Formimi dhe prejardhja e sektit ahmedistKy sekt emrin ia ka borxh Mirza Gulam Ahmedit, për ç’arsye edhe u quajt ahmedizëm (el-ahmedijjeh). Mirza Gulam Ahmedi (1839-1908) u lind në qytezën Kadijan në Penxhab, rreth 70 milja larg Lahores.[5] Është karakteristike se derisa babizmi dhe behaizmi kishin si burim shi’izmin, kadijanizmi dhe ahmedizmi, sipas mendimit të S. H. Nasrit, kishte si burim sunizmin[6], kurse për vendlindje Indinë, vend me shumicë budiste dhe brahmaniste, kurse me ndikim islam dhe hinduist.[7] Husein Gjozo, teolog i madh boshnjak i shekullit XX, duke analizuar zhvillimet e tefsirit në shekullin XIX, pohon se lëvizja e Ahmed kanit në Indi ishte properëndimore dhe në një mënyrë ishte hyrje, papapërgatitje për paraqitjen e kadijanizmit – ahmedizmit, për në shërbimin e plotë të Perëndimit.[8] M. Ikballi, njohës i shkëlqyeshëm i rrethanave politike dhe fetare në këtë nënqiell, “shkroi disa artikuj kundër kadijanistëve, shpjegoi në të gënjeshtrat dhe lajthitjet e tyre”[9], kurse me një rast tjetër këtë sekt e përkufizoi si “sekt të ri, të organizuar në doktrinën e liderit të tij, i cili pohoi se është i dërguar i Zotit dhe se pejgamberia e tij e ka tejkaluar pejgamberinë e Muhammedit a.s.”[10] Fillimisht ky sekt ishte si reaksion kundrejt aktivitetit misionarist anglez në Indi.[11] Të parët e Mirza Gulam Ahmedit ishin nga Samerkandi, të cilët në Indi erdhën rreth vitit 1530. Prindërit e tij ishin shumë të pasur, të cilat i realizonin kryesisht për shkak të bashkëpunimit me anglezët. Thuhet se më 1858 babai i Mirza Gulam Ahmedit e ndihmoi ushtrinë angleze kundër muslimanëve me 50 ushtarë dhe me 50 kuaj. Sikur edhe shumica e fëmijëve të pasur, edhe Mirza Gulami u shkollua në shtëpi. Ka mësuar Kur’an, gjuhën arabe dhe gjuhën persishte. Në dituritë islame nuk kishte mësues të veçantë, andaj arriti një formim të lirë. Siç e përshkruajnë disa biografë të tij, ishte personalitet i luhatshëm, konfuz, enigmatik, poltron dhe shumë herët filloi të përdori opiumin, siç e pohon këtë edhe djali i tij: “Babai im me bollëk e përdorte opiumin, duke e përdorur si ilaq.” Kurse vetë Mirza Gulam Ahmedi pohon: “Në opium është gjysmë ilaqi, është i lejuar dhe në të nuk ka dëm. Ky është ilaq hyjnor në tokë. Po ashtu, opiumin e ka përdorur edhe trashëgimtari i tij i parë Nurudini.” Ai e përdorte edhe alkoholin, ndaj pohonte: “Brendi dhe rrumi janë dy lloje alkoholesh në lejuara në sëmundje, sikur edhe disa lloje tjera nëse janë më efikase...”. Por, meqë Mirza Gulami gjithnjë diç ankonte, kishte cirkulim të dobët, dizenteri kronike etj., arsyetohej se duhej të pijë alkohol.” [12]
Meqë konsideronte se kishte një arsimim solid hyri në punë te anglezët në qytetin Shejlekut te viceguvernatori i Indisë. Aty lidhi lidhjet me anglezët, i simpatizoi dhe bëri çmos që t’i ndihmojë ata. Pas katër vitesh, me kërkesë të babait, më 1876, kthehet në shtëpi dhe vazhdon studimin e islamit dhe feve tjera. Dhe kështu, më 1880 paraqitet vepra e tij e parë El-Berahin’ul-ahmedijjeh, për të vazhduar për katër vjet edhe me tri vepra të tjera. Në veprën e parë dhe të dytë ai përpiqet të sqarojë pikëpamjet e lëvizjes së tij, kurse në pjesën e tretë të librit, të vitit 1882 ai kërkon që të njihet si muxheddid (rilindës) i shekullit XIV hixhrij. Më 1884 doli edhe pjesa e katërt e veprës, në të cilën ai shpalli se i është shpallur shpallje nga Zoti. Më vonë botoi edhe pjesën e pestë të librit, në të cilën ka lajthitur nga nevojat e kohës.[13]
Në vitin 1905 themeloi shkollën fetare arabe, për të përgatitur misionarë për vendet islame. Po ashtu, këtë vit udhëtoi në Nju Delhi që t’ua mbajë disa ligjërata muslimanëve të atjeshëm, por meqë masa muslimane shumë rreptë kundërshtoi dhe e refuzoi ardhjen e tij, atij nuk i mbeti tjetër pos të takohet me pasuesit e tij në banesën e vet.[14]
Në maj të vitit 1908 qëndroi në Lahore, ku edhe vdiq saktë më 26. maj 1908, por pasuesit e tij vendosën ta varrosin në vendlindjen e tij, në Kadijan. Në varrin e tij shënon: Mirza Gulam Ahmed Mew`ud, d.m.th. Mehdi Muntedhiri, i premtuar për ringjalljen e sheriatit etj.[15]
Mirza Mahmud Ahmed (vdiq më 1954), i cili mori udhëheqjen e ahmeditëve nga Kadijani – të Kadianizmit, e shtroi mësimin e sektës së tyre në vepra të shumta në shkruara në gjuhën angleze. Edhe anëtarët tjerë të sektit kanë shkruar vepra të rëndësishme dhe të ndryshme. Sekti botonte edhe disa revista, jo vetëm në indi dhe Pakistan, por edhe në Evropë dhe SHBA. Kjo literaturë meriton të studiohet dhe vlerësohet.[16]
Sunizmi ishte kategorik kundrejt mësimeve të kadijanistëve duke i konsideruar mësimet e tyre si joislame. Ahmedistët dhe kadijanistët konsideroheshin barabartë të rezikshëm sikur edhe babistët dhe behaistët.[17]
Doktrina ahmediste
Janë të pakta ato sekte muslimane për doktrinën e të cilëve dijetarët muslimanë janë unik se nuk janë muslimanë, madje edhe ata më tolerantë. Prezantuesit e këtij sekti përdorin dy metoda: një për muslimanët – duke iu shmangur çështjeve diskutabile, dhe tjetër për jomuslimanët dhe pasuesit e sektit të tyre – duke i shprehur haptazi synimet e tyre. Për të përfunduar lidhur me doktrinën e tyre shumë dijetarë muslimanë i analizuan veprat e tyre dhe shprehën mendimin.[18]
Ndonëse Mirza Gulam Ahmedi përpiqej ta tregonte si islame doktrinën e tij[19], kjo në të vërtetë nuk mund të thuhet. Sidomos, pas vitit 1876 e pas, kur ai pas vdekjes së babait të tij, haptazi pohon se është për të dërguar të Zotit. Me një rast pohoi: “... Atij (Muhammedit a.s., vër. NI) iu errësua Hëna, kurse mua edhe Hëna edhe Dielli, vallë do ta mohosh.”[20] Në vitin 1889 Mirza Gulam Ahmedi publikisht shpalli se ka marrë leje prej Zotit që të kërkojë që nxënësit e tij t’i japin atij zotimin për besnikëri. Kurse më 1891 solemnisht ka shpallur se duhet të konsiderohet mehdi i muslimanëve dhe mesi i kristianëve.[21] Ai veten e mendonte të privilegjuar të shpalljes së drejtpërdrejtë të Allahut, nëse jo edhe vetë providenca, misioni i drejtpërdrejtë pejgamberik dhe paraqitej si mrekullibërës, kurse simpatizuesit e tij e mendonin atë për profet.[22]
Ata respektonin kultin e Jezusit dhe mendonin se ai nuk është kryquar, por është tërhequr të vdes në Srinagarë në Indi.[23] Mirëpo, doktrina e tyre në disa vepra pohon se, gjoja, Zoti e ka këshilluar Mirza Gulam Ahmedin: “Unë të kam krijuar ty nga esenca e Isait, dhe vërtet edhe ti edhe Isa jeni nga një esencë si një gjë e vetme”, për të vazhduar në një burim tjetër se Mirza është më i mirë se Isai: “Braktisni përmendjen e të birit të Merjemes, se pa dyshim Gulam Ahmedi është më i mirë se ai.”[24]
Doktrina e tij karakterizohet me ndikime hinduizmi të sufizmit të vonshëm dhe ndikim të Perëndimit modern.[25] Po ashtu, sekti i tij karakterizohet edhe me faktin se Mirza Gulam Ahmedi i pari e futi aktivitetin misionarist sipas shembullit të versionit misionarist të kristianizmit.[26]
Idetë e tij i ka shtruar në vepra të shumta në persishte, arabishte dhe urdu.[27]
Mësimet e tij karakterizohen me huazime nga sufizmi dhe frymëzimi modern perëndimor. Është mjaft ekletik, herë-herë mësimi i tij është konfuz, por i përshkuar me spiritualizëm dhe idealizëm, që i kontribuan të ketë sukses në shumë mjedise.[28]
Pas vdekjes së Mirza Ahmedit më 1908, lider i ahmeditëve u bë Mewlewi Nuruddin, me titullin halif i parë i sektit ahmeditë, pushteti i të cilit nuk qe kontestuar në fillim, por me vdekjen e tij më 1914, pasoi një rrëmujë dhe përçarje në këtë sekt.
Mewlewi Nurudini, i njohur edhe si Hakim Nurudin Bejrevi, ish-mjek në pallatin e Kashmirit, është devijant i njohur në islam, e disa ia atribuojnë se ky është ai që lëvizjes kadijaniste i dha ngjyrë të një sekti antiislam.[29] U lind më 1841 në Penxhab, në Pakistan. Njihte persishten, gjuhen arabe dhe kaligrafinë. Nën ndikimin e tij, Mirza Gulam Ahmedi filloi të propagandojë se është reformator islam dhe se është njeriu për të cilin Pejgamberi a.s. ka folur në një hadith se do të vijë një ditë.[30] Mirza Gulam Ahmedi për Hakim Nurudinin thotë në veprën e tij Siret’ul-Mehdi: “E kam takuar fisnikun shejh Nurudinin të preokupuar me idetë e materializmit, por pas takimit tonë, ky ves më nuk ishte i pranishëm tek ai.” Përndryshe, këta te dytë për mrekulli plotësoheshin.[31] Kurse ky me rastin e marrjes së rolit udhëheqës deklaroi: “Betohem në Zotin se ai (Gulami) më ka emëruar për halif të vetin: kush e dëshron këtëp flamur ta merrë prej meje dhe me të të mbështillet, le ta bëjë këtë, por providenca dhe vullneti i Zoitit është që unë të jam udhëheqësi dhe halifi juaj. Flisni ç’të dëshironi, por dijeni, të gjithë ata që do të më fajësojnë dhe sulmojnë këtë nuk do ta drejtojnë mbi mua por mbi Zotin, sepse Ai mua më ka inauguruar për halif.”[32]
Deri sa ahmeditët nga Kadijani edhe më tej e konsideronin Mirza Ahmedin për të dërguar të vërtetë të Zotit, ahmeditët nga Lahoreja, që ishin pakicë, në Mirza Gulam Ahmedin shihnin vetëm një reformatorë, e jo për të dërguar të Zotit. Kjo ndarje sipas të gjitha gjasave karakterizohej edhe me shkaqe të natyrës politike, sepse ahmeditët e Kadijanit (kadijanitët) më lehtë i përshtateshin dominimit britanik se sa ahmeditët e Lalores, të cilët ishin diç më nacionalist në apelin e nacionalizmit indus.[33] Ata e quajtën veten Lëvizja Ahmedite në Islam ose Shoqëria ahmedite në përhapjen e Islamit. Shkak tjetër për ndarjen e sektit ahmedit, mbase edhe më i madh, është edhe synimi që pas vdekjes së Mirza Gulam Ahmedit, rolin e liderit ta merrë Hoxha Kemaluddin, pasues i tij. Kur këtë nuk e arriti, atëherë pasoi ndarja.[34] Ata që nuk shkuan në Lahore, mbeten aty dhe vazhduan ta quajne veten kadijanit. Ata u tubuan rreth djalit të Mirza Gulamit, Mirza Mahmudit, kurse disa të tjerë thonë se djali i Gulam Ahmedit quhej Beshiruddin Mahmud, i cili këtë detyrë e kreu deri në luftën e dytë borëtore.[35] E zëvendësoi Hakim Nurudinin. U shpall halif i të gjithë njerëzve, e jo vetëm i kadijanistëve.[36]
Ahmedizmi nga Lahoreja – Ahmedizmi
Ahmedistët janë degë e ahmedizmit zanafillor, respektivisht të kadijanizmit dhe që të dy krahët e pranojnë Mirza Gulam Ahmedin për themelues të lëvizjes. Për shkak se një kohë vepruan nën një ambrellë dhe për shkak të ngjashmërive ndërmjet tyre, është vështirë të bëhet dallimi i saktë mes tyre. Kjo është edhe për shkak se literatura në shumë raste nuk bën dallimin e saktë ndërmjet njërit dhe sektit tjetër. Megjithatë, do të përpiqemi t’i shtrojmë disa karakteristika më të theksuara të ahmedizmit.
Ahmeditët lahorian, pas mospranimit të Hakim Nurudinit për pasardhës të Mirza Gulamit, e zgjodhën Muhammed Aliun për lider të tyre. Ky ishte i arsimuar, me diplomë magjistri, nëpunës pespektivë i administratës koloniale. Ishte redaktor i Fletës së sektit Review of Religions. Me perfiditet mbillte ide të sektit të tyre, duke abuzuar me emrin islam.[37] Ky sekt pohon se nuk ka asgjë të përbashkët me kadijanistët, dukle i kritikuar rreptë kadijanitë dhe duke e konsideruar vetveten si muslimanë të vetëm të drejtë. Mirëpo, pohimi i tyre se Mirza Gulam Ahmedi ka pranuar shpallje, nuk jep shenjë se kemi të bëjmë me muslimanë të drejtë, e as me muslimanë mëkatarë, por kemi të bëjmë me një sekt joislam.[38]
Po ashtu, ata pohojnë se synimi i tyre parësor dhe përfundimtar është Kur’ani, mirëpo interpretimet e tyre janë tejet perfide dhe mashtruese. Ndaj, nuk duhet të mashtrohemi në pohimet e tyre verbale, por edhe në disa shkrime të tyre, sepse ata, për ta vënë në mashtrim masën muslimane herë-herë shkruajnë në mënyrë korrekte.[39]
Ahmeditët e Lahores nuk pajtohen me kadijanitët dhe mendojnë se duhet heshtur disa qëndrime të udhëheqësit të tyre, në të cilat ai ka gabuar, sidomos ato qëndrime që bijnë ndesh me mësimet islame. Por, ndonëse ata heqin dorë nga kadijanizmi, ata nuk e braktisin Mirza Gulam Ahmedin.
Sipas ahmeditëve lahorian dy janë dallimet parësore ndërmjet tyre dhe kadijanistëve:
1. Kadijanistët mendojnë se Mirza Gulam Ahmedi është i dërguar i Zotit dhe;
2. Të gjithë ata që nuk besojnë në pejgamberinë e Mirza Gulam Ahmedit janë jobesimtarë.
Këta mendojnë se këtë mashtrime bëri Mahmudi, i biri i Mirza Gulam Ahmedit, porse harrojnë se vetë themeluesi Mirza Gulam Ahmedi ka pohuar një gjë të tillë.[40]
Për Mirza Gulam Ahmedin pohojnë: “Mendojmë se Mirza Gulam Ahmedi nga Kadijani është rimëkëmbës i shekullit XIV, kurse nuk besojmë se është pejgamber as që ai ka e pohuar pejgamberinë”, dhe me këtë përpiqen ta mashtrojnë opinionin, duke pohuar se ai nuk është pejgamber, por është muxheddid (rimëkëmbës), pozitë e lartë në fenë islame.
Mirëpo pohimi vijues tregon se edhe vetë ahmeditët besojnë në njëfarë shpalljeje: “Besojmë se Zoti i frymëzon miqtë e tij (evlijatë) dhe se këta në sheriat quhen rimëkëmbës.”[41]
Qëndrimi islam ndaj evlijave është tjetërfare.[42]
Edhe pse ahmeditët lahorian pohojnë se: ‘Kush beson se Zoti është vetëm një dhe se Muhammedi është i Dërguar i Zotit ne e mendojnë musliman” ata me pohimin vijues se “Ne respektojmë të gjithë të Dërguarit e Zotit dhe të gjithë muslimanët e mëdhenj. Ne largohemi nga ata që e përçmojnë një as`hab, imam, muhadith apo një muxheddid” me pretendimin e tyre se Mirza Gulam Ahmedi është muxheddid përpiqen atij t’i japin shenjtëri, dhe pacenueshmëri, që nuk pajtohet me mësimet islame.[43]
Thënia vijuese e vetë Mirza Gulam Ahmedit vetë fletë dhe provon pohimet tona se ai është jashta islamit: “Kam parë se kam qenë Zot ...”.[44]
Në pamundësi që t’i cekim të gjitha dallimet, sepse ato edhe janë vetëm dytësore, në tabelën vijuese do t’i paraqesim disa dallime më thelbësore ndërmjet kadijanizmit dhe ahmedizmit[45]
Kadijanizmi
Ahmedizmi
1.
Mirza Gulam Ahmedi është i dërguar i Zotit, që pranoi shpallje.
1.
Mirza Gulam Ahmedi është reformator
i dërguar nga Zoti,
që pranoi shpallje.
2.
Kush nuk beson ose dyshon në pejgamberinë e Mirzës nuk është musliman dhe pas tij nuk duhet
falur namaz.
2.
Kush nuk e beson dhe kush e nënçmon Gulam Ahmedin ose
e shpall jomusliman, ne e braktisim dhe pas tij nuk do të falemi.
3.
Gulam Ahmedi është Mesiu i premtuar.
3.
Gulam Ahmedi është Mesiu i premtuar.
4.
Zoti i ka dërguar këtij populli Mesi më të përsosur se Mesitë e mëhershëm dhe e ka quajtur
Gulam Ahmed.
4.
Mirza Gulam Ahmedi ka arritur më shumë se sa ai për të cilin pohohet se është i ngjashëm sipas shpirtit dhe forcës (e ai është isa a.a.).
5.
Zoti e ka ngritur Mirzën mbi çdo
gjë tjetër. Ka zbritur froni nga qielli, kurse froni i tij është mbi çdo fron tjetër.
5.
Mirza Gulam Ahmedi është në shkallën më të lartë të moralit dhe njeri unikal.
6.
Mirza Gulam Ahmedi ka çudi
dhe mrekulli të shumta mu’xhize).
6.
Njerëzit e domenit (të Mirzës) shpallin mrekulli etj.
Edhe disa karakteristika të ahmedistëve lahorian
Ahmeditët mendojnë se duhet t’i kenë xhamitë dhe imamët e tyre.
Ata mendojnë se nëse një ahmedit fal namazin pas një muslimani tjetër, ai këtë namaz duhet ta përsëris. Po ashtu, pasi që bota muslimane i ka braktisur këta, edhe këta duhet ta braktisin botën muslimane. Sipas tyre musliman quhet ai njeri që “beson se Zoti është një, se Muhammedi a.s. është i dërguar i Zotit dhe ai që beson në tërë atë që ka thënë Mirza Gulam Ahmedi.”[46]
Ahmeditët e Lahores, me numër më të vogël, po ashtu shkruan shumë vepra. Lideri i tyre Mewlana Muhammed Ali (vdiq më 1951) ishte autor i frytshëm. Ky përktheu edhe Kur’anin në gjuhën angleze. Shkroi disa vepra në anglishte dhe urdu mbi pejgamberin dhe mësimet islame.[47]
Ahmedistët janë shumë aktiv dhe mund të gjenden kudo nëpër botë. Janë më pakë se kadijanistët.
Sunizmi ishte tejet rigoroz kundrejt ahmedistëve. Ata ishin përjashtuar nga bashkësia e gjerë muslimane për shkak të doktrinës së tyre mbi profetologjinë dhe kristologjinë. Ata u akuzuan për shkak të mësiomeve ekstreme dhe për shkak të kolaboracionizmit me britanikët.[48]
Krahas dy sekteve më të njohura, kadijanive dhe ahmedive, ekziston edhe një sekt tjetër me emrin Xhemati kadijanit, sekt ky i cili secilin lider e shpall për të dërguar të Zotit, sepse besojnë se cikli pejgamberik nuk bën të ndërpritet deri në Ditën e Kijametit. Sipas tyre, kadijanitë dher ahmeditë janë mosbesimtarë. Këta janë të shtrirë në bashkësi të vogla nëpër vende të ndryushme të botës.[49]
Ahmedistët mbi kristianizmin dhe politikën angleze
Ndonëse propaganda ahmediste pohon se luftojnë kundër okupatorëve dhe për çlirimin e vendeve muslimane, në praktikë, ata u shërbejnë kristianizmit dhe anglezëve. Edhe kur kritikojnë ndonjë dogmë kristiane, atë e bëjnë vetëm në ato pjesë kur nevojitet për ta përforcuar mesianizmin e Mirza Gulam Ahmedit. Të njëjtën e bëjnë edhe kur kemi të bëjme me mësimet islame.
Qëndrimi ahmedist ndaj anglezëve është pozitiv. Vet Mirza Gulam Ahmedi në vitin 1897 i drejtoi një letër dijetarëve muslimanë të Indisë, me titull “Paqja është më e mirë”, në të cilën iu apelon atyre që ta braktisin kritikën ndaj punës së tij vetëm për 10 vjet.”
Kur në vitin 1907 ndodhi një kryengritje e popullit kundër anglezëve, ai dha proklamatën që pasuesit e tij të qëndrojnë larg rrëmujës dhe t’i ndihmojnë pushtetit anlez në thyerjen e lëvizjes, që këta edhe vepruan ashtu.
Mirza Gulam Ahmedi thuajse në çdo vepër të tij, sikur edhe në Nur’ul-hakk: “Kjo perandori e bekuar (angleze) nuk e ka të njohur se unë prej moti jam një prej shërbetorëve të tij dhe prej atyre që ia dëshirojnë të mirën. Ne gjithnjë i afrohemi me zemër të përkushtuar... Kjo perandori hyjnore-qiellore më ka pasuruar, ka rehabilituar varfërinë time, më ka freskuar, e ka ndriçuar natën time dhe mnë bëriu ndër të zgjedhurit. Për këtë arsye kam vendosur t’i ndihmojë Perandorisë...”.[50]
Hoxha Kemaludin, në librin e tij Pozita e Indisë pohon: “Mësimi i qartë i Kur’anit dhe hadithet e të dërguarit kanë mbjellë në zemra përkushtimin dhe sinqeritetin ndaj pushtetit britanik. ... Unë kam mbajtur disa ligjërata për t’i përudhur muslimanët t’i nënshtrohen pushtetit anglez...”.[51]
Liderët kadijanistë – ahmedistë shtrembërojnë shpjegimet e ajeteve kur’anore, duke i komentuar ato në shërbim të dëgjueshmërisë ndaj anglezëve. Këtë e shprehin haptazi: “... vallë jeni mëkatarë dhe rebelë, të cilët jeni ngritur kundër sunduesve? A mos keni harruar atë që rekomandohet nga minberi çdo të premte? Ju jeni muslimanë, kurse është e pamundur që muslimanët ta zhgënjejnë pushtetin anglez. Ju jeni besimtarë, kurse është e pamundur që besimtari t’i dëmtojë pushtetit legjitim, Ju jeni pasues të Kur’anit, kurse Kur’ani urdhëron dëgjueshmëri ndaj sunduesve.”[52]
Qëndrimi i muslimanëve kundrejt Kadijanistëve – Ahmedistëve
Ndonëse fillimisht bota sunite islame e nderoi paraqitjen e kadijanizmit – ahmedizmit, madje edhe organizoi pritje madhështore për Hoxha Kemaluddinin në vitin 1922 kur ky kaloi nëpër Egjipt[53], ndonëse e toleroi paraqitjen dhe propagandën e tyre, megjithatë, pas zbulimit të fytyrës së vërtetë të tyre dhe pas ashpërsimit dhe radikalizimit të qëndrimeve të kadijanistëve – ahmedistëve, qeveritë muslimane filluan ta sanksionojnë veprimtarinë e kadijanizmit – ahmedizmit,[54] por, duhet pranuar, jo në mënyrë sistematike dhe shkencore.
Është për t’u theksuar se është mendim unanim (ixhma`) i të gjithë dijetarëve islamë në të gjitha kohët se është mosbesimtar secili musliman që mendon dhe flet se pas Muhammedit a.s. mund të vijë ndonjë Pejgamber i ri i Zotit.[55]
Për këtë shkak, repsektivisht për shkak se secili lider i tyre pretendon në pejgamberi dhe shpallje, por edhe për shkak të raporteve të ngushta dhe miqësore të kadijanistëve – ahmedistëve me botën okupatore, me anglezët dhe të tjerët, bota muslimane (më tepër paria fetare dhe masa e gjerë se vetë institucionet politike) haptazi iu kundërvu atyre, sidomos pas lejimit të harameve dhe ndalimit të hallalleve, shpalljes për pejgamberë, shtrembërimit të Kur’anit etj. Dijetari i madh musliman, Muhammed Reshid Rida, tërhoqi vërejtjen kundrejt mësimit kadijanist – ahmedist.[56]
Edhe Ebu’l-hasan En-Nedevi, dijetar i madh musliman, u morrë me këtë temë dhe me një varg shkrimesh gjykoi këtë sekt si joislam.
Me qëllim të propagandimit të ideve të tyre dhe depërtimit sa më të suksesshëm në mesin e sunizmit, në vitin 1939-1940 ahmeditët i regjistruan dy studentë, sipas të gjitha gjasave me prejardhje nga Shqipëria, në El-Ez`her. Ata filluan të shpërndajnë libra si Ta’lim’ul-ahmedijjeh dhe El-Ahmedijjeh kema arefnaha. Pas zbulimit të këtyre librave, zyrtarët e El-Ez`herit shpallën se ahmeditët nuk janë muslimanë dhe këtë lajm e dërguan nëpër të gjitha gazetat muslimane në botë.[57]
Vetëm në gjysmën e shekullit XX, më 26 shkurt 1971, Liga Islame në Mekë filloi t’i kushtoi rëndësi mësimeve dhe veprimtarisë së tyre dhe të ofrojë shpjegime konkrete, por edhe të ndalojë hyrjen e tyre për të kryer haxhin.[58]
Ky organ ftoi dijetarët më të njohur të përgjigjen me shkrime shkencore për t’i zbardhur synimet dhe platformën e kadijanistëve - ahmedistëve. Ftesës iu përgjigjen Hasenejn Muhammed Mahluf (ish-mufti i Egjiptit dhe tani anëtar në Institutin për hulumtime islame në Kairo), Ebu’l-Hasan En-Nedevi (dijetar i njohur nga Pakistani), Ebu’l-A’la El-Mewdudi[59] (dijetar i njohur nga Pakistani) dhe Muhammed El-Hidr Husejn (ish-rektor i El-Ez`herit dhe tani anëtar i Akademisë së gjuhës arabe në Kairo dhe anëtar i Akamedisë së shkencave në Damask).
Nuk kemi mundësi hapsinore t’i prezantojmë të gjitha mendimet e tyre, pos të konstatojmë mendimin e tyre të përmbledhur se ky sekt në pikëçpamje fetare është tërësisht jashtëislamë dhe kundërislame, kurse në pikëpamje politike është një bastard, një virus me pasoja të rënda për unitetin musliman.[60]
Edhe qeveria pakistaneze në vitin 1974 ndaloi veprimtarinë e tyre, pasi që sekti kadijanit sulmoi trenin me student muslimanë të mjekësisë në qytetin Rebvi. Sipas shembullit të tyre vepruan edhe Emiratet, Andia, ndërsa paralajmëruan masa edhe Egjipti etj.[61] Megjithëkëtë, masat që ndërmorrën vendet arabo-islame ishin të pjesërishme, jostudioze dhe sipas bindjes sonë, të kushtëzuara nga raportet politike në botë.
Edhe Bashkësia Islame e Jugosllavisë, pjesë e së cilës atëherë ishte edhe Kosova, në vitet e 70 e pas, nga njerëzit zyrtarë dhe në gazetat zyrtare të saj, si në Preporod, Takvim e Glasnik, disa herë dha shenjë lidhur me këtë sekt, duke e cilësuar jo vetëm sekt jomusliman, por edhe sekt kundërmusliman. Kështu, Husein Gjozo, intelektuali numër një të asaj kohe, në fetvanë e tij për kadijanitë dhe ahmeditë pohon se janë ekstremë dhe shtrembërim dhe sekt jomusliman.[62]
Mënyrat e veprimit të kadijanistëve – ahmedistëve në tokat shqiptare
Mënyrat e veprimit të ahmeditëve janë të ndryshme. Ata nuk zgjedhin mjete për të vepruar. Ata nuk i lanë të qeta as tokat shqiptare me një shumicë mbi 90 % madhe muslimane.
Gjurmat e para të kadijanive – ahmedive në tokat shqiptare i kemi në vitin 1937, në Vushtrri, kur dr. Muhammed Din, misionar ahmedit, mbajti disa ligjërata. Mirëpo, masat muslimane sunnite reaguan ashpër, kurse Bashkësia Islame ndërmorri të gjitha hapat që ky rast mos të përsëritet.[63]
Në vitet e tetëdhjeta në Kosovë studioi Muhammed Zekerija Kan, i cili pas qëndrimit disavjeçar, u kthye në Pakistan dhe në vitin 1990 botoi në Islamabad përkthimin e Kur’anit në gjuhën shqipe. Këtë përkthim ia dedikoi shqiptarëve në Kosovë, Maqedoni, Shqipëri dhe diasporë.[64] Viteve të fundit ata përkthyen edhe pamflete, broshura të tjera në gjuhën shqipe, me shpresë që t’i përfitojnë zemrat e njerëzve fetarisht, moralisht, politikisht, ekonomikisht dhe kulturalisht të humbur, respektivisht të hamendur pas dhunës gjysmëshekullore të komunizmit kundër fesë.[65]
Disa punime të publikuara për kadijanitë - ahmeditë deri tash në gjuhën shqipe janë kontribut i mirë, por jo i mjaftueshëm. Lëvizja e tyre duhet të prezantohet shkencërisht, pa emocione dhe më gjithëanshëm, si në tokat shqiptare ashtu edhe në diasporë, sepse rreziku më i madh kanoset pikërisht te punëtorët tanë në botën e jashtme. Ata, të shtrënguar nga gjendja ekonomike-sociale nuk kanë kohë të mjaftueshme të arsimohen sa duhet me mësimet islame dhe për këtë arsye mund të bijnë pre, viktimë e propagandës së tyre. Këtë drojë e rritë fakti se aktivistët kadijanistë - ahmedistë janë aktivë në tokat shqipfolëse dhe në diasporë, kurse Bashkësitë Islame, në këtë aspekt, fare pak kujdesen si në vend ashtu edhe në diasporë.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Shkëputje nga një studim më i gjatë. N.I.
[2] S. H. Nasr, Srce islama, op. cit., fq. 111.
[3] Kasim Dobrača, Kadijanizam i Ahmedizam, Leiçester, Angli, 1994/1415 h., fq. 9.
[4] K. Dobrača, op. cit., fq. 9-10.
Ebul A’la El-Mevdudi, Kadiyanilik Nedir?, Istanbul, 1975.
[5] H. Laoust, op. cit., fq. 322. J. -R. Milot, op. cit., fq. 127.
[6] S. H. Nasr, Srce islama, op. cit., fq. 112. Kasim Dobraca, op. cit., fq. 10.
[7] M. Ebu Zehreh, Tarih’ul-medhahib’il-islamijjeti op. cit., fq. 220.
[8] Husein Djozo, Potreba i pokusaji savremene interpretacxije i egzegeze kur’anske misli, Zbornik Radova Islamskog Teološkog Fakulteta u Sarajevu, nr. 1/1982, Sarajevë, fq. 16-20. Këtë mendim e shpreh edhe: El-Mewsuat ..., I, op. cit., fq. 421.
[9] Ihsan Ilahij Dhahir, El-Kadijanijjetu – Dirasatun ve tahlilun, Rijad, 1404 h./1984, fq. 5.
Është interesant të theksohet se kundër M. Ikballit u ngrit edhe Xhavahir Leal Nehru, një prej liderëve të Indisë, më vonë kryeministër i Indisë, duke shkruar disa artikuj kundër M. Ikballit e në mbrojtje të kadijanistëve. Ky fakt provon se kadijanistët-ahmedistët ishin monstrum i përbashkët anglezo-indian kundër musliman. Këta artikuj madje u lexuan edhe në hutbetë e xhumasë te kadijanistët dhe u botuan në revistën kadijanistëve El-Fadl, e dt. 18 qershor 1936. Sipas: I. I. Dhahir, op. cit., fq. 5.
[10] Esh-shejh Abdulkadir Shejbe El-Hamd, El-Kadijanije, Mexhel-let’ul-xhami’at’il-islamijjeh, Medinë, 1974, VI, 3, 19, sipas: M. Omerdic, Kadijanije i Ahmedije, Glasnik VIS-a SFRJ, Sarajevë, nr. 6/1986, fq. 616-617.
[11] K. Dobrača, op. cit., fq. 10.
[12] Er-Reddu’l-hasim ale’l-kadijanijjeti ve ala kul-li men teshebbehe bi inhirafiha, El- Belag, Kuvajt, 24. 03. 1985, 785, 34, sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 6/1986, op. cit., fq. 35.
[13] Sipas: K. Dobrača, op. cit., fq. 10.
[14] K. Dobrača, op. cit., fq. 10.
[15] M. Ebu Zehreh, Tarih’ul-medhahib’il-islamijjeti ..., op. cit., fq. 221. I. Dzananovic, Ekstremne sekte..., op. cit., fq. 84-85.
[16] H. Laoust, op. cit., fq. 323.
[17] Nur’ul-islam, III, 447-463 dhe IV, 5-17 dhe 110-119, sipas: H. Laoust, op. cit., fq. 323.
[18] El-Xhuhenij, El-Mewsuat ..., I, op. cit., fq. 420 e tutje.
[19] Tendencë e tyre është që doktrina kadijaniste – ahmediste të tregohet e bazuar në Kur’an. Shih veprën origjinale të një lideri të tyre: Mirza Beshiruddin Mahmud Ahmed, Da’vet’ul-ahmedijjeti ve garduha, botimi II, Lahore, Pakistan, pa vit botimi, fq. 2-3.
[20] I. Dzananovic, Ekstremne sekte..., op. cit., fq. 86.
[21] H. Laoust, op. cit., fq. 322. Lidhur me vdekjen e Isait dhe vendosjen e tij në Kashmir
[22] J. -R. Milot, op. cit., fq. 127. S. H. Nasr, Srce islama, op. cit., fq. 112.
[23] J. -R. Milot, op. cit., fq. 128.
[24] Muhammed El-Hidr El-Husejn, El-Kadijanijjetu ve’l-behaijjetu, tuboi dhe redaktoi Alij Rida Et-Tunisij, (Kairo), 1395 h./1975, fq. 21 dhe 22.
[25] J. -R. Milot, op. cit., fq. 128.
[26] S. H. Nasr, Srce islama, op. cit., fq. 112.
[27] H. Laoust, op. cit., fq. 322.
[28] H. Laoust, op. cit., fq. 322.
[29] Hajrudin Muja, Kadijanizmi dhe sekti ahmedijë, në: http://www.horizonti.com/muslimani/tema/ahmedijet.html.
[30] H. Muja, Kadijanizmi... , op. cit.
[31] Ehsan Elahi Zaherr, Qadiyaniat an analytical survey, Lahore, 1978, 2-4, sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 6/1986, op. cit., fq. 721.
[32] Review of Religions, Fletë kadijaniste, vol. 14, nr. 6, p. 234, sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 6/1986, op. cit., fq. 721.
[33] H. Laoust, op. cit., fq. 322.
[34] I. Dzananovic, Ekstremne sekte..., op. cit., fq. 89.
Hoxha Kemaluddin, bashkëpunëtori më i afërt i Muhammed Aliut. Pasi nuk arriti ta merrë rolin e liderit, shkoi në Evropë, Angli, ku ka punuar në përhapjen e sektit, duke shpenzuar para të shumta të sektit për lukse personale. Jetonte jetë joislame, konsumonte mishin e derrit dhe e lejonte ate. Sipas: Ehsan Elahi Zaherr, Qadiyaniat..., op. cit., fq.293-294.
[35] Mirza Beshiruddin Mahmud Ahmed u lind më 1889 dhe vdiq më 1965. Ai i dha një forcë ahmedizmit në botë rreth 50 vjet. Gjerësisht: Haxhi Mirza Beshiruddin Mahmud Ahmed r.a., Da`vet’ul-ahmedijjeti ve garduha, Botimi II, Lahore, Pakistan, pa vit botimi, fq. + 1 (kopertina e brendshme në fillim, libër i botuar nga ahmeditët). Krhs.: K. Dobrača, op. cit., fq. 10.
[36] Ehsan Elahi Zaherr, Qadiyaniat ..., op. cit., fq.286-287.
[37] Ehsan Elahi Zaherr, op. cit., fq. 621-622.
[38] K. Dobrača, op. cit., fq. 43.
[39] K. Dobrača, op. cit., fq. 44-45.
[40] K. Dobrača, op. cit., fq. 45.
[41] K. Dobrača, op. cit., fq. 45 dhe 46.
[42] Kur’ani, sureja X, ajeti 62-63.
[43] K. Dobrača, op. cit., fq. 48.
[44] K. Dobrača, op. cit., fq. 49.
[45] K. Dobrača, op. cit., fq. 51.
[46] Kadijanistët nuk pranojnë të falen pas jokadijanistit, madje Mirza Gulami, nuk fali namazin e xhenazes së djalit të tij, sepse ai vdiq si musliman. Sipas: I. I. Dhahir, op. cit., fq. 36 e tutje.
I. Dzananovic, Ekstremne sekte..., op. cit., fq. 89.
[47] H. Laoust, op. cit., fq. 323. E. E. Zaherr, op. cit., fq. 622.
[48] H. Laoust, op. cit., fq. 323.
[49] E. E. Zaherr, Qadiyaniat..., op. cit., fq. 300.
[50] Nur’ul-jekin, pjesa I, fq. 26 e tutje, sipas: K. Dobraca, op. cit., fq. 33-35 dhe 35-40.
[51] K. Dobraca, op. cit., fq. 53.
[52] Hoxha Kemaludin dhe liderë të tjerë me ngulm kërkojnë nga masat muslimane t’u nënshtrohen anglezëve, madje duke ua komentuar ajetet në mënyrë të rrejshme. Shih: K. Dobrača, op. cit., fq. 52-54.
[53] K. Dobrača, op. cit., fq. 55.
[54] S. H. Nasr, Srce islama, op. cit., fq. 112-113.
[55] Ibn Hazm, Kitab’ul-fisal, fq. 255 dhe 256, sipas: K. Dobrača, op. cit., fq. 41.
[56] El-Fet`h, Kairo, VIII, 15 xhumade’l-uhra 1352 h., sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 1/1987, op. cit., fq. 63.
[57] Ahmed Muhammed Avi, El-Kadijanijjeh, Kairo, 1969, fq. 52, sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 6/1986, op. cit., fq. 625.
[58] M. Omerdic, Kadijanije ..., 1/1987, op. cit., fq. 64.
Sipas Dr. Xhuheniut, Konferenca e Rabitës në Meke u mbajtë në prill të vitit 1974 / Rebiulevvel 1394 që mori vendime rigoroze kundër kadijanistëve – ahmedistëve. Shih: El-Xhuhenij, El-Mewsuat ..., I, op. cit., fq. 421.
[59] Për ata që njohin turqishten shih një studim konstruktiv: Ebul A’la El-Mewdudi, Kadiyanilik nedir?.. (arabcadan Çeviren: Ahsen Batur, Istanbul, 1975, fq. + 231.
[60] Posedojmë librin e Muhammed El-Hidr El-Husejn me titull El-Kadijanijjetu ve’l-behaijjetu, tuboi dhe redaktoi Alij Rida Et-Tunisij, (Kairo), 1395 h./1975, fq. + 84, në të cilin trajtohen, pak a shumë, problemet që i kemi trajtuar në këtë shkrim.
[61] El-Xhuhenij, El-Mewsuat ..., I, op. cit., fq. 421. I. Dzananovic, Ekstremne sekte..., op. cit., fq. 88.
[62] Husein Djozo, Fetve – Pitanja i odgovori, Novi Pazar, 1996, fq. 376-378.
[63] Propaganda ahmedija u nasoj drzavi, El-Hidaje, 1938, II, 2-3, 48; Dopis od Pravog naiba za Vrhovno vjersko starjesinstvo, El-Hidaje, 1938, II, 5, 80 sipas: M. Omerdic, Kadijanije ..., 1/1987, op. cit., fq. 65.
[64] Kurani i shenjtë arabisht – shqip, përktheu dhe komentoi Muhammad Zakarija Khani, IIP Ltd. Islamabad, Sheephatch Lane, Tilford, surrey. G.U. 10/2 A.Q. – U.K., 1990.
Shih edhe libërthin e vlefshëm: B. Ahmeti, Kadijanitë (Ahmeditë) Prishtinë, 1997, fq. 83-89. N. Tërnava, Fraksionet në Islam, Prishtinë, 1997, fq. 157—165.
[65] Po e cekim me këtë rast broshurën e Mirza Beshiruddin Mahmud Ahmedit në gjuhën shqipe (që e cekëm në arabishte) me titull Mesazhi i Ahmedijatit, të shtypur në Angli, ndërsa të përkthyer prej Muhamed Zekerija Kan, përkthyesi ahmedit, tashmë i njohur, i Kur’anit në gjuhën shqipe.
Shfletuesi i Kur'anit
