Zeri Islam

[الحمد لله رب العالمين]

[Falënderimet i takojnë vetëm All-llahut, Zotit të botëve]

[Falënderimet i takojnë vetëm All-llahut] për kuptimin e saj supozohet që All-llahu i Lartëmadhëruar e ka falënderuar veten e Tij për të ditur krijesat[1] se vetëm Qenia e tij meriton falënderimin dhe se ata duhet t’a falënderojnë Atë. Por, mund të thuhet se si mund kjo që [All-llahu] të falënderonveten e Tij dhe me të njëjtën [shprehje] nga krijesat të mos jetë i falënderuar?  Në lidhje me këtë ka dy kuptime:

I pari: All-llahu vetë nga Qenia e Tij e meriton falënderimin e jo nga ndokush tjetër e cila kjo do të jetë njohja e krijesave nga ajo çka i afron ata te All-llahu dhe nga ajo çka All-llahu e ka falënderuar dhe lavdëruar vetveten gjithashtu edhe ata ashtu do të falënderojnë dhe lavdërojnë Atë. Ndërsa kuptimi tjetër në lidhje me këtë është se falënderimi i drejtohet All-llahut të Lartëmadhëruar e jo se falënderon vetëm vetveten e Tij. Kështu që vetveten nuk mund të urdhëroj për të falënderuar vetveten, por [falënderimi] drejtohet All-llahut të Lartëmadhëruar.

I dyti: All-llahu i Lartëmadhëruar është meritor i falënderimit, ngase Atë nuk e godet asnjë e metë dhe asnjë ç’rregullsi në Qenien e Tij, përkundër saj atëherë do t’i ngërthejmë mangësi Qenies së Tij në lidhje me të dhe se Ai nuk është i urdhëruar për kur gjë. Ndërsa robi nuk është i zhveshur nga goditjet e të metave dhe as nga çrregullimet, ngase ai lëvdohet për zbatimin e urdhrit dhe qortohet për shmangen e saj. Nga kjo kuptojmë se njeriu ngërthen mangësi, kështu që ai meriton për të njëjtën si frikë edhe përulje ndaj All-llahut për të kapluar atë me mëshirën e Tij dhe afruar atë te Krijuesi i tij.

Ndërsa sa i përket kuptimit për madhërinë (et-tekebbur); Ne e falënderojmë Zotin e jo ndokuj tjetër. Ngase te njeriu nuk ka fjalë e cila i drejtohet për madhëri, sepse që të gjithë janë ekuivalent në boshtin e sprovave dhe të formës fizike, ngase asnjë nuk i ka përfituar vetvetiu vlerat dhe famën, por nga All-llahu. Kështu që duhet zhveshur Zotin nga kjo se të strehuarit te All-llahu është me falënderim e jo me madhëri.

Gjithashtu supozohet se në [El-hamdulil-lah] fjalia urdhërore është e fshehur e cila do të ishte: Thuani El-hamdulil-lahi (Falënderimi i takon All-llahut), sepse fjala el-hamd është në lidhje gjenitive me fjalën All-llah. Kështu që kjo sigurisht që na drejtohet neve dhe mu për këtë ne jemi të urdhëruar të themi [hamdin] falënderimin. Pastaj në lidhje me këtë mund t’i nxjerrim dy kuptime:

I pari: Transmetohet nga Abdullah bin Abbasi, radiall-llahua anhu, se ka thënë: El-Hamdu lil-lahi do të thotë Esh-Shukru li-l-lah.[2] Kështu që te’vili[3] i këtij ajeti është të urdhëruarit për të falënderim të All-llahut. Gjithashtu kjo ngërthen edhe të gjitha mundësitë për të nënshtruar ndaj All-llahut ashtu siç transmetohet nga i Dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Ai është falur deri sa i janë trashë këmbët, dhe e kanë pyet atë: A nuk ti ka falë All-llahu ty nga mëkatet e kaluara dhe të ardhshme. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem thotë: A mos të jem rob falënderues. (Transmeton Buhariu, nr: 1130) Kështu që llojet e nënshtrimeve (adhurimeve) shndërrohen në falënderim ndaj All-llahut.

I dyti: Të lavdëruarit (eth-thenau vel-med’hu) të All-llahut të Lartëmadhëruar, të cilësuarit me atë që meriton dhe të zhveshurit nga të gjitha ato që nuk përshtaten me qenien e Tij për begatitë e Tij dhe të larguarit nga shirku (të bërit shok) për begatit dhe mirësitë ndaj robërve të Tij. Në lidhje me këtë ashtu siç transmetohet nga i Dërguari i All-llahut të Lartëmadhëruar, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se All-llahu i Lartëmadhëruar ka thënë: E kam ndarë Fatihan mes Mua dhe robit Tim në dy pjesë. Robi kur thotë El-Hamdulil-lahi rabil-alemin. All-llahu thotë: Më falënderoi Mua robi Im. Falënderimin e bëri pjesë të Veten dhe e shndërroi atë në lavdërimi, dhe se edhe kjo ngërthen dy kuptime:

I pari: All-llahu i Lartëmadhëruar e ka mbështetur rububijetin e Tij në gjithë gjithësinë që ka penguar këtë nga të tjerët.

I dyti: All-llahu këtë e quajti salat (lutje -namaz), se namazi është falënderim dhe lavdërim dhe lutje më e plotë. Ndërsa el-hamdu është antonim edh-dhem (nënçmim, përbuzje, sharje). Ndërsa cilësia e të shfajësuarit prej nënçmimit është lavdërimi për shkak të lavdërimit dhe mu për këtë ka dallim në mes fjalës esh-shukr dhe el-hamdu. Ngase shprehjen esh-shukru e përdorim vetëm te njerëzit ashtu siç transmetohet nga i Dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,: Kush nuk i falënderon njerëzit nuk e ka falënderuar All-llahun. (Transmeton Imam Ahmedi, 2/258) e cila tregon kuptim të shpërblimit, ndërsa el-hamdu është me kuptim cilësor ashtu siç e meriton dhe nuk pëlqehet të përdoret kjo shprehje përveç ndaj All-llahut.

[رب العالمين]

[Zotit të botëve]

Transmetohet nga Abdullah bin Abbasi, radiall-llahu anhu, se ka thënë: Me shprehjen pejsës së ajetit Rabbil-Alemin do të thotë Sejjidil-Alemin (Zotit të botëve) ndërsa el-Alem do të thotë: gjithçka që ec mbi tokë. Ndërsa në lidhje me kuptimin er-Rabu drejtohet në er-Rububije e jo Es-Su’dud (Zotësi) e cila vërtetohet me fjalën e All-llahut: “Ai është Zoti i çdo gjëje” (sure el-En’am, 164) i bijve të Ademit ose krijesave tjera Tij. Gjithashtu thotë: Zot i qiejve dhe të tokës (sure er-Ra’d, 16) po ashtu e cila tregon rububijet si dhe ajeti: “Zoti i arshit të madh” (sure et-Teube, 129) dhe ajet tjera… Kështu që nuk është e drejtë të thuhet Sejjidu’s-Semavat.

Përktheu:

Muin SULEJMANI

_____________________________

[1] Në një kopje të kësaj vepër të verifikuar nga Dr. Muhamed Mustefid er-Rahman i cili ka shfrytëzuar një kopje tjetër nga verifikuesit tjerë të kësaj vepre dhe nga verifikuesja e këtij libri Fatime Jusuf el-Hajmi gjatë verifikimit të kësaj vepre këtë botim e ka quajtur botimi i Irakut në të cilën në vend të fjalës el-Halk – Krijesa është fjala el-Hak – e vërteta.

[2] Fjala el-Hamdu dhe Esh-Shukru sipas disa linguistëve arab dhe disa komentatorëve janë sinonime.

[3] Dallimi në mes tefsir dhe te’vil sipas Imam Maturidiut është se me Tefsir aludohet në komentin ajetit që e bëjnë vetëm sahabet, gjejësisht i ashtu quajtur komenti tradicional, ndërsa me te’vil aludohet në komentin që e bëjnë dijetarët gjegjësisht komenti racional