Zeri Islam

Mendimi se feja dhe morali janë vlera të më­ve­të­si­shme, të izoluara dhe të ndara, porse ata duhet të ko­ekzi­stojnë në mënyrë tolerante dhe jokontraverze, janë të pa­qëndrueshme, siç është i paqëndrueshëm morali pa fe: a mund të kërkojë njeriu, në emër të njeriut, atë që fe­ja e kërkon prej tij në emër të Zotit[1], sikundër që ishte i pa­qëndrueshëm pretendimi i tyre se: ateistët në vend të dro­jës nga përgjegjësia para Zotit ofrojnë dashurinë e nje­riut ndaj së mirës nga vetëdija dhe pa frikë, sepse the­ksi­mi i njeriut në vend të Zotit do të ishte një lloj tau­to­lo­gjie dhe besimi në njerëzinë do të ishte vetëm një trajtë më e ulët e religjionit.

Në kundërshtim me tendencat dhe pretendimet e ko­hëpaskohshme të sistemeve të ndryshme filozofike dhe relikteve të mbetura të feve të shpallura, ka do­mi­nu­ar mendimi se feja dhe morali duhet të ecin tok njëri me tje­trin, e jo njëri pranë tjetrit. Edhe Volteri[2]  në fund të je­tës së tij, edhe Kanti[3], por edhe filozofë të tjerë kanë mbë­shtetur ecjen e moralit dhe të fesë së bashku.

Zh. Zh. Ruso pati shkruar: “Në fillim kam menduar se është e mundur të jesh i moralshëm e të mos besosh në Zotin. Tash e kam të qartë se kjo është e pamundur dhe se bindjet e mia të dikurshme ishin iluzione të thje­shta.” [4]

Morali është te njeriu, por nuk është nga njeriu, se­pse po të ishte morali nga njeriu, nuk do të mund të fli­snim për të mirën dhe të keqen, por vetëm për dobinë dhe dëmin, interesin dhe jointeresin, pëlqimin dhe mos­pë­lqimin. Nga parimi i moralit fetar, njeriu jofetar nuk bën mirë, por bën vepra kalimtare momentalisht të do­bi­shme.[5]