Zeri Islam

Fillimishte,themi se "Amin"është fjalë e huaj,joarabe, qe ka kuptimin:"O Allah,përgjigju lutjes tone", apo "le te jete kështu".(trs.nga Ibni Abasi)

Kjo dua e shkurtër "amin"nuk është pjesë përbërese e kaptines el Fatiha me konsenzus te dijetareve,për këtë nuk është e shkruar në mus'haf. Thuhet në fund te këndimit te kaptines Fatiha,apo ne fund te lutjeve në përgjithësi,sepse konsiderohet sikur vulë me te cilen përfundohet një shkresë.

Pra lutja apo duaja nëse përmbyllet me "amin",me lehte pranohet te Allahu s.t.

Eshtë thënë poashtu,se "amin" është emër prej emrave te Allahut s.t.

Shumica e ulemave,sikur Ebu Hanife,Shafiu,Ahmedi,Maliku(ne nje transmetim) kanë trasuar mendimin se "amini" ,thuhet nga imami dhe nga muktediu(ai qe falet pas imamit).

Ndërsa,të thënit ‘Amiin’ në heshtje ishte praktika e Sejdina Omerit, Aliut, Abdullah ibn Me’udit – Radijallahu Anhum – Ibrahim en-Nehaiut, Sha’biut, Ibrahim el-Teimiut,Sufjan Theuriut, Imam Ebu Hanifes, Imam Ebu Jusufit, Imam Muhamed Esh-Shejbaniut, pasuesve të tyre dhe njerëzve të Kufës.

Imam Shafiu në qëndrimin e tij të mëvonshëm poashtu thotë që muktediu duhet të thotë Amiin në heshtje. Alameh-Enver Shah Kashmiriu thotë që ai nuk ka rastisur në ndonjë dijetar malikij të thotë që duhet thënë Amin me zë.

Imam Maliku thotë:"Ata që janë prapa imamit duhet të thonë ‘Amiin’në heshtje"(shiko el Mudevene-1/167)

Ibn Xherir et-Taberi, siç është cituar nga Ibn el-Turkmani në veprën el-Xhewher el-Nekijj’**, pohon që kjo ishte praktika e shumicës së sahabëve dhe tabi’inëve.(el-Xhewher el-Nekkij (1/32))

Argumentet që dëshmojnë këtë:

1-Tranmetohet nga Vaili-Allahu qofte I kënaqur me të-se ka thënë:"U falë I Dërguari I Allahut- alejhi selam,e kur e këndoi (gajril magdubi alejhim we led daaliin),tha:"amiin"dhe e uli me të zerin.(trs.Ahmedi,Ebu Davudi,Tajalisiu,Ebu Ja'la-ne musnedet e tyre,Darekutni ne sunenin e tij dhe Hakimi ne Mustedrek,ku pastaj tha:"Ky hadith është I saktë sipas kushtit te Buhariut dhe Muslimit).

*Shkak kryesorë  i mos transmetimit te këtij hadithi nga ana e Buhariut dhe Muslimit, ka mundësi te jete kundershtimi qe ka ardhe mes Shubes dhe Sufjanit.Sufjan Theuriu transmeton po te njejtin hadith,mirepo ne fund te ketij hadithi thotë:"e ka ngritur zërin me të",e ne nji trs.tjetër thotë:"dhe e ka zgjatur zërin me amiin".Per këtë arsye disa dijetarë kanë thënë se ky hadith është i koklavitur,ngatërruar dhe i paqartë(mudtarib).

Disa muhadithine I kane japë përparsi hadithit qe transmeton Sufjani,ndaj atij te Shubes,e disa te tjerë (si psh.Kadi Ijjad,Bedrul Ajni,Maridini,Ibni Xherir et Taberij,etj) kanë thënë se keto rivajete,jane hadithe te ndryshme nga njera tjetra,te sakta,që kanë ndodhur në periudha te ndryshme kohore.

Hanefite dhe ulemate e ketij mendimi,i kanë dhënë përparësi transmetimit qe kemi cekur(te Shu'bës),sepse Shu'be nuk është I njohur qe ka bërë ndonjëherë "tedlis",ka qënë më I dalluar se Sufjani sipas Imam Ahmedit,gjithashtu hadithi I Shubës perkon me bazat e përgjithshme te fesë.

Pastaj ajo qfare është me rendësi për tu theksuar ketu është se,medh'hebi I Sufjanit ishte qe "amin"te thuhet ne heshtje(shiko per kete-"Evsat"te Imam Ibnul Mundhirit).

*Thashe:Këtu vërejmë se Sufjani ka kundërshtuar atë qfarë ka transmetuar ai vetë,e përderisa është kështu,atëhere ska dyshim se hadithi ynë është me I saktë,sesa ai me te cilin janë argumentu pala kundershtare(rivajeten ve dirajeten),sepse sikur te ishte I vertete ajo qfare transmetoi Sufjani,do te kishte qene ai vete I pari qe do te kishte punu me te.Muhadithinet ne anen tjeter mendojne se transmetuesi eshte me I ditur se te tjeret per ate qfare ai ka transmetuar.

(Shiko me gjeresisht per këtë  mesele ne:"nasbu rrajeh(1-370)","ilau sunen(3-744)","mearifu sunen(2-402)").

2-Transmeton Ebu Hurejre -Allahu qoftë I kënaqur me të- qe ka thënë:Ka thënë I dërguari I Allahut:

"Kur të thotë Imami:"gajril magdubi alejhim ve led daaliin"thuni "amiin" sepse kur ndokush prej jush në namaz thotë amiin, kurse melekët në qiell thonë “amin”, dhe përputhen njëra me tjetrën”, atëherë i falen mëkatet që i ka bërë më parë".(trs.Buhariu nr.(782),Muslimi nr.(415),Ebu Davudi nr.(935),Maliku nr.(45)).

*Ka thënë imam Nejmeviu:Nga ky kontekst i haditht(që është bazë)- përfitojmë se imami nuk e thotë me zë aminin,sepse sikur amini i imamit te ishte me zë,nuk do te potencohej në hadithë- fjala"kur imami te thote(ve led dalin)",mirëpo kishte ardhur"kur imami te thotë amin,thuani edhe ju amiin".

Gjithashtu ne këtë hadithë ka argument(për atë qe mediton) se xhemati nuk e këndojne el Fatihanë pas imamit,por vetem bejne "aminin".

Verejtje:Ka mundesi qe dikush te argumentohet me transmetimin tjeter,qe ka ardhur ne po te njejtin hadith:

: "Kur të thotë Imami amiin, thoni edhe ju amiin,sepse kur ndokush prej jush në namaz thotë amiin, kurse melekët në qiell thonë “amin”, dhe përputhen njëra me tjetrën”, atëherë i falen mëkatet që i ka bërë më parë".( Buhariu(780),Muslimi(410))

E pastaj te thote:Se ketu hadithi e lidhe "aminin" e xhematit -kur ta ndegjojne "amin"te imamit.

I  thuhet atij:Shumica e ulemave nuk e kane kuptuar kështu bukfalishtë kete hadith,mirepo kane bere bashkimin e fjales" Kur të thotë Imami amiin " me ""Kur të thotë Imami:"gajril magdubi alejhim ve led daaliin"thuni "amiin" .(shiko "tenvirul havali"te imam Sujutiut)

Ka thene Ibni Ruzhdi:"Ka mundesi që kështu të bashkohen,e te mos kete diqka keqkuptim mes tyre,ku fjala qe ka ardhur ketu"Kur të thotë Imami amiin, thoni edhe ju amiin"dmth:kur imami te vie tek vendi qe duhet te thuhet amin,thuani edhe ju atehere amin".(shiko:"Bidajetul Muxhtehid")

Po keshtu njejt kuptohet edhe fjala e Allahut ne Kuran ku thotë: "O ju që besuat! Kur të ngriteni për të falur namazin, lani fytrat tuaja deri në bërryla…(ajeti 6,kaptina Maide).

Kuptimi I ajetit eshte:Kur ngriteni per faljen e namazit,e jo "kur te jeni duke fale namaz merrni avdest",kupto!

Thotë per këtë Ibn Daklik El Iidi(shafij):Hadithi tregon se imami e thote aminin,mirepo argumetimi me te eshte i dobet,e edhe me i dobet eshte (pra argumentimi me kete rivajet) te thuhet se amini i tij eshte me zë,sepse ka argument qe "amin"I  imamit te jete ne heshtje.

3-Nga Haseni e ky nga Semureh ibn Xhundub -Allahu qoftë I kënaqur me të – se kur u është falur atyre(Semureh) ka heshtur dy te pushuara(ka bere dy pauza),kur ka hyre ne namaz(pasi qe ka thënë tekbirin fillestar)dhe kur ka thënë "ve led daaliin…".

(trs.Ahmedi,Darekutni,Nesaiu ne Kubra,Bejhekiu,ibni ebi Shejbe dhe isnadi është sahih.Ka thënë ibni Haxheri:trs.Ebu Davudi gjithashtu dhe zingjiri eshte sahih).

*Kuptimi I hadithit është :Pushimi i parë,qe kane bëre sahabet ketu,ka qenë për shkak te këndimit te  duase hyrëse te namazit"subhanekes",ndersa pushimi i dytë për shkak te thënjes se "amiin",ne heshtje.

4-Nga Babai i Vailit transmetohet se ka thënë:" Aliu dhe Abdullahu nuk e këndonin me zë "bismilahin", "eudhubilahin" dhe as "amiinin"(në namazin e tyre)".

(trs.Tabaraniu ne "kebiir",Taberiu ne "tehdhibul athar".Ka thënë Turukmani ne "Xhevheru nekij":Transmetuesit jane te sakte,ndersa Hajthemi ne "Muxhme ez-Zevaid shton:Ebu Sa'd el Bekal është "thikatun mudelis").

Thash:Ka transmetuar nga ky person Shubeh,e Shubeh nuk trs. vetemse mga te besueshmit,keshtuqe polemikat e kundershtarve nuk bëjnë dem inshaalah,gjithashtu"tedlisi"nuk qone peshë ne mustallahin e hanefiijve)).

*Nga hadithi kuptojme se:Sahabet sikur Aliu dhe Ibni Mesudi-te cilet ishin me te diturit per synetin e Muhamedit as-e kane thënë aminin ne heshtje,qe perforcon edhe me shumë,ate qfare ne po sqarojmë.

5-Ka transmetuar Muhamedi ne librin e tij "El Athar",nga Ebu Hanifja,e ky nga Hamadi,nga Ibrahimi,I cili ka thënë:"Katër gjëra imami i thotë në heshtje:subhaneke Allahume ve bihamdike,eudhubilahi mineshshejtani,bismilahi Rrahmani Rrahim dhe amin".

(shiko-Xhamiul Mesanid,e tranmetuesit janë te besuëshem).

- Ndërsa ne një tranmsetim tjeter ka ardhe shtesa:"…dhe rabena ve lekel hamd ". (trs.Abdurrezaku ne Musanefin e tij nr(2597),Ibni ebi Shejbe nr(8849).Zingjiri është i vërtetë)).

*Nese Imami qe kendon ne namaze me ze,duhet ta thotë "amin"ne heshtje,për xhematin kjo është edhe me perësore.

Vërejtje me rëndesi:

Ky transmetim është fjale e një tabeini.Fjala e tabeinit nuk pranohet argument nga shumica e dijetareve,mirepo ajo është argument tek ne hanefitët,nese nuk kundershtohet me hadith merfuë nga Muhamedi as dhe nese tabeini është I njohur  me fetvatë e tij ne kohen e sahabeve(dmth është tabein i gjenerates se hershme I cili është njohur me diturinë dhe fetvate e tij që ne kohen e sahabëve).

E në këte rast,kemi te bëjme me tabeinin dhe fakihun e madh Ibrahim en Nehaij-Allahu qoftë I kënaqur me të.Ai ka lindur ne kohen e sahabëve dhe ka vdekur po në kohen e tyre,(dmth ka vdekur ne kohën kur ka pasur sahabe ende gjallë).Thotë Dhehebiju ne"Tedhkiretu el Hufadh":Ka vdekur Ibrahimi ne vitin 95 hixhrij".

Ky burrë,ishte juristi me i njohur i tabiineve,nuk ipte fetva vetem se te argumentuara dhe nxjerruara nga hadithet.Ishte gjuha e Abdullah Iben Mesudit.Perfundoi tek ai dija dhe fik'hu i sahabeve.Për këtë mjafton te lexohet vetem fillimi i librit "El ilel" te Alij Ibnul Medinit.Per këtë arsyje librat e hanefijve sidomos ato te hadithit, jane te stërmbushura me trasmetime dhe fjale te këtij kolosi.

*Nëse dikush thotë se:

-Transmetohet nga Ebu Hurejra qe ka thene: Ishte I Derguari I Allahut,pasi lexonte fjalet ‘gajril magdubi alejhim ue le dalin’, thoshte ‘Amin’ dhe e ngrinte zerin, derisa e degjonin ata qe ishin ne safin e pare. (Ebu Daudi nr-934)

*I thuhet atij:

Fillimishte,per këtë hadith dhe tjera si kjo,kanë polemizuar dijetarët per saktesine e tyre,Albani e konsideron te dobët kete qe cekem,por edhe sikur te jene te sakta,nuk është argument I tjetersueshëm qe aludon ne atë qfare dëshironi,sepse ka mundesi qe dikush ta ketë ndegjuar Resulullahun,edhepse ai mund ta ketë thëne (aminin)me za te vogël,sikurqe ka ndodhur ti ndegjohen nganjehere nji ajet apo dy ne namazet pa za.

Shpjegim tjeter qe ju kanë dhënë hanefitë ketij hadithi,është se ketë gje Muhamedi as.e ka bëre nganjehere,si shenje qe ti mësojë sahabet qe pas el Fatihase ,preferohet te thuhet" amin", jo se ky veprim ka qene synet i forte.

Raste te tilla kemi plotë,ka ndodhur qe Muhamedi as nganjehere ta thonte me ze"bismilahin"ne fillim te el Fatihase"vetem e vetem per ti mesuar sahabet siq e cekë Merginani ne "Hidaje",poashtu Omeri r.a ishte qe njehere e tha me zë "subhaneke"ne namaz po per kete arsye(trs.Muhamedi ne "Athar").

Transmetohet gjithashtu nga Ibni Abasi se ai kishte kenduar el Fatihane ne namazin e xhenazes qe t'ua bej me dije xhematit,se kjo eshte synet (sipas tij).

Transmetohet se Ebu Hurejra e kishte ngritur zerin ne "eudhu bilahi mineshejtani rraxhin"ne fillim te namazit.(Trs.Shafiu ne "um"1-93).

I tille mund te jete edhe rasti kur Muhamedi as nganjehere e ka thene"amin"me zë.Per këte qe themi,kemi argument konkret.

6-Transmeton Ebi Seken Haxher ibn Anbes eth Thekafij,tha:E kam ndegjuar Vail iben Huxhr el Hadramij i cili ka thënë: "E kam parë Muhamedin as.kur perfundoi namazin,ia kam pare faqen nga kjo anë dhe nga tjetra(kur dha selam),dhe e kam vrojtuar,kur kendoi"gajril magdubi alejhim ve led daaliin"tha:"amiiiin"duke e zgjate zanin e tij,nuk e bëri këtë vetëm qe te na mesonte(rregullat e namazit).

(trs.hafiz Ebu Bisher Dulabij ne "el esma vel kuna",e ne zingjirin e ketij hadithi gjendet Jahja ibni Selemeh,e ka pranuar atë Hakimi,ndersa nje grup e kane konsideruar si transmetues te dobet,mirepo Ibni Hibbani e ka permendur ne librin e tij"eth Thikat".Trs,tjere jane te besueshem).

*Ky hadith,edhe po te jete daif,mjafton qe te na shërbej si bashkim dhe shpjegim I transmetimeve ne kete mesele.Nese lejohet qe bashkimi i haditheve te behet me kijas dhe logjike,perse te mos lejohet te behet bashkimi I tyre me ketë hadith?

Dihet fare mire se Vaili-transmetuesi I kesaj fjale,kishte ardhur nga Jemeni ne Medine, qe ta mesonte fene nga Muhamedi as.

Po keshtu,thotë Ibnul Kajjim r.a ne librin e tij"Zad el Mead":"Nese imami nganjehere e ngrite zanin me "amin"per t'ia mesuar xhematit,ska asgje te keqe".

Ndersa Ibnu Tejmije r.a thoshte se divergjenca ne kete mesele eshte ne ate qe eshte e lejuar(mubah) te veprohet nga te dy palet,dhe nuk kundershtohet asnjera prej tyre.

Thash:Ku jane disa qe thërrasin  ne praktikimin e synetit,te cilet mundohen t'ia imponojne mendimin dhe medhhebin e tyre me dhune popullit tone.Sa larg qe janë ata nga keto fjale te Ibni Tejmijes?!!!

Kacafytjet dhe inati ne kesisoj mesele nuk është moral I besimtarit te sinqertë.

E vërteta është se lejohet thënja e "amin"me zë,mirepo polemika ka ngjarë mes ulemase se cila prej veprimeve është synet dhe me e preferuar.

Gjithashtu argument tjeter bindës:

7-Amin është lutje,për këtë dëshmon Fjala e Allahut ne Kuran:

" Musai tha: "Zoti ynë, Ti i ke dhënë faraonit dhe parisë së tij mjete të përjetimit dhe pasuri në jetën e kësaj bote, ashtu që o Zot ynë, po i largojnë njerëzit prej rrugës tënde. Zoti ynë, zhduke pasurinë e tyre, shtrëngoi zemrat e tyre, e të mos besojnë derisa të shijojnë dënimin e idhët.

Ai (All-llahu) tha: "Lutja juaj është pranuar, prandaj ju të dy qëndroni ashtu si jeni e mos ndiqni rrugën e atyre që nuk dinë!(kaptina Junus,ajetet:88-89)

*Eshtë transmetuar ne tefsir te ketyre ajeteve(nga komentatoret sikur:Ebul Alije,Ikreme,Muhamed iben Kab,Rrebij iben Musa,etj),se Musa as.ishte ai qe u lut,e Haruni bente vetem "amin",e Allahu I quajti te dytë lutes me Fjalen:  ("Lutja juaj është pranuar).

-Transmeton Buhariu ne sahihun e tij,nga Ataja qe ka thënë:"Amin është dua".

Pra u vertetua se "amin"është lutje,e lutja(duaja) duhet te behet ne heshtje,per kete aludojne ajetet e  Kur'anit.

Thotë Allahu: " Lutnie Zotin tuaj të përulur e në heshtje, pse Ai nuk I do ata që e teprojnë". (kaptina Araf ,ajeti 55).

Argument tjeter,ështe tregimi I Profetit Zekerija a.s,kur ai bëri dua ne heshtje,e Allahu e lavderoi atë.

Thotë Allahu:" Kur ai iu lut Zotit të vet me një zë të ulët…"(kaptina Merjem,ajeti 3).

-Pastaj "amin"nuk është me parësore te thuhet ne namaz sesa "eudhubilah",pse?

Sepse Allahu urdhëroi te thuhet kjo ku thote:" Kur të lexosh Kur’anin kërko mbrojtjen e All-llahut prej djallit të mallkuar"(thuaj "eudhu bilah…),(Nahël-98).

Megjithëkëte nuk ka ardhur ne hadithe se Muhamedi as. e ka thënë atë me zë ne namaz.Pra "amin"ma paresore eshte te kendohet ne heshtje sesa "eudhubilah",bile bile "amin"seshte Kur'an e as fjale arabe.

8-Transmeton Ebu Musa el Esharij-Allahu qoftë I kënaqur me të -,se Muhamedi as. i pa disa persona ne udhëtim,te cilët i kishin ngritur zërat e tyre duke bëre dua,e iu tha:"Ju nuk po I luteni nji te shurdheri e as nji qe eshte I fshehur,Atij te Cilit po I luteni është I Gjithëndëgjueshem,afër. "(trs Buhariu dhe Muslimi).

Ne nje trs. tjeter: "është me afer jush sesa damarët e qafave te juaja".

*Për fund,ka mundësi qe dikush te argumentoje,se "amin"duhet te thuhet me zë,me këtë hadith:

"Hebrenjtë nuk ju kanë zili për asgjë më shumë se që jua kanë zili për selamin

dhe për aminin [pas imamit]."( Edeb El-Mufred, Ibn Maxhe, Ibn Huzejme, Ahmedi dhe Siraxhi me dy isnade sahiha.)

Replika:

E para:Hadithet qe kane ardhur per smiren qe kane jehudet per muslimanet,jane hadithe te ndryshme me shprehje te ndryshme,nuk jane një hadithe i vetem,e ka mundësi qe është permendur dicka ne disa prej tyre,qfarë s'është pëmendur ne tjerat.

- Keshtu ky hadithe ka ardhe ne nji transmetim tjeter me kete tekst:"Jehudet e urrejten pejgamberin per shkak te fjales se tij ne namaz"rabena ve lekel hamd".(trs.Bejhekiu ne "Sunenul Kubra")

- Gjithashtu ne nji rruge tjeter trs,nga Ajshja r.a thuhet keshtu:"Jehudet nuk na paten zili askund sikur na paten zili ne tri gjëra:"Selamin","Aminin" dhe fjalen ne namaz"Rabena lekel hamd".(Kenzul Umal,2-205)

E dyta:Fjala ne hadithe" jua kanë zili për selamin",askush nuk ka pretenduar qe xhemati duhet ta thone selamin me ze,pra hadithi nuk argumenton se amini duhet te jete me zë.

Kjo ishte shkurte per kete mesele.Allahu e di me se miri.