullim dhe ta lexojnë boshnjakët-muslimanët. Shihet qartë se është shkruar në shpejtësi, sepse autori në disa fjali i pasigurtë pyet ose konstaton: “Për shkak të gjithë kësaj nuk është dashur as të paraqitet,” fq. 4. Këto janë shenja të qarta të lëkundshmërisë, pasigurisë, tërbimit, shpejtësisë, zemërimit, pakënaqësisë, që zakonisht këto janë simptome kur shejtani fillon ta fluturojë njeriun, por nuk di kah të niset dhe si të veprojë.

Ai tekst më është i dashur për shkak të konfirmimit të asaj që kam shkruar, folur dhe njohur mbi ju dhe mbi punimin tuaj. Dhe nga ana tjetër që teksti është mbushur me rrebesh fjalësh të ndyra, pseudonimesh, etiketimesh ndaj meje dhe disa vëllezërve tjerë muslimanë, që dëshmon për shkallën e moralit, etikës, bontonit dhe shkallës së vetëdijes islame të autorit. Allahu xh.sh. thotë:

… وَ لاَ تَناَبَزُوا بِاْلأَلْقاَبِ  ..

“ … dhe mos etiketoni njëri-tjetrin me llagape…”.

 (El-Huxhurat, 11)

Të falënderoj për komplimente dhe këshilla. Mirëpo, sa për syza, ato gjatë leximit nuk më nevojiten, por ja edhe pa syza do të përgjigjem nga teksti yt për atë që pyesësh. E mohon se gjatë tekstit “Ebu Hanifja interpretues i ri i Islamit”, veten e ke quajtur “specialist” dhe “dijetar i merituar” dhe e mohosh kategorikisht “Askund ashtu për vete nuk kam thënë”. Merre tekstin tënd dhe lexo pak në faqen e parë prej rreshtit “… në diskutim rreth këtij problemi janë lajmëruar pikërisht jospecialistët…”, andaj sipas ligjeve të logjikës, e di ti Muharrem, se nëse e deklaron këtë konstatim, dhe pastaj paraqitesh rreth temës mbi të cilën “janë marrë” të tjerët, atëhetë kjo automatikisht do të thotë se ti pasiqë që po paraqitesh rreth temës rreth së cilës janë paraqitur “jospecialistët” – ti je “specialist”. Ndoshta vetëm te ju nuk është ashtu, ndoshta ju as logjikën nuk e pranoni dhe ndoshta e radhitni në “bid’ate” “novatori” të cilat çojnë në mashtrim. Dhe çdo mashtrim çon në zjarr! Nëse është ashtu, atëherë unë të kërkoj falje.

Rregullin e njëjtë vendose për citimin e ajetit të surës Huxhurat. Secili që e ka lexuar atë pjesë të tekstit e ka kuptuar se fjalën “fasik” ua atribuon personave që i ke përmendur më vonë në tekstin tënd. Gjithashtu në titullin e tekstit tënd të ri “MJERË, ATËHERË PËR GËNJESHTARËT”, aludon në mua. Vetëm se kur synon në mua nuk kënaqesh vetëm me porosi “isharet” por më quajsh të tillë (pra gënjeshtar) me fjalët tua të qarta të ofendimit.

Ajo për Albanin, të lutem kthehu dhe së paku edhe një herë lexo tekstin tim. Mirë, unë nuk do ta shoh ty për të madhe, sepse e shoh se ke qenë i zemëruar kur ke shkruar, por kur je ftohur, është dashur së paku ta lexosh edhe një herë, sepse unë askund nuk e përmendi Albanin, si konfirmim të qëndrimit tim. Do të them edhe diçka, jo aq për ty, sa për të tjerët, mbi “Sherh akide Tahavijje” dmth. “Komentimi i akaidit të Tahavisë”, kopjen e të cilit e kam unë, parathënien e ka shkruar Nasuruddin Albani, ku i qeron hesapet me dijetarin Abdul-Fettah Ebu Guddeh. Atë libër e ka botuar “Mektebe selefijje” (Libraria selefiste), dhe kjo vepër as në akaid, e në fikh kurrsesi, nuk konsiderohet burim hanefij. Nëse dikush ka dashur të punojë në përkthim të literaturës së ehli sunnetit, të orientimit hanefij, përse nuk iu përvesh përkthimit të “Fikhul-ekberit” nga Mulla Ali El-Kari në të cilin mbështetem unë kur them se ka skeptikë rreth çështjes së autenticitetit të “Sherh akide Tahavijje”.

Imami muhaddithi Mulla Ali El-Kari El-Hanefi, në komentin e tij të fundit të “Fikhul-ekberit”, komentuesin e Akaidit të Tahavisë e quan “mubtedi” (ai që vë novatori-bid’ate) dhe e radhit në grupin e “el-medhabil-batile” (medhhebe të pasakta). Në faqen 172, rreshti i tretë thotë: “Shihet qartë se komentuesi thotë për lartësinë e vendit (uluvu mekani) pa e mohuar ngjashmërinë (teshbih), andaj në këtë qëndrim i ka pasuar përfaqësuesit e bid’atit”. Fjala është për komentuesin Ibn Ebi El-Izzin.

Hasan Eth-Thekaf, në studimin e tij “Et-Tenbih ve redd ala mu’tekadi kidemil-alemi vel-haddi” në faqen 11, thotë: “Është e domosdoshme t’i citoj disa fjali nga Sherh akide Tahavijje, për të dëshmuar autencitetin e citateve nga veprat e Ibni Tejmijjes, dhe që të sqarohet se në realitet ky komentim (Sherh akide Tahavijje) është përmbledhje e mendimeve dhe qëndrimeve të Ibni Tejmijes, as më shumë e as më pak…” (mbaron citati).

Për mua këta dy autorë janë kompetentë për të dhënë qëndrimin e tyre dhe unë atë e pranoj, por, as juve selefijëve nuk e përjashtoj mundësinë as nuk ua mohoj të drejtën e pikëpamjes. Albani sikur të ishte recensionues i librave hanefite, duke e nxituar plasmanin e tyre një rrethi sa më të gjerë lexuesish, ndërsa është i njohur qëndrimi i tij ndaj medhhebeve në përgjithësi, kurse ndaj atij hanefij në veçanti. Unë me asnjë fjali timën nuk jam mbështetur në Albanin.

Mirëpo, nëse megjithatë duash t’i mësosh të tjerët apo edhe t’ua përmirësosh gabimet boshnjakëve, të cilat i bëjnë në medhhebin hanefij, atëherë megjithatë duhet t’i konsultosh librat e fikhut hanefij, e jo librat nga “akaidi”. Mua së paku ashtu m’u kanë dukur.

Sa i përket testit tënd të vogël që xhematlinjtë të më provojnë se a i fali sunnetet në xhami apo në shtëpi. I fali në xhami sepse banoj 3,5 km larg nga xhamia, ashtu që para hyrjes së kohës së namazit unë jam në xhami. Pastaj pas ezanit i fali sunnetet në xhami, por jo në mihrab, ku e fali farzin, por në ndonjë vend tjetër në xhami. Sikur banesa të më ishte përbri xhamisë, ashtu që ezani të dëgjohej në banesë dhe të mund vetëm ta qetë hapin prej shtëpisë në xhami, sigurisht se ndonjëherë do t’i kisha falë sunnetet edhe në shtëpi. Por kjo për shumicën e muslimanëve p.sh. në Munih është e parealizueshme sepse të gjithë banojnë larg nga xhamia. Në kohën e Pejgamberit a.s. situata krejtësisht ka qenë ndryshe.

Sa u përket “ummehatul-mu’minine” grave të ndershme të Pejgamberit a.s. do të duhej ta kesh të ditur se për to vlejnë “ahkam hassa”- “dispozita të posaçme”, ashtu që për këtë çështje nuk po të përkujtoj asgjë. Vetëm se nëse vazhdosh ashtu, nuk do të më çudit nëse së shpejti dëgjohet se edhe grave tuaja do t’ua ndaloni martesën pas vdekjes suaj, duke u thirrur në tretmanin e grave të Pejgamberit a.s., për çka flitet në Kur’an.

A e keni ngritur diku zërin tuaj kundër “zavaxhu binijjeti-ttalak” (lidhje e kurorës së boshnjakes-muslimanes me vëllezërit muslimanë, të cilët përkohësisht janë në vatanin tonë, me nijjet të talakut)? Me keqardhje e kam dëgjuar rrëfimin e një motre nga Gornji Vakufi, e cila kishte mbetur më fëmijën pasi që burri i saj (muxhahid), e kishte lënë pa iu lajmëruar fare, dhe pas një kohe të caktuar i lajmërohet nga Zagrebi duke i thënë “Unë po shkoj më tutje për xhihad në Çeçeni”, duke ia dërguar një letër dhe njëmijë DM. Kjo është problematika me të cilën janë ballafaquar motrat i mia, tuat dhe të gjithë neve, dhe kjo është problematikë e cila na mbetët barrë neve. Sipas medhhebit hanefij nëse dikush hyn në kurorë, duke e patur nijjet që pas një kohe të caktuar ta lëshojë gruan, kurora e tillë është e pavlefshme- batil dhe jolegale. Nuk e di si e shihni ju këtë? E kam të qartë se çka thuani për kurorën mut’a te shiijtë. Çka thuani për këtë të parën, e cila është dukuri e dukshme në Bosnje? Dikush bëhet kumbarë i këtyre kurorave dhe nuk e respekton fetva-në e Rijasetit të BI e cila e konsideron bid’at. Me te kërkohet që kurorëzimi së pari të bëhet te organet (institucionet)  shtetërore, e pastaj sipas sheriatit, nëse ka të bëjë me vëllezërit muslimanë që nuk janë shtetas të shtetit tonë.

Për brengën kujtesën tënde se “çfarë poena mbledh, që vetëm unë i ditkam, me shkrimin dhe punimin tim”, nuk kam veçanërisht çka të them, pos: parandje, mendo, çaj kokën, dysho, supozo, spiuno etj.. bën çka të duash, je i lirë. Vetëm ndihem i obliguar që t’u përkujtoj në fjalët e Pejgamberit a.s. “Innemel-e’amalu bi nnijjati”. “Vërtetë veprat do të vlerësohen sipas qëllimeve”. Ai, Subhanehu ve teala, do të na gjykojë ty, mua dhe robët tjerë të Tij, dhe atë sipas qëllimeve tona. Por, ja, neve nuk na është mundësuar të depërtojmë në qëllime të njëri-tjetrit, dhe unë të them të drejtën nuk vuaj nga kjo. Do të rekomandoja që ta forcosh pak shërbimin informativ, sepse po më befason që po m’i përshkruani edhe disa emra njerëzish të cilët, së paku me sa di unë, janë shumë të afërt me ty. Ata janë aty, pranë jush, si hije e juaj. Nuk largoheni prej tyre për asnjë moment, janë si hija e juaj.

… ياَ أَيُّهاَ الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ  إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاَ تَجَسَّسُوا …

“ O ju që keni besuar, largohuni prej dyshimeve të shumta, meqë disa dyshime janë mëkat dhe mos hulumtoni për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit…”. (El-Huxhurat, 12)

Nuk më kujtohet se diku kam folur pahijshëm për bamirësitë e vëllezërve tonë nga bota islame, dhe nuk lejoj që dikush këtë të ma varë për qafe. Por pak mundëm edhe të të kuptoj, sigurisht se raportet të cilat je i detyruar t’i shkruash, do të jenë më efikase kur ta njollosësh dikë, kush të ka penguar në rrugën e veprimit dhe nuk ke përmirësim. Sepse me diçka duhet të arsyetohet mossuksesi. Secili mossukses duhet t’i ketë shkaqet e tij. Më së lehti është atëherë që krejt të shkarkohet mbi dikë dhe të thuhet se është lajkatar, kundërshtar, dashakeq, i urren të gjithë ata të cilëve u dërgosh takrire (raporte), dhe i ke shtuar ç’ke dashur. Sigurisht, se në sqarimet tua nuk ke harruar Shejh Nasirit t’ia bësh me dije, se si sillet “një imam boshnjak” dhe me shpifje tjera, ndërsa kur “je në pyetje ti dhe vogëlria jote, se ka të bëjë me personalitetin i cili inkurajohet nga shkenca autentike islame, dhe se nuk je sikur dofarë individë jokompetentë, të cilët shpesh janë shërbëtorë të regjimeve despotike në botën islame”.

(Nga punimi yt, Ebu Hanifja, interpretues i ri i Islamit, fq. 8)

Ja, me ngatërrimin e disa rrethanave e kam parë një faks dhe emrin tim në të i cili ka ardhur nga një vend i bukur arab … por … nuk është me rëndësi se çka duan dhe mendojnë njerëzit, me rëndësi është diçka tjetër. Vel-akibetu lil-muttekin.

Dhe ty, më dukët, të kam parë atë vit në haxhxh me të plagosurit që kanë qenë musafirë të Hadimul-haremejni sherifejni Melik Fehdit, më fal por nuk e kam ditur deri tash, që edhe ti je i plagosur. Allahu të shëroftë! Vetëm nuk e di se në cilin front të patën plagosur. Por, me gjasë je shëruar, sa po shihet, sepse të shkrepën nga tërbimi dy fjali të përseritura: “Ty, thjeshtë duhet me ta mbyllë gojën.” Dhe, ato ishin vendimtare, që megjithatë vendosa të të lajmërohem me këtë letër. Argumentin e forcës e përdorë pala e cila humbë. Nëse tevbeja nuk ta ka ngacmuar zemrën deri tash dhe nëse edhe më tutje konsiderosh se: “Ty, thjeshtë duhet me ta mbyllë gojën” atëherë bëru ti ai.

Esselamu alejkum ve rahmetullahi!

 

MBI EZANIN DHE IKAMETIN

Me ezan shpallet fillimi i kohës së namazit dhe besimtarët ftohen në faljen e përbashkët të namazit. Këndimi i ezanit është sunnet muekkede (sunnet i përforcuar), për njerëzit që e falin namazin bashkërisht nëpër xhami. Dhe atë ekskluzivisht për pesë kohët ditore të namazeve farz dhe për namazin e xhumas.

Për namazet tjera siç janë: namazi i xhenazës, i teravihve, i zënies së diellit dhe hënës, etj. nuk këndohet ezani.

Ezani përbëhet nga 15 fjali, për të cilat ekziston pajtueshmëri e të gjithë shkencëtarëve islamë, dhe ato janë:

Allahu ekber, Allahu ekber,

Allahu ekber, Allahu ekber.

Eshhedu en la ilahe il-lallah,

Eshhedu en la ilahe il-lallah.

Eshhedu ene Muhammeder-Resulullah,

Eshhedu ene Muhammeder-Resulullah.

Hajje ales-salah,

Hajje ales-salah.

Hajje alel-felah,

Hajje alel-felah.

Allahu ekber, Allahu ekber.

La ilahe il-lallah.

Kjo është sipas hadithit të cilin e transmeton Abdullah ibn Zejd, të shënuar nga Ebu Davudi në Sunenin e tij. Gjithashtu ekziston pajtueshmëri e shkencëtarëve që në ezanin e sabahut të shtohet pas Hajje alel-felah. Essalatu hajru minennevm, dy herë.

Gratë nuk janë të obliguara të këndojnë ezan e as ikamet. Argument për këtë është hadithi të cilin e transmeton En-Nesai nga Usame bint Burejdeti r.a. se ka thënë: “E kam dëgjuar Pejgamberin a.s. duke thënë: “Gratë nuk e kanë obligim as ezanin e as ikametin”.

Kushtet për këndimin e ezanit dhe ikametit janë:

1. Hyrja e kohës së namazit

2. Që të këndohen në gjuhën arabe. Përkthimi nuk vjen në konsiderim.

3. Që dikush nga xhematlinjtë ta dëgjojë ezanin. (dmth. ezani që këndohet në vetvete nuk është i rregullt)

4. Të respektohet renditja e fjalive në ezan dhe ikamet pa pauza të mëdha.

5. Që të kryhet nga një person. Nuk lejohet që ezanin apo ikametin ta fillojë një person, e ta përfundojë një tjetër.

6. Që ezani të kryhet nga njeriu që është: musliman, moshërritur dhe i mençur.

Kështu që ezanin nuk mund ta këndojë pabesimtari, i marri apo fëmija që nuk kupton (gajru mumejjez).

Hanefijtë shtojnë edhe kushte shtesë që muezini përveç të përmendurave duhet të jetë edhe: i devotshëm, të di Sunnetin e Pejgamberit a.s. dhe t’i di kohët e namazit.

Hanefijtë gjithashtu thonë se është mekruh- e qortuar që ezanin ta këndojë mëkatari (fasik) dhe nëse ndodh që ezanin ta këndojë fasiku, atëherë atë ezan duhet përseritur.

Sunnet është, poashtu, te shumica e dijetarëve që personi i cili e këndon ezanin, ta këndojë edhe ikametin.

 

I K A M E T I

Sa i përket ikametit, ai përbëhet prej 17 fjalive – si edhe ezani, duke ia shtuar pas Hajje alel-felah. – Kad kametis-salah, dy herë.

Fjalët e ikametit janë:

Allahu ekber, Allahu ekber,

Allahu ekber, Allahu ekber.

Eshhedu en la ilahe il-lallahu,

Eshhedu en la ilahe il-lallah.

Eshhedu ene Muhammeder-Resulullahi,

Eshhedu ene Muhammeder-Resulullah.

Hajje ales-salati,

Hajje ales-salah.

Hajje alel-felahi,

Hajje alel-felah.

Kad kametis-salatu,

Kad kametis-salah,

Allahu ekber, Allahu ekber.

La ilahe il-lallah.

 

Argument për këtë është transmetimi i Ibn Ebi Shejbes r.a. i cili ka thënë: “Na kanë treguar as’habët e të Dërguarit të Allahut se Abdullah ibn Zejd El-Ensariu ka ardhur te Pejgamberi a.s. dhe thotë: “O i Dërguari i Allahut, e kam parë në ëndërr se si një njeri me gunë të gjelbër qëndroi në mur dhe e këndoi ezanin – duke i përseritur fjalët nga dy herë, kurse pas ezanit e lexoi njësoj edhe ikametin.”

(Bejhekiu dhe Ebu Davudi)

Edhe Tirmidhiu transmeton nga Abdullah ibn Zejdi se ka thënë: “Ezanin dhe ikametin Pejgamberi a.s. do ta këndonte duke i përseritur fjalët nga dy herë”.

Gjithashtu hadithi të cilin e kanë shënuar pesë transmetues nga Ebu Mahzuri r.a. se ka thënë: “I Dërguari i Allahut më ka mësuar se në ikamet ka 17 fjali.”

Porosi: Nëse dikush vjen u thotë dhe u mëson se është më saktë që ikameti të këndohet me numër më të vogël fjalësh nga të lartpërmendurat- forma e shkurtuar, thuani falemnderit, por edhe kjo që ne boshnjakët-muslimanët e bëjmë është e saktë dhe ka mbështetjen e saj në burime islame.

وَ صَلَّىاللهُ عَلَى سَيِّدِناَ وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ وَ صَحْبِهِ وَ سَلِّم !

 

  

SALATU - TESBIH

Imam Tirmidhiu në përmbledhjen e tij të haditheve e ka shënuar transmetimin vijues: “Na ka treguar Ahmed ibn Abdullahu se ia ka përcjellur Ebu Vehbi, të ketë thënë: “E kam pyetur Abdullah ibn Mubarekun mbi Namazin tesbih , e ai më ka thënë:

Pas tekbirit fillestar të namazit, lexohet:” Subhaneke Allahumme ve bihamdike ve tebarekesmuke ve teala xhedduke ve la ilahe gajruke. Pastaj lexohet 15 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER VE LA HAVLE VE LA KUVVETE IL-LA BIL-LAHIL ALIJJIL-ADHIM.

Pastaj lexohet eudhu bil-lahi, bismil-lahi, Fatihaja dhe një sure dhe pastaj lexohet 10 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER, atëherë bëhet rukuja (pozita në të cilën lexohet subhane rabbijel-adhim) dhe lexohet 10 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER. Pastaj kthehemi nga rukuja dhe në pozitën në këmbë lexojmë 10 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER, pastaj shkojmë në sexhde dhe po ashtu lexojmë 10 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER.

Në këtë mënyrë falen katër rekate. Ashtu që në secilin rekat lexohet nga 75 herë SUBHANALLAHI VEL-HAMDU LIL-LAHI VE LA ILAHE IL-LALLAHU VALLAHU EKBER, dhe kështu kjo fjali gjatë namazit shqiptohet gjithsejt 300 herë. Nëse falet natën ky namaz është mirë që të jipet selam pas dy rekateve, e pastaj vazhdohen edhe dy rekate. Ndërsa, nëse falet ditën, atëherë është më mirë që këta katër rekate të falen me një selam. Këtë namaz Alejhisselami ia ka mësuar xhaxhait të tij Abbasit r.a. dhe i ka thënë: “Sikur të kesh mëkate sa pluhuri i shkretëtirës, Allahu xh.sh. do t’i falë”. Dhe i ka thënë: “Nëse mundësh ta falësh këtë namaz për çdo ditë, atëherë fale, e nëse jo, atëherë së paku çdo të premte. Nëse nuk mundësh çdo të premte, atëherë përpiqu që një herë në muaj ta falësh këtë namaz; pastaj i numroi derisa tha së paku një herë në vit”.

Nijjeti për këtë namaz është si vijon: Nevejtu en usal-lije lil-lahi teala salatet-tesbihi edaen mustakbilel-kibleti Allahu ekber.

Përkthyer nga libri: El-Edhkar nga El-Imam Hafidh Shejhul-islam Muhjiddin Zekerijja ibn Sheref, i njohur me emrin Imam Neveviu (631-676h).

P[rktheu: Miftar Ajdini