Zeri Islam

TARIK RAMADAN

Oksford, Angli[1]

TURQIA DEMOKRATIKE ËSHTË MODELI PËR VËLLAZËRINË MUSLIMANE TË EGJIPTIT

Kur filluan demonstratat masive në Tunizi, kush do ta kishte menduar se regjimi i Zine Abidin Ben Ali do të ishte rrëzuar kaq shpejt? Kush mund ta kishte parashikuar që Egjipti së shpejti do të bëhej dëshmitar i një proteste të tillë popullore të paprecedentë? Një pengesë ka rënë. Asgjë nuk do të jetë më njësoj. Ka shumë të ngjarë që vendet e tjera të ndjekin shembullin e Egjiptit, duke pasur parasysh rëndësinë e tij qendrore dhe simbolike. Por, cili do të jetë roli i islamistëve pas rënies së diktaturave?

Prania islamiste për dekada e ka justifikuar pranimin e diktaturave më të këqija në botën arabe nga Perëndimi. Dhe ishin pikërisht këto regjime që demonizuan kundërshtarët e tyre islamikë, veçanërisht Vëllazërinë Muslimane të Egjiptit, e cila përfaqëson historikisht lëvizjen e parë masive të mirëorganizuar të atij vendi me ndikimin politik të ngjashëm. Për më shumë se 60 vjet, Vëllazëria ka qenë e paligjshme, por e toleruar. Ajo ka demonstruar një kapacitet të fuqishëm për të mobilizuar njerëzit në çdo zgjedhje relativisht demokratike – për sindikatat, shoqatat profesionale, bashkitë, parlamentin e kështu me radhë – ku ka qenë pjesëmarrës. Pra, a janë Vëllezërit Muslimanë fuqia në rritje në Egjipt dhe, nëse po, çfarë mund të parashikojmë nga një organizatë e tillë?

Në Perëndim, ne kemi arritur të presim analiza sipërfaqësore të Islamit politik në përgjithësi dhe të Vëllazërisë Muslimane në veçanti. Megjithatë, islamizmi është një mozaik i tendencave dhe fraksioneve shumë të ndryshme, dhe shumë aspekte të ndryshme të tij janë shfaqur me kalimin e kohës dhe në përgjigje të ndryshimeve historike.

Vëllezërit Muslimanë filluan në vitet 1930 si një lëvizje legaliste, antikolonialiste dhe jo të dhunshme që pretendonte legjitimitet për rezistencën e armatosur në Palestinë kundër ekspansionizmit sionist gjatë periudhës para Luftës së Dytë Botërore. Shkrimet midis viteve 1930 dhe 1945 të Hasan Benës, themeluesit të Vëllazërisë, tregojnë se ai kundërshtoi kolonializmin dhe kritikoi ashpër qeveritë fashiste në Gjermani dhe Itali. Ai refuzoi përdorimin e dhunës në Egjipt, edhe pse e konsideronte atë të ligjshme në Palestinë, në rezistencë ndaj bandave terroriste sioniste Stern dhe Irgun. Ai besonte se modeli parlamentar britanik përfaqësonte llojin më të afërt me parimet islame.

Objektivi i H. Benës ishte të themelonte një "shtet islamik" të bazuar në reforma graduale, duke filluar me edukimin popullor dhe programe sociale me bazë të gjerë. Ai u vra në vitin 1949 nga qeveria egjiptiane me urdhër të pushtuesve britanikë. Pas revolucionit të Xhemal Abdul Naserit në vitin 1952, lëvizja iu nënshtrua represionit të dhunshëm. U shfaqën disa tendenca të dallueshme. Të radikalizuar nga përvoja e tyre e burgut dhe torturës, disa nga anëtarët e saj (të cilët përfundimisht u larguan nga organizata) arritën në përfundimin se shteti duhej përmbysur me çdo kusht, madje edhe me dhunë. Të tjerët mbetën të përkushtuar ndaj pozicionit origjinal të grupit për reformën graduale.

Shumë nga anëtarët e saj u detyruan të ikin në mërgim: disa në Arabinë Saudite, ku u ndikuan nga ideologjia literaliste saudite; të tjerë u larguan në vende të tilla si Turqia dhe Indonezia, shoqëri me shumicë muslimane ku bashkëjetojnë një shumëllojshmëri e gjerë e komuniteteve. E të tjerë u vendosën në Perëndim, ku ranë në kontakt të drejtpërdrejtë me traditën evropiane të lirisë demokratike.

Vëllazëria e sotme muslimane i bashkon këto vizione të ndryshme së bashku. Por udhëheqja e lëvizjes - ata që i përkasin brezit themelues janë tashmë shumë të moshuar - nuk përfaqëson më plotësisht aspiratat e anëtarëve më të rinj, të cilët janë shumë më të hapur ndaj botës, të shqetësuar për të sjellë reforma të brendshme dhe të magjepsur nga turqit për shembull. Pas fasadës së unifikuar, hierarkike, janë në veprim ndikime kontradiktore. Askush nuk mund të thotë se në cilën rrugë do të shkojë lëvizja.

Vëllazëria Muslimane nuk po udhëhiqte kryengritjen që rrëzoi Husni Mubarekun: ajo përbëhej nga të rinj, nga gra dhe burra që kanë refuzuar diktaturën.

Vëllazëria Muslimane, dhe islamistët në përgjithësi, nuk përfaqësojnë shumicën. Nuk mund të ketë dyshim se ata shpresojnë të marrin pjesë në tranzicionin demokratik, por askush nuk mund të thotë se cili fraksion do të dalë në një pozicion dominues. Kjo e bën të pamundur përcaktimin e prioriteteve të lëvizjes. Mes rërës literaliste partizane të rrugës turke çdo gjë mund të ndodhë; Mendimi politik i Vëllazërisë ka evoluar në mënyrë të konsiderueshme gjatë 20 viteve të fundit.

As Shtetet e Bashkuara dhe as Evropa, për të mos përmendur Izraelin, nuk do të lejojnë lehtësisht popullin egjiptian të realizojë ëndrrën e tij për demokracinë dhe lirinë. Konsideratat strategjike dhe gjeopolitike janë të tilla që lëvizja e reformës do të monitorohet, dhe tashmë po monitorohet nga afër nga agjencitë amerikane në koordinim me ushtrinë egjiptiane, e cila ka luajtur me kohë dhe ka marrë rolin vendimtar të ndërmjetësit.

Duke vendosur të rreshtohet pas Muhamed Baradeit, i cili është shfaqur si figura kryesore në mesin e protestuesve kundër Mubarekut, udhëheqja e Vëllazërisë Muslimane ka sinjalizuar se tani nuk është koha për të ekspozuar veten duke bërë kërkesa politike që mund të frikësojnë Perëndimin, për të mos përmendur popullin egjiptian. Kujdes është fjala e orës.

Respektimi i parimeve demokratike kërkon që të gjitha forcat që refuzojnë dhunën dhe që respektojnë sundimin e ligjit (si para dhe pas zgjedhjeve) të marrin pjesë plotësisht në procesin politik. Vëllazëria Muslimane duhet të jetë një partner i plotë në procesin e ndryshimit – dhe do të jetë, nëse mund të krijohet një shtet minimalisht demokratik në Egjipt (edhe pse askush nuk mund të përcaktojë synimet e fuqive të huaja).

As represioni dhe as torturat nuk kanë mundur ta eliminojnë Vëllazërinë. E vërteta është e kundërt. Është vetëm debati demokratik dhe shkëmbimi i vrullshëm i ideve që kanë pasur ndikim në zhvillimin e tezave më problematike islamike – nga kuptimi i Sheriatit deri te respektimi i lirisë dhe mbrojtja e barazisë. Vetëm duke shkëmbyer ide dhe jo me tortura dhe diktaturë, mund të gjejmë zgjidhje që respektojnë vullnetin e popullit. Shembulli i Turqisë duhet të jetë një frymëzim për ne vëzhguesit.

Perëndimi vazhdon të përdorë “kërcënimin islamik” për të justifikuar pasivitetin dhe mbështetjen e drejtpërdrejtë për diktaturat. Ndërsa rezistenca ndaj Mubarekut rritej, qeveria izraelite vazhdimisht i bëri thirrje Uashingtonit që të mbështeste juntën e tij kundër vullnetit popullor. Evropa miratoi një qëndrim pritë-dhe-shih (wait-and-see). Të dyja qëndrimet janë zbuluese: Në fund të fundit, fjalët për parimet demokratike kanë pak peshë kundrejt mbrojtjes së interesave politike dhe ekonomike. SHBA-të preferojnë diktaturat që garantojnë qasjen në naftë dhe lejojnë izraelitët të vazhdojnë kolonizimin e tyre të ngadaltë ndaj përfaqësuesve të besueshëm të njerëzve që nuk mund të lejonin që këto gjëra të vazhdonin.

Citimi i zërave të islamistëve të rrezikshëm për të justifikuar mosdëgjimin e zërave të njerëzve është afatshkurtër dhe jologjik. Nën administratën e Bushit dhe të Obamës, SHBA-ja ka pësuar humbje të rënda të besueshmërisë në Lindjen e Mesme; e njëjta gjë vlen edhe për Evropën. Nëse amerikanët dhe evropianët nuk i rishqyrtojnë politikat e tyre, fuqitë e tjera në Azi dhe Amerikën e Jugut mund të fillojnë të ndërhyjnë së shpejti në strukturën e tyre të përpunuar të aleancave strategjike. Sa për Izraelin, i cili tani e ka pozicionuar veten si mik dhe mbrojtës i diktaturave arabe, qeveria e tij mund të kuptojë se ato diktatura janë të përkushtuara vetëm ndaj politikës së tij të kolonizimit të verbër.

Ndikimi rajonal i dorëheqjes së Mubarekut është i madh, megjithatë pasojat e sakta janë të paparashikueshme. Pas revolucionit tunizian dhe egjiptian, mesazhi politik është i qartë: me protesta masive jo të dhunshme, gjithçka është e mundur dhe asnjë qeveri autokratike nuk është e sigurt dhe e mbrojtur për një kohë më të gjatë.

Presidentët dhe mbretërit po ndiejnë presionin e kësaj kthese historike. Trazirat kanë arritur në Algjeri, Jemen dhe Libi. Duhet parë edhe Jordania, Siria dhe madje edhe Arabia Saudite: Janë shpallur reforma parandaluese, sikur të kishte një ndjenjë të përbashkët frike dhe cenueshmërie. Sunduesit e të gjitha këtyre vendeve e dinë se rrezikojnë të njëjtin fat për Mubarekun. Kjo gjendje e paqëndrueshmërisë është shqetësuese dhe në të njëjtën kohë shumë premtuese. Bota arabe po zgjohet me dinjitet dhe shpresë. Ndryshimet paraqesin shpresë për demokratë të vërtetë dhe telashe për ata që do të sakrifikonin parimin demokratik për llogaritjet e tyre ekonomike dhe gjeostrategjike. Çlirimi i Egjiptit duket se është vetëm fillimi. Kush do të jetë i radhës? Nëse Jordania dhe Jemeni do të ndjekin, kështu do të ndodhë edhe Arabia Saudite - zemra e botës muslimane - dhe Riadi do të ishte në një pozicion kritik, pa zgjidhje tjetër veçse të evoluojë drejt një sistemi politik më të hapur.

Në mbarë botën, në mesin e muslimanëve, ekziston një masë kritike që do ta mbështeste këtë lëvizje, revolucionin e nevojshëm në qendër. Në fund, vetëm demokracitë që përqafojnë të gjitha forcat politike jo të dhunshme mund të sjellin paqen në Lindjen e Mesme, një paqe që duhet të respektojë edhe dinjitetin e palestinezëve.[2]

Përktheu:

N. Ibrahimi