Zeri Islam

Me djajtë të lidhur me zinxhirë, sulmi i tyre ndaj mbretërisë së shpirtit vihet në pritje. Efektet transcendentale të agjërimit në anatominë tonë metafizike mundësojnë shfaqjen e spiritualitetit tonë; shpirti është rivendosur si sovran i ligjshëm - rendi është rivendosur në të gjithë mbretërinë.

Nëpërmjet mirësisë së Allahut, ne e gjejmë veten edhe një herë në Muajin Ramazan. Ky muaj është një kohë e veçantë e vitit, ku djajtë janë të lidhur me zinxhirë dhe dyert e Parajsës mbahen të hapura. Ndihemi të gjallëruar dhe të entuziazmuar shpirtërisht, duke e pasur shumë më të lehtë të bëjmë vepra të mira, të përfshihemi në adhurim dhe të shmangim mëkatin. Megjithatë, nëse kthehemi disa muaj prapa ose hidhemi përpara në kohë, të gjithë e kemi përjetuar dhe kemi kuptuar se ekziston një mundësi e veçantë gjatë Ramazanit që është unike për të.

Le t'i drejtohemi pyetjes pse - pse ndodh që gjatë Muajit Ramazan ne përjetojmë lartësi shpirtërore që nuk i përjetojmë në asnjë çast tjetër të vitit? Si lidhet agjërimi me këtë dhe pse veçohet Ramazani në raportin e tij me Kur’anin?

Anatomia metafizike e njeriut

Për të kuptuar marrëdhënien midis Ramazanit, agjërimit dhe shpirtërores, së pari duhet të arrijmë të mësojmë për vendin e njeriut brenda krijimit dhe të kuptojmë se ne jemi më shumë sesa thjesht një produkt biologjik.

Imam Gazaliu (vd. 505 h./1111) në nëntëdhjetë e nëntë Emrat e tij të Bukur të Allahut (El-Maksad ‘ul-Ethna fi Sherhi Esma'ull-llah ‘il-Husna) shpjegon se:

Ne mund t'i ndajmë gjërat ekzistuese në të gjallë dhe të vdekur. Me të jetuar nënkuptojmë një agjent të aftë për perceptim dhe veprim. Të gjallët janë në tre nivele: engjëjt, njeriu dhe kafshët:

a) Kafshët, rangu i kafshëve është më i ulëti, pasi perceptimi i tyre është i kufizuar në shqisat fizike dhe veprimet e tyre diktohen nga nevojat e dëshirave dhe zemërimit të tyre. Ato nuk kanë intelekt për t'i udhëhequr në veprime që janë kundër thirrjeve të dëshirës dhe zemërimit.

b) Engjëjt, ata kanë gradën më të lartë pasi perceptimi i tyre nuk kufizohet nga kufizimet fizike. Ata janë të lirë nga dëshirat dhe zemërimi dhe nuk veprojnë për interesa personale. Veprimet e tyre nuk diktohen nga dëshira dhe zemërimi, por ato janë të motivuara nga kërkimi i afërsisë me Allahun.

c) Njeriu, ai është midis këtyre dy gradave sikur të jetë i përbërë nga tipare engjëllore dhe tipare shtazarake. Tiparet shtazarake janë mbizotëruese në radhë të parë që kur kujtimi i tij i parë është në shqisat fizike derisa ai të zgjohet në ahiret nga drita e intelektit të tij…

Sa herë që ai i ndjek engjëjt në këto cilësi [të perceptimit dhe veprimit] ai do të jetë distancuar nga kafshëria dhe do t'i afrohet engjëllizmit. Melaqet janë të afërta me Allahun dhe ata që janë të afërt me te Afërmin (Allahun), janë të afërt.

Imam Fahruddin Raziu (vd. 1210) shkruan në Librin mbi nefsin dhe ruhin dhe fuqia e tyre në shkencën e etikës (Kitab ‘un-Nefsi ve ‘r-Ruhi ve kuvvâhuma fi ilm’il-ahlak) se për të kuptuar natyrën e vërtetë të njeriut, ne. duhet të përcaktojë vendin e njeriut në lidhje me të gjithë krijimin. Ai shkruan:

Gjërat e krijuara (mahlukat) janë katër llojesh:‌

a) Ato gjëra që posedojnë intelekt (‘akl) dhe urtësi (hikme), por nuk posedojnë natyrë apo dëshira. Këta janë engjëjt, dhe cilësia e tyre është t'i binden të Plotfuqishmit: "Ata nuk e kundërshtojnë Allahun në atë që Ai i ka urdhëruar" (Kur’ani, 66:6), "Ata i frikësohen Zotit të tyre mbi ta dhe bëjnë atë që janë urdhëruar". (Kur’ani, 16:50)

b) Ato gjëra që nuk posedojnë intelekt apo urtësi, por kanë natyrë dhe dëshira. Këto janë të gjitha kafshët përveç njeriut.

c) Ata që nuk posedojnë intelekt, urtësi, natyrë apo dëshira. Këto janë trupat dhe bimët e pajetë. Kur këto [tre] lloje u krijuan, nga llojet e ndryshme mbeti vetëm lloji i katërt. ‌

d) Ata që posedojnë intelekt dhe urtësi, si dhe posedojnë natyrë dhe dëshira. Ky është njeriu.

Kur është vërtetuar në urtësitë e njohjes se Domosdoshmërisht Ekzistuesi është bujar në dhënien e Tij ndaj të gjitha rasteve, bujaria e dhurimit të Tij dikton që edhe ky lloj [njeri] të hyjë në ekzistencë. Është për këtë arsye, i Plotfuqishmi tha: "Unë do të krijoj në tokë një mëkëmbës". (Kur’ani, 2:30) që të mos mbetet asgjë nga llojet e rastësive pa efektin e instancës së Tij dhe favorit të Krijimit të tij.

Ne duhet të kuptojmë se trupi fizik i njeriut nuk është thelbi i asaj që na bën njerëz. Një kuptim thjesht material i njeriut si asgjë më shumë se mish dhe kocka nuk na bën të ndryshëm nga kafshët. Në fakt, është kombinimi unik i shpirtit të veshur me trupin tonë fizik - intelekti që na lejon të arsyetojmë së bashku me dëshirat primare të nevojshme për mbijetesë - ai që na bën kush dhe çfarë jemi.

Allahu na thotë në Kur’an: “Në të vërtetë, Ne i krijuam njerëzit në formën më të mirë” (Kur’ani, 95:4), që është me shpirt, intelekt dhe dëshira. Shpirti është mister për ne: “Dhe të pyesin për shpirtin. Thuaj: “Shpirti është diçka nga urdhri i Zotit tim dhe juve nuk ju është dhënë vetëm pak nga dituria.” (Kur’ani, 17:85). Intelekti na lejon të dallojmë të drejtën nga e gabuara, arsyetimin dhe rritjen e njohurive dhe të kuptuarit. Dëshirat janë kafshërore, primare dhe instinktive – ato në fund shërbejnë për të sjellë ndonjë përfitim ose për të hequr ndonjë dëm.

Nëpërmjet urtësisë së Allahut, shpirti, intelekti dhe dëshirat janë rregulluar në atë mënyrë që ka një luftë të vazhdueshme midis dëshirave parësore që na tërheqin drejt kënaqësisë dhe kënaqësisë së menjëhershme, dhe shpirtit që dëshiron një shkak dhe qëllim më të lartë, duke na thirrur tek Allahu. Dëshirat dhe shpirti janë në konflikt të përhershëm dhe mbi to mbretëron intelekti - duke dhënë dhe marrë nga secila.

Si njerëz, ne mund t'i nënshtrohemi dëshirave tona në mënyrë që të biem në gradë dhe të bëhemi më të ulët se kafshët: “Vërtet, Ne kemi caktuar shumë xhinë dhe njerëz në Xhehenem. Ata kanë zemra me të cilat nuk kuptojnë, sy me të cilët nuk shohin dhe veshë me të cilët nuk dëgjojnë. Ata janë si bagëtia. Në fakt, ata janë edhe më të humbur! Ata janë krejtësisht të pavëmendshëm.” (Kur’ani, 7:179). Nga ana tjetër, nëse jemi në gjendje t'i zbusim dhe frenojmë dëshirat përmes intelektit tonë, ne mund t'i tejkalojmë engjëjt në shkallë të tillë që edhe engjëjt të na nderojnë dhe të na bëjnë sexhde: “Dhe kujtoni kur u thamë engjëjve: ‘Bëni sexhde para Ademit. Kështu vepruan të gjithë, por jo edhe Iblisi, i cili refuzoi dhe veproi me arrogancë, duke u bërë jobesnik.’” (Kur’ani, 2:34)

Krahas kësaj dinamike komplekse të brendshme, duhet të merren parasysh edhe faktorë të jashtëm. Në një ditë normale, jashtë Ramazanit, ne nuk duhet të përballemi vetëm me presionet e brendshme të dëshirave tona, por edhe me presionet e jashtme nga pëshpëritjet e Djallit dhe ndikimet e mjedisit tonë. Të lënë në duart tona, ne natyrshëm do të shkojmë drejt kënaqësive kalimtare, në mënyrë që të bëhemi të pavëmendshëm ndaj realitetit të vërtetë të kësaj jete. Është sikur ka një gravitacion që na tërheq poshtë në kraterin e dëshirave gjatë gjithë vitit. Sa më thellë të biem, aq më e fortë rritet forca në tërheqjen e saj.

I Dërguari, paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të, ka thënë: “Kur fillon Muaji Ramazan, hapen dyert e Xhenetit, mbyllen dyert e Xhehenemit dhe lidhen shejtanët”. (Buhariu, Sahih, nr. 1899)

Në Ramazan, shejtanët mbyllen dhe ky gravitet dobësohet përkohësisht. Ne jemi të begatuar me një mundësi për të ndërtuar një vrull të mjaftueshëm për të arritur shpejtësinë e ikjes dhe për t'u ngjitur drejt qiejve.

Shkakësia Transcendentale – Përtej Fizike dhe Shpirtërore

Parimi i shkakësisë thotë se çdo shkak ose veprim prodhon një efekt specifik dhe të parashikueshëm. Ky është një parim bazë që mbështet përvojën tonë të botës fizike të vëzhgueshme. Nëse pambuku bie në kontakt me zjarrin, ai do të digjet. Nëse lëshoni një objekt, ai do të bjerë drejt Tokës. Ky nocion i shkakësisë është i kudo-ndodhur dhe i ngulitur në përvojën tonë dhe nënkuptohet në të gjitha veprimet dhe sjelljet tona.

Shkakësia në fushën fizike është diçka me të cilën të gjithë jemi njohur. Megjithatë, ky parim nuk kufizohet vetëm në fushën fizike, por mund të shtrihet edhe në fushën shpirtërore. Ka shkaqe fizike që mund të prodhojnë efekte shpirtërore ashtu siç ka shkaqe shpirtërore që mund të shfaqin efekte fizike; shkaqet dhe efektet e tyre mund të kapërcejnë në domenin fizik dhe shpirtëror.

Ne mësojmë nga urtësia e Pejgamberit a.s. se praktika jonë shpirtërore mund të ndikojë në gjendjen tonë fizike dhe anasjelltas:

Fatimja r.a. erdhi te Pejgamberi a.s. duke kërkuar një shërbëtor. Ai tha: “A t'ju informoj për diçka më të mirë se kjo? Kur të shkoni në shtrat, lexoni SubhanAllah tridhjetë e tre herë, El-hamdu li’l-lah tridhjetë e tre herë dhe Allahu Ekber tridhjetë e katër herë”. Ali shtoi: "Unë kurrë nuk kam dështuar ta recitoj atë që atëherë." Dikush pyeti: "Edhe natën e betejës së Siffinit?" Ai tha: “Edhe natën e betejës së Siffinit”. (Buhariu, Sahih, nr. 5362)

Në hadithin e mësipërm, kur Fatimja shkoi te Pejgamberi a.s. duke u ankuar për lodhjen dhe duke kërkuar nga një shërbëtor që ta ndihmonte, në vend që t'i trajtonte nevojat e tyre me një zgjidhje fizike të një shërbëtori, Pejgamberi a.s. në vend të kësaj u dha atyre tesbih për të kryer natën. Shkaku shpirtëror i tesbihut ka një efekt fizik, i cili u shërbeu atyre aq shumë, saqë Aliu r.a., burri i Fatimes, e vazhdoi këtë praktikë shpirtërore pa dështuar, edhe kur përgatitej për betejë.

Ne gjithashtu mësojmë nga Pejgamberi a.s. se një shkak fizik mund të ketë një efekt shpirtëror:

Aisha r.a. (gruaja e Pejgamberit) thotë se i Dërguari i Allahut (s.a.s.) ka thënë:

"Muslimanit nuk i bie asnjë fatkeqësi, përveçse Allahu ia shlyen disa nga mëkatet e tij për shkak të saj, qoftë edhe shpimi që merr nga një gjemb". (Buhariu, Sahih, nr. 5640)

Këtu na thuhet se përvojat tona në fushën fizike që mund të perceptohen menjëherë si negative ose të këqija, në fakt mund të kenë një efekt pozitiv për të nxjerrë përfundime të nxituara dhe për të bërë pakënaqësi me situatën tonë.

Ky shkak transcendental është diçka që ne e përjetojmë edhe nëpërmjet praktikës së agjërimit. Në Muajin Ramazan, agjërimi gjatë orëve të ditës ka një efekt shpirtëror që ne të gjithë mund ta vërtetojmë. Ne ndihemi shumë më të angazhuar shpirtërisht dhe të vetëdijshëm gjatë Ramazanit. Duke qëndruar larg ushqimit dhe pijeve, ne në mënyrë efektive shtypim dëshirat tona, në mënyrë që në konfliktin që pason midis shpirtit dhe dëshirave, shpirti dhe shpirti të mund të dalin në ndërgjegjen e njeriut. Prandaj, efekti transcendent i agjërimit në anatominë tonë metafizike çon në ndriçimin shpirtëror.

Kur'ani si ushqim shpirtëror

Në Hadithin e Fatimes r.a., i Dërguari i Allahut a.s. na mëson se ashtu si gjendja jonë fizike ka nevoja dhe kërkon ushqim, gjendja jonë shpirtërore nuk është e ndryshme. Nëse jemi të përafruar dhe të lidhur shpirtërisht, gjendja jonë fizike do të jetë edhe më e mirë. Ne e dimë shumë mirë ushqimin e trupit fizik, por a dimë vërtet se si ta ushqejmë shpirtin?

Për të kuptuar se si të ushqejmë më mirë shpirtin, le të eksplorojmë një ontologji për gjithçka që ekziston, e ofruar nga Imam Razi në Librin e tij mbi Veten dhe Shpirtin dhe Fakultetet e tij:

Ekzistenti (mevxhudi) ose: ‌

a) ekziston pa fillim dhe pa fund - Ky është Allahu i Plotfuqishëm

b) ekziston me një fillim dhe me një fund - kjo është kjo botë (dunya).

c) ekziston me fillim por pa fund – këta janë shpirtrat e njeriut dhe ahireti.

Sa i përket llojit të katërt të ekzistentit, për të cilin nuk ka fillim dhe ka fund, është e pamundur që ky lloj të ekzistojë për shkak të parimit që thotë se ajo që është vërtetuar si pa fillim (kadim) nuk mund të pushojë së ekzistuari.

Pasi të jetë vërtetuar kjo, bëhet e qartë se ka një ngjashmëri më të madhe ndërmjet shpirtrave të njeriut dhe ahiretit sesa mes shpirtrave të njeriut dhe kësaj bote. Gjithashtu bëhet e qartë se njeriu është i pajtueshëm për jetën tjetër dhe jo për këtë jetë. Përputhshmëria konsiderohet në shpirtra, prandaj është e nevojshme që qëllimi i njeriut të jenë kënaqësitë shpirtërore të jetës së ardhshme sesa kënaqësia e përkohshme dhe e menjëhershme e kësaj bote.

Shpirti është diçka e botës tjetër dhe shpirtërore. Ashtu si trupi ynë fizik, ai dëshiron dhe kërkon ushqim. Shpirti nuk mund të ushqehet siç duhet me asgjë nga kjo botë e përkohshme, sepse ka një mospërputhje në nivelin e kategorive ekzistenciale. Si mund të ushqehet diçka e botës tjetër dhe e përjetshme me mjete të përkohshme? Allahu na thotë në Kur’an:

“Ata që besuan dhe zemrat e të cilëve ngushëllohen me përmendjen e Allahut. Me të vërtetë, zemrat qetësohen me përmendjen e Allahut (dhikrit).” (Kur’ani, 13:28)

Duke komentuar këtë ajet, Imam Raziu shkruan:

“Sa herë që zemra arrin te diçka, ajo dëshiron të kalojë nga gjendja aktuale në një më të lartë në gradë dhe virtyt. Nuk ka sukses në fushën fizike, përveç se mbi të ekziston një shkallë më e madhe kënaqësie dhe zilie. Sa për kur zemra dhe intelekti arrijnë te suksesi i njohjes hyjnore dhe dritave të përjetshme, ajo mbetet dhe bëhet e vendosur. Nuk është në gjendje të largohet prej saj, sepse nuk ka sukses më të madh apo më të plotë se kjo gradë.”

Vetëm përmes Përkujtimit (Dhikrit) të Allahut shpirti mund të ushqehet siç duhet, sepse e vetmja gjë ekzistencialisht më e lartë se shpirti është Allahu. Në një ajet tjetër të Kur’anit Allahu thotë:

“Ne pa dyshim vetë e kemi zbritur Dhikrin (Kur'anin) dhe vërtet Ne jemi aty për ta mbrojtur atë.” (Kur’ani, 15:9)

Allahu e përshkruan Kur'anin si Përmendje, Përkujtim (Dhikr). Si muslimanë, ne besojmë se Kur’ani është Fjala e pakrijuar e Allahut. Kur’ani është një shprehje hyjnore që nuk është nga kjo sferë materiale, por është diçka nga vetë Allahu. Allahu na thotë vetë, ai është Përkujtimi (Dhikri) i pastër në tërësinë e tij. Kur’ani është e vetmja gjë në të cilën ne kemi akses në këtë fushë fizike që është ekzistencialisht më e lartë se shpirti. Si e tillë, kjo është mënyra e vetme që shpirti mund të ushqehet siç duhet, dhe për këtë arsye vetëm përmes përmendjes së Allahut zemrat gjejnë kënaqësi.

Si pjesët shpirtërore ashtu edhe ato fizike të anatomisë sonë metafizike shërbejnë si burime vitaliteti. Çdo burim vitaliteti kërkon ushqim të vazhdueshëm për të ruajtur atë vitalitet. Gjatë gjithë vitit, ushqimi ynë kryesor është për veten tonë fizike dhe vetja jonë shpirtërore është dytësore. Në Ramazan, kjo përmbyset. Ne shtypim ushqimin e vetes sonë fizike në favor të ushqyerjes së vetes sonë shpirtërore. Si rezultat, vetja jonë shpirtërore kërkon vëmendje dhe ushqim më të madh. Ky ushqim mund të arrihet vetëm përmes Përkujtimit të Allahut – përmes Kur’anit.

Sapo i kuptojmë këto realitete themelore të anatomisë sonë metafizike, krahasimi me atë që nuk e kupton, është si ai i të gjallëve dhe i të vdekurve.” (Buhariu, Sahih, nr. 6407)

Ramazani si ripërtëritje

Imam Razi përmend origjinën leksikore të fjalës Ramazan. Ai përmend se rrjedh nga fjala Remdâ’ (???????????) që është një shi që vjen para vjeshtës për të pastruar pluhurin nga sipërfaqja e Tokës. Në mënyrë të ngjashme, Ramazani vjen si një shi shpirtëror për të larë mëkatet tona, për të pastruar zemrat tona dhe për të rinovuar vendosmërinë tonë.

Drita e diturisë nuk është fshehur nga zemrat për shkak të koprracisë apo pengimit nga Ai që jep mirësi. Përkundrazi, ato janë fshehur për shkak të papastërtisë, ndryshkut dhe preokupimit në zemër. Zemrat janë si enë, përderisa janë plot me ujë, ajri nuk mund të hyjë në to. Njohja e Madhërisë së Allahut nuk mund të hyjë në zemrat e preokupuara me dikë tjetër përveç Allahut. – Imam Gazaliu

Ramazani është me të vërtetë një kohë e veçantë e vitit. Me djajtë të lidhur me zinxhirë, sulmi i tyre ndaj mbretërisë së shpirtit vihet në pritje. Efektet transcendentale të agjërimit në anatominë tonë metafizike mundësojnë shfaqjen e spiritualitetit tonë; shpirti është rivendosur si sovran i ligjshëm - rendi është rivendosur në të gjithë mbretërinë. Përkujtimi i Allahut (Dhikrit) përmes Kur’anit është e vetmja mënyrë e duhur për të siguruar që ne jemi të ushqyer shpirtërisht. Nëpërmjet këtij Përkujtimi, mundësia hyjnore përhapet në të gjithë mbretërinë ndërsa mbrojtjet forcohen dhe përforcohen.

Me këtë kuptim të ri, le të përpiqemi dhe të shfrytëzojmë sa më shumë këtë mundësi të jashtëzakonshme për të ripërtërirë veten tonë shpirtërore dhe për të rinovuar marrëdhënien tonë me Allahun.

Përktheu[2]:

N. Ibrahimi