
Duke e lexuar e rilexuar, nga e djathta dhe e majta, por gjithnjë duke qenë i njohur me pjesën më të madhe të shkrimeve dhe të koncepcioneve të tij për jetën, për shoqërinë dhe për amshimin, mund të arrihet përfundimi se studiuesi me arsimim të themeltë dhe me kulturë të gjerë shkencore filozofike fetare, nga dashuria për Islamin u zu në dashuri të kombit, pra fillimisht plotësisht antipod me këtë referues, i cili, po të lexohet me maje lapsi, del se nga dashuria për kombin u zu në dashuri të Islamit.
Më duket se rrugët që na bashkuan në një pikë referuese të përbashkët të mendimit shkencor i sheston mesazhi i kësaj vepre – “Të inicojë ecjen drejt një pikëpamjeje universaliste, ku bashkekzistojnë shpirtërorja dhe nacionalja” – siç do të thosha me gojën e Nexhatit.
Të njëmbëdhjetë studimet, pjesë të kësaj vepre, ndonëse të shkruara në intervale - në kohë të ‘pakohë’, siç thotë autori, vendi dhe koha kur janë sjellë në një vepër të përkufizuar teorikisht e metodologjikisht, dhe pikërisht më 23 rebiul evel 1418, që do të thotë: në të hënën e 28 korrikut 1997, njëri studim e plotëson tjetrin, i lidh një frymë, të njëjtat ide kultivohen, ndërkohë që projeksionet dhe porosia e bëjnë këtë vepër monument të mendimit krijues islam, kritik e teorik, me rëndësi edhe historike për trashëgiminë shkencore shqiptare të viteve kthesë historike çlirimtare kombëtare me penë dhe pushkë.
Zatën, nga pena e një personaliteti me guxim, me vendosmëri e me virtytet liridashëse, që i dëshmoi dhe që u qëndroi burrërisht, Nexhat Ibrahimi, nuk mund të lindet vepër sa për t’i thënë. Rëndësia e veprës rritet kur të kihet parasysh fakti se u lind në një kohë kur pjesa absolute e inteligjencies shqiptare kalonte jetë amullie fetare e politike kombëtare, pa asnjë projeksion për shtegdalje nga robëria ku kombin shqiptar e kishte hedhur imperializmi evropian antiislam dhe antishqiptar i pjesës së dytë të shekullit XIX – pjesa e parë e shekullit XX.
Nga përvojat e një Nexhati si ky yni ngrihet veçse vepra si kjo që sonte po e paraqesim, me porosi për breza se me indiferencë, me inferioritet, me përbuzje të qenies civilizuese të etërve, pa gatishmëri për sakrificë, varroset e kaluara, përdhoset e sotmja dhe bjerret e ardhmja.
Vërtet, ky është sublimimi i mesazhit të veprës së Nexhatit – fetar e kombëtar, i armatosur me penë e pushkë, për të madhështuar stërgjyshërit shqiptarë islamë, për të çliruar qenien e tij fetare islame e kombëtare shqiptare dhe për t’ua ndriçuar brezave rrugën drejt së ardhmes njerëzore mbi të vërtetën hyjnore të sublimuar në Kur’anin e Allahut xh.sh. dhe Hadithit të Muhamedit a.s.
Megjithatë, më duhet të pranoj se paraqitja e një vepre, sado me pretendim përqendrimi kritik e rigoroz, nuk mund të mos ketë edhe një dozë subjektivizmi të prezentuesit, mangësi kjo njerëzore. Por, besoj se nuk do të gaboj me konstatimin në vijim: me këtë vepër Nexhati më shumë filozof kritik e ka tejkaluar me hapa Nexhatin më shumë historian në veprën: Kontaktet e para të Islamit me popujt ballkanikë në periudhën paraosmane, botuar më 1997. Ndonëse as tashti nuk ka arritur të sigurojë burimet në një shkallë sa më shteruese, porse ato që i ka pasur i ka bluar dhe ka arritur t’i shfrytëzojë shumë racionalisht.
Dhe, vlerë domethënëse veprës i ka siguruar citimi i autorëve dhe i burimeve me fanatizëm prej dijetari që ka arritur fazën e pjekurisë. Nuk është indiferent ndaj imponimeve, ndaj tendencave, ndaj abuzimeve e ndaj paragjykimeve pseudoshkencore e politike ndaj Islamit si religjion, ndaj Islamit si kulturë dhe ndaj Islamit si qytetërim, në botë dhe ndër shqiptarët, por mllefin e frenon me përdorimin e mendimeve dhe të përfundimeve të dijetarëve nga areali europerëndimor, lindor e shqiptar, me citim të plotë dhe të drejtë edhe kur i përfol ato. I konfronton bukur mendimet e konkludimet për e kundër dhe nxjerr përfundime të qëndrueshme.
Me arsye qëllon defetizmin, inferioritetin, defensivitetin dhe ad hoc-improvizimet e inteligjencies islame botërore e shqiptare para kundërshtarëve eurocentristë kryqtarë inkuizicionistë ndaj ekzistencës historike, ndaj aktualitetit dhe së ardhmës së Islamit. Në pjesën “Islami, Kristianizmi dhe bashkekzsitenca” mendimtari ynë formulon përfundime sentencë, se i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin nuk është themelues i Islamit, por është “vazhdues i së vërtetës permanente hyjnore”, ndaj “besimi në burimin hyjnor” të Teuratit, të Zeburit dhe të Ungjillit “është kusht për të gjithë muslimanët” dhe këtu qëndron primati i Islamit në bashkekzistencë e për paqe midis feve e popujve fesh të ndryshme para kristianizmit.
Duke i konfrontuar ajetet kur’anore me predikimet e Mateut, Lukës etj. në emër të Jezusit zot, sipas tyre, njeri i dashur i Zotit sipas Kur’anit dhe Hadithit, nxori përfundimin e drejtë se fundamentet e kristianizmit pushtetin e lënë “si të drejtë të veçantë dhe autorizim të dhënë personaliteteve fetare” nga Biri i Hyut – njeri zot, kurse sipas fundamenteve islame pushteti i takon Të Plotfuqishmit, Mëshirëplotit, Perëndisë, “por e drejta në përdorimin e tij i takon popullit”, i takon njeriut për vete si pjesë e bashkësisë islame.
Studimin problematizues, si për hyrje në problem të çështjes, studiuesi në krye të detyrës zot i vetes, e përmbylli duke iu qasur paragjykimeve kryqtare aktuale midisshqiptare antiislame të “profiter-intelektualëve” dhe të “pseudo-shkencëtarëve” kasnecë të kërkesave për transplantimin perfid të metodave dhe të veprimeve inkuizicioniste mesjetare antiislame në emër të rrënjëve të paqena, plotësisht paragjykim, kurrë ekzistuese katolike historike të pjesës absolute të popullit që është përballur, historikisht më fuqimisht, në luftëra për ekzistencën dhe për ardhmërinë e kombit. Aktivitetin e tyre e quan, me të drejtë, “terror e gjenocid religjioz e etnokulturor”, do të thoja veprim antikombëtar.
Këtë problem të krijuar artificialisht në letrat shqiptare dhe në botëkuptimin politik shqiptar, aktualisht të traumatizuar nga goditjet e armiqve shekullorë antiislamë, që do të thotë antishqiptarë, Nexhati penë-majemprehtë e shtjelloi dhe e goditi në pjesën “Islami, europerëndimi dhe udhëkryqet intelektuale shqiptare”.
Duke u nisur nga fakti se Islami është vazhdimësi e fesë së drejtë nga Ademi a.s., nxori përfundimin-mësim se “Islami në kontinuitet ka manifestuar baraspeshën ndërmjet nevojave të trupit dhe të shpirtit, ndërmjet kësaj dhe asaj bote”, se Ai “nuk është vetëm emërtim për religjionin, por (është) edhe sinonim për shoqërinë që ka ndërtuar civilizim autokton e të veçantë” – shembull tipik iliro-shqiptarët dhe iliro-boshnjakët në Ballkan. Humanizmin e këtij civilizimi me vlera më të qëndrueshme se të civilizimit europerëndimor dhe atij dogmatik ortodoks e mbështeti në mendimet e Sartrit, Fanonit, Garodit, gjithnjë duke pasur pranë mendimet e disa dijetarëve islamë, lindorë e ballkanas.
Dhe, si përvojë e rivalorizuar nga kombet islame e të tjera të rilindura, përfundon: “Popullit shqiptar i mbetet që në bazë të autoktonitetit të vet, në bazë të traditës së vet islame, si shumicë, dhe kristiane si pakicë, t’i imponohet faktorit ndërkombëtar për njohje e bashkëpunim të ndërsjellë, kryesisht me forcat vetjake” – islame e kristiane, mu siç porositi Allahu në El-Maide-54: “Kush largohet prej jush nga feja e vet (i bën dëm vetes)...”
Pjesën e vet të xhihadit, detyrë kur’anore a hadithiane, për çdo musliman, më shkoqur: “luftën për ta aftësuar njeriun profesionalisht, teknikisht, shpirtërisht dhe moralisht”, Nexhati e zhvilloi në studimin, pjesa e tretë e veprës: “Paragjykimet europerëndimore e shqiptare ndaj Islamit gjatë historisë”, ku me kompetencë pohon se literatura e deritashme europerëndimore, pravosllave e svetisave, shqiptare katolike e ortodokse, “por edhe ajo laike, prokristiane”, Islamin e përdhosin me cilësime fyese, denigruese: “fe regresive, violente, fanatike, intolerante, aziatike, fe e pasioneve, e errësirës, fe e padijes” dhe një varg epitetesh në frymën e këtyreve.
Përfundimet e autorit se hulumtimi dhe studimi i fesë dhe i civilizimit islam në trojet shqiptare në përgjithësi, të thuash ende është aktivitet shkencor i individëve të virtytshëm, që ishin të gatshëm për të bartur edhe konsekuenca të rënda për punën e tyre shkencore, Nexhati, paksa i mllefosur, thekson me të drejtë se “në Kosovë, Islami në të gjitha segmentet e tij lëre që nuk është studiuar objektivisht, por është injoruar tërësisht” dhe se “atë e hasim nëpër librat shkollorë në rolin e ‘gogolit’ të fajtorit kujdestar për të gjitha të bëmat e të zhbëmat shqiptare: Islami është fajtor për amonolitizmin fetar të shqiptarëve, është fajtor për prapambetjen e shqiptarëve, është fajtor për dështimet politike shqiptare, për mosshkollimin e femrave e të ngjashme”, për çka kishte shkruar më herët Kaleshi ndjeshëm, më pas Pirraku ca me zjarr, e më vonë, në rrethana më stabile pa censurën komuniste, një plejadë e tubuar përreth “Diturisë Islame” e “Hënës së Re”.
Realisht, rrënjët hebraike e mesjetare inkuizicionale kristiane të gjenezës së paragjykimeve europerëndimore, ende të pranishme kundër Islamit në përgjithësi dhe në tokat shqiptare në veçanti, studiuesi i zbardhi dhe i shigjetoi me kurajo civile, duke i ballafaquar mendimet e dijetarëve pro et contra mbi Islamin në përgjithësi: Hit, Hegel, Volter, Voln, Shatobrian, Lamartin, Vinji, Goldziher, Snouck-Hurgronje, Damascenea, Levi-Strauss, Fanon, Sartr, Carlyle, Garod, Asad, Gubino, Renan, Niçe, Zigfrid, Arnlod, Muhiq, Princi Çarls, Kalajiq, Show, Spengler, Hajdeger, Stendal, Kardavi, Bozhoviq, Çekrezi, Buda, Pirraku, Rizaj, Tërnava, Pushka, Xholi, Reso, Zefi, Mirdita, Sedaj, Lushi, Berisha, Kadare, Noli, Frashëri, Baleta, Andriç, Tirta, Çabej, Pulaha, Dozy, Kaetan, Kremer, Krasniqi, Kastrati etj., kurse armë të vetën për të gjykuar me paanësi mualimi ynë ka zgjedhur dhe ka përdorur me mjeshtri Kur’anin dhe Hadithin, burime këto fundamentale të Islamit. Autori ka nxjerrë një përfundim interesant se “supremacioni papnor, përkatësisht kristianizmi politik, identifikohet me Perëndimin evropian”.
Iu kushtua nacionales dhe nacionalizmit, përkatësisht kombëtares dhe shovinizmit, vendit real të femrës në botën islame e me forcë, paksa si në luftë ende të pabarabartë me sulmet e kundërshtarëve, të gjithfarshëm, kryqtarë, komunistë, ateistë, intelektualë, inferiorë, disfatistë, defetistë, të pamoralshëm, të papërgjegjshëm për varret stërgjyshore - tapi islame të shqiptarisë, dënues xhahilë të të ardhmes së brezave mbi bazë të një tradite civilizuese shumë të rëndësishme, tipar dominantë dhe veçori ekzistenciale të kombit shqiptar të rrethuar me sllavë e grekë ortodoksë albanofobë, të përkëdhelur, me dëshmi, kohë e mot nga europerëndimi antiislam.
Duke kundërvënë me ballafaqim tezat, mendimet dhe konkluzionet e studiuesve shqiptarë muslimanë, të krishterë e budallenj, ua jep hakun të tri kategorive dhe çan përpara: “Ndarja e popujve, feve apo kulturave në aziatike e evropiane ka konotacione të racizmit, qoftë të racizmit nacional apo religjioz”, për të përfunduar: “Kur’ani kaherë ka apeluar në komunikim të ndërsjellë, por a do të pranohet kjo ofertë e hapur, nuk varet prej tij”.
Të përfundoj nga atje ku fillova: Nga leximi dhe rileximi, nga e djathta dhe nga e majta e veprës: Islami në trojet iliro-shqiptare gjatë shekujve del përfundimi i paimponueshëm se për Nexhat Ibrahimin - hoxhë, dijetar e luftëtar me penë e pushkë - e ardhmja e Islamit në trojet iliro-shqiptare është e ardhmja e shqiptarisë; Feja Islame dhe Shqiptaria - vëlla e motër në ecje krah për krah. Çapitja e njërit ose ngecja e tjetrit, e prish imazhin e harmonisë vëlla-motër.
Zoti i dhashtë shëndet dhe i siguroftë suksese të reja Autorit, kurse botuesin e shpërbleftë. Paqe për të gjithë!
[1] Referat me rastin e promovimit të librit Islami në trojet iliro-shqiptare gjatë shekujve të autorit Nexhat Ibrahimi, mbajtur në Hotel Iliria në Prishtinë më 19 dhjetor 2000.