RAMAZANI: PËRTEJ NEFSIT, DREJT ZOTIT

Ramazani është këtu - dhe më shumë se kurrë është bërë gjithnjë e më e rëndësishëm për muslimanët që të përmbahen nga reduktimi i tij në anën materiale. Përderisa agjërimi me siguri ka dobitë e tij shëndetësore dhe të kësaj bote, një theksim i tepërt i këtyre aspekteve dhe një tendencë për t'u dhënë atyre rëndësi qendrore, e përmbys plotësisht shpirtin e Ramazanit dhe qëllimin pas tij. Reduktimi i praktikave islame në një nxitje të mirëqenies materiale ose individualiste është në fakt një ribërje liberale e Islamit. Në thelb agjërimi kultivon një vetvete që është i vetëdijshëm për të vërtetën: se ne nuk kemi të drejtën e ushqimit, ujit dhe marrëdhënieve intime kur Allahu urdhëron ashtu. Ndjenja e urisë dhe etjes, dhe paaftësia për t'i hequr ato, pavarësisht se i kemi mjetet, ka për qëllim të përforcojë brenda shpirtrave tanë njohjen e fuqisë përfundimtare të Allahut. Siç argumenton Ali Harfouch, agjërimi është një mënyrë për të njohur kufizimet dhe cenueshmërinë tonë si njerëz, dhe jo individualizmin dhe autonominë tonë.

Sherman Jackson flet për fenomenin e antropomorfizmit të ri: një gjendje në të cilën ne ia mbivendosim Allahut jo formën, por dëshirat e njerëzve. Sipas kësaj, Ramazani pushon së qeni shërbim ndaj Allahut dhe shndërrohet në një projekt që sillet rreth vetëshërbimit të njeriut.[2] Siç argumenton Sherman Jackson, “ky antropomorfizëm shkon përtej përpjekjes së thjeshtë për të zbuluar në urdhrat dhe ndalimet e Zotit përfitime apo edhe kënaqësi që u grumbullohen njerëzve këtu dhe tani. Madje shkon përtej përpjekjes për të pajtuar urdhrat dhe ndalesat e Zotit me dëshirat dhe nevojat njerëzore.” Përkundrazi, ideja themelore e këtij antropomorfizmi është ajo që dëshiron njeriu, e dëshiron edhe Allahu, dhe atë që njerëzit nuk e dëshirojnë, Allahu nuk mund ta dëshirojë. Ky antropomorfizëm përfshin mohimin e heteronomisë, epërsinë e një autoriteti të jashtëm ndaj vetvetes njerëzore dhe afirmimin e autonomisë, përparësisë dhe adhurimit të vetvetes. Kur'ani tregon për këtë, në Suret’ul-Xhathije, ku Allahu thotë:

“A e ke parë atë i cili e ka marrë epshin e vet si zot (ilah) të vetin, atë Allahu, me dije, e ka lënë të humbur dhe e ka vulosur zemrën e tij, edhe veshët e tij, kurse para syve të tij ka vënë një grillë. Kush do ta drejtojë atë në rrugë të drejtë në mos Allahu? A nuk mendoni pak? [Kur’an 45: 23]

Ideja se Allahu dëshiron atë që njerëzit dëshirojnë dhe urren atë që njerëzit urrejnë, është një ide e paqëndrueshme. Në suren El-Bekare, Allahu shpall: “Ndoshta ju e urreni një gjë dhe ajo është e mirë për ju; dhe ndoshta ju e doni një gjë dhe ajo është e keqe për ju. Dhe Allahu e di, ndërsa ju nuk dini.” [Kur'an 2: 216] Ky ajet pohon se musliman është ai që i nënshtrohet dijes së Allahut për atë që është hasan (e mirë) dhe kabih (e keqe) për ne, dhe nuk i projekton dëshirat e tij tek Allahu - në kundërshtim të plotë me antropomorfizmin. Kur Allahu e do një gjë për ne, ajo bëhet e mirë për ne. Kur Ai nuk e pëlqen një gjë për ne, ajo bëhet e keqe për ne. Nuk mund të thuhet e njëjta gjë për pëlqimin dhe mospëlqimin që njerëzit mund të ndiejnë ndaj një gjendjeje. Epërsia e Allahut kërkon që edhe kur intelekti ynë i kufizuar nuk është në gjendje të zbulojë se si diçka e caktuar nga Allahu është e mirë për ne, ne duhet t'i bindemi urdhrit.

Në këtë mënyrë, agjërimi e prish këtë antropocentrizëm, hyjnizimin e nefs ‘ul-?emm?reh, pjesës së shpirtit tonë, ose Vetes, që nxit të keqen dhe na nxit të kënaqemi me vepra të liga, sepse është ky aspekt i Vetvetes sonë që shejtani e shfrytëzon. Në suren Jusuf, Pejgamberi Jusuf a.s. thotë: “Vërtet, shpirti është urdhërues i vazhdueshëm për të këqija, përveç atyre që i mëshiron Zoti im. Vërtet, Zoti im është Falës dhe Mëshirues.” [Kur’an 12:53] Prandaj, nënshtrimi ndaj Allahut, jo vetëm që na çliron nga urdhëruesit e jashtëm të së keqes dhe shtypësve, por gjithashtu nxjerr mëshirën e Tij që na mbron nga e keqja që është brenda nesh, duke na penguar të jemi shkelës të vetvetes. Më pas, agjërimi e ripërqendron ekzistencën tonë rreth Allahut, pasi na mëson se plotësimi i nevojave tona - madje edhe më fillestare dhe më e natyrshme prej tyre - i nënshtrohen gjithashtu kënaqësisë së Zotit dhe rregullohen nga vullneti i Tij. Siç thotë Harfouch, në një epokë laike që karakterizohet nga përmbysja e "të shenjtës" ndaj "laikes" dhe nderimi i botës, agjërimi është përmbysja e tipareve më thelbësore të "shekullares": mishit.

Lidhur me natyrën takuese fizike të agjërimit, siç vëren antropologu Talal Asad, ne zbulojmë se në kohët moderne, shkaktimi i dhimbjes është konsideruar si antitetike me fenë moralisht të pranueshme.[3] Dhimbja konsiderohet si një gjendje "e keqe" që feja pritet të na ndihmojë ta kapërcejmë. Por një kuptim i tillë i dhimbjes i detyrohet më shumë utilitarizmit laik dhe më pak Islamit, në të cilin vuajtja trupore nuk është në thelb imorale dhe kënaqësia trupore në vetvete nuk është e vlefshme. Vuajtja e përkohshme që agjërimi ka për qëllim t'i shkaktojë trupave tanë në mënyrë ideale duhet të përkthehet në një shpirt më të frikësuar nga Zoti.

Ndërsa zekati synon disiplinimin e trupit përmes taksimit të asaj pasurie materiale përmes së cilës fitohet lehtësia dhe kënaqësia trupore, agjërimi synon vetë trupin, duke vepruar si një taksë për mishin e besimtarit, mbi vetë ushqimin që e mban atë.[4]

Moderniteti formon një vetvete njerëzore që është kryesisht konsumator, kështu që aftësia për të konsumuar dhe për të vepruar në mënyrë impulsive sipas dëshirave të dikujt dhe për të jetuar në momentin, bëhen tipare përcaktuese të ekzistencës njerëzore. Në të kundërtën, Ramazani është një kundërpërgjigje që synon të formojë një unë njerëzor (human self) që është më afër fi?res, një vetvete që nuk jeton në gjendjen e kësaj bote, por është i vetëdijshëm për vdekjen dhe jetën e përtejme. Është një vetvete që nuk ia atribuon vetes mjaftueshmërinë dhe pavarësinë, por është plotësisht i vetëdijshëm për varësinë e tij të plotë nga Allahu. Allahu thotë në suren El-Alek, 6-7: "Pa dyshim njeriu është bukëshkelës, sapo e ndien vetën të mjaftueshëm!"

Ramazani thyen idhullin e arrogancës që njeriu mund të ndjejë, duke na kujtuar se si jemi kaq të mbushur me nevoja; të jesh plot nevoja do të thotë të jesh i dobët dhe i mangët, dhe vetëm ajo që nuk ka nevojë dhe mangësi meriton të adhurohet, dhe ai është Allahu, Kajj?m - Zoti i Vetëqëndrueshëm dhe Kafi, Ai që është i gjithë- mjaftueshëm për robërit e Tij.

Metoda në të cilën operon vetë konsumatori mund të kuptohet përmes librit të Byung-Chul Hans, Psiko-politika, ku ai flet për fuqinë e zgjuar.[5] Efektiviteti i kësaj fuqie qëndron në faktin se ai nuk funksionon me anë të ndalimit dhe privimit, por me anë të pëlqimit dhe përmbushjes. Siç argumenton Han, një pushtet i tillë thotë po më shpesh sesa jo dhe na kontrollon jo përmes shtypjes, por joshjes dhe jo përmes shpronësimit, por konsumit. Ky është lloji i fuqisë që shejtani dhe nefs ‘ul-emm?reh së bashku vendosin kundër besimtarëve. Në suren El-Hixhr, ne dëgjojmë për premtimin e shejtanit ndaj Allahut se ai me siguri do ta bëjë mosbindjen tërheqëse për ne dhe se do të zbukurojë rrugën e mosbindjes. [Kur’an 15:39] Një fuqi e tillë nuk na ofron zgjedhje të lirë, por në vend të kësaj na ofron një përzgjedhje të lirë nga mëkatet paraekzistuese në meny. Në këtë mënyrë, fuqia e zgjuar nuk shfaqet si shtrëngim, por merr një formë më miqësore. Ajo paraqitet si liri, e cila është thjesht një emër tjetër për një gjendje në të cilën nuk duhet të mbani më peshën e "përkujtimit" të Allahut, një gjendje që fsheh nga sytë tanë pashmangshmërinë e takimit me Të. Është një gjendje që na fsheh vdekjen, pavarësisht nga prania dhe padëshirueshmëria e saj dhe e bën kujtimin dhe meditimin e saj të padëshirueshëm dhe të vështirë.

Pejgamberi Muhamed a.s. e quajti vdekjen shkatërruese të kënaqësive, ndërsa vetën që krijon kapitalizmi konsumator është ai që e sheh kërkimin e kënaqësisë si kërkimin përfundimtar. Sepse nëse e kujtojmë shpesh vdekjen, si do të funksionojë tregu i kënaqësisë? Përkujtimi i vdekjes krijon një vetvete që ndihet më e orientuar drejt xhamisë sesa tregut, pasi ndjen një ndjenjë më të madhe përkatësie ndaj të parës, e cila e kalon vdekjen. Krijon një vetvete që ndihet më e predispozuar ndaj dhënies në krahasim me mbledhjen. Kur një njeri e pyeti Pejgamberin a.s. se çfarë e bën besimtarin më të mençurin, Pejgamberi a.s u përgjigj duke thënë se ata që e kujtojnë shpesh vdekjen dhe janë përgatitur më së miri për të me vepra të mira janë më të mençurit.

Dhe siç shprehet Mariem Masmudi, Ramazani, nëse ruhet në ankorimet e tij shpirtërore dhe morale dhe nuk zhveshet prej tyre përmes grykësisë së pakufizuar, është gjithashtu një refuzim i mishëruar i desakralizimit të jetës dhe mekanizimit të kohës. Ramazani, sipas Masmudi, na kujton rëndësinë e harmonizimit të jetës sonë me ciklet e natyrës, në vend që ta strukturojmë jetën tonë rreth ekzistencës 9 deri në 5. Ne e shohim këtë harmoni në mënyrën se si shpallet Ramazani me shikimin e hënës së re dhe në çdo agjërim tonë që fillon me agimin e diellit dhe përfundon në zbritjen e tij. Allahu tashmë ka urdhëruar ekzistencën tonë të përditshme rreth pesë sallatave, koha e secilës sallate nuk përcjell rastësi, por një rend kozmologjik që harton një harmoni midis nevojave materiale të një njeriu dhe qëllimit të tij transcendent.

Si vendas nga Kashmiri, unë gjithashtu mendoj se Ramazani është një kohë për të rimenduar masën dhe thelbin e solidaritetit tonë me muslimanët që jetojnë në vende si atdheu im dhe Palestina. Ramazani është muaji i Kur’anit që i privilegjon të shtypurit - mustadh'afinët. Kur’ani na thotë t'i shohim gjërat jo nga shikimi i shtypësit, por nga prizmi i të shtypurit, jo nga lart, por nga poshtë. Në këtë drejtim, muslimanët kanë një detyrim të dyfishtë ndaj Kashmirit. Obligimi i parë rrjedh nga fakti se njerëzit e saj janë muslimanë. E dyta është shtimi i këtij detyrimi për shkak të shtypjes së tyre. I Dërguari i Allahut s.a.s. ka thënë: “Ndihmoni vëllain tuaj, qoftë ai zullumqar apo i shtypur.”

Njerëzit pyetën: “O i Dërguari i Allahut! Është në rregull ta ndihmojmë nëse është i shtypur, por si duhet ta ndihmojmë nëse ai është një identitet shtypës që ka rezultuar në shtypjen e tyre.” Mijëra muslimanë nga Kashmiri do të prishin agjërimin e tyre në burgjet e Indisë dhe ne pyesim veten nëse Pejgamberi do të kthehej sot në Dunja, me kë do ta prishte agjërimin? Muslimanët e Kashmirit që vuajnë për t'u identifikuar me thirrjen e Muhammedit a.s? Apo pjesëmarrësit e festave glutenoze në Gji, që i shpërblejnë vrasësit e muslimanëve si Modi me çmimet më të larta?

Përktheu[6]:

N. Ibrahimi