Zeri Islam

Emrin murxhi` që d.m.th. “të vonohet, të shtyhet çështja e palëve kundërshtare të cilët derdhën gjak mes veti, afat”[3] etj., e morën pikërisht për arsye të parimit të tyre thelbësor fetar, që zë fill në mosgjykimin (irxha`) e atyre besimtarëve që bëjnë mëkat dhe në mosshpalljen e këtyre mëkatarëve për mosbesimtarë.[4] Respektivisht, mendimi i tyre është se mëkati nuk e anulon vlerën e besimit te besimtari, por vetëm e dëmton, e damkos, dhe se gjykimi absolut i lihet vlerësimit të Allahut në Ditën e gjykimit dhe për këtë arsye ranë në konflikt me shumicën muslimane.[5]

Në pozicionimin e mendimit të tyre se ç’është iman / besim dhe kufr / mosbesim, i detyruan harixhitët dhe grupëzimet tjera që dilnin në sipërfaqe për çdo ditë. Deri sa harixhitët mendonin se pabesimtarë janë të gjithë të tjerët pos harixhitëve, Hasan El-Basriu dhe simpatizuesit e tij pohojnë se besimtari që bëri mëkat të rëndë është hipokrit (munafik), sepse synimi është argument i zemrës e nuk është gjuha argument i imanit[6], murxhitët mendonin se “të besuarit e Zotit dhe të dërguarit të Tij, Muhammedit a.s.” është kusht që dikush të quhet besimtar. Këtë mendim ata e mbështesin në hadithin e njohur të Muhammedit a.s., në ç’rast Xhibrili e pyeti Muhammedin a.s. se ç’është imani, ai u përgjigj: “... Të besosh Zotin, Engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij, Ditën e fundit dhe të besosh në të caktuarit e Tij të të mirës dhe të keqes. ...”[7]

Murxhitët largimin e emevitëve nga ligji fetar nuk dëshiruan ta shikojnë si shkak të arsyshëm që atyre t’u mohohet e drejta e besimit dhe të abstenojnë nga dëgjueshmëria ndaj tyre si udhëheqës politik të islamit. Atyre u mjaftonte që emevitët të jenë muslimanë.[8]

Në fillim, pjesëtarë të këtij grupi kryesisht ishin shokët e Pejgamberit a.s. Mirëpo, për shkak të pjesëmarrjes së një numri të shokëve të Pejgamberit a.s. në njërën apo në palën tjetër, një numër i tyre, filloi të merrë qëndrim më të saktë. Thuhet se ata janë motivuar me hadithin e Muhammedit a.s.: “Do të ndodhin ndërmjet jush trazira, e më i mirë është ai që nuk përzihet se ai që përzihet, kurse më i mirë është ai i cili merrë pjesë se ai i cili i nxit trazirat. ...”. Ky hadith, sipas tyre, nuk u jep të drejtë as harixhitëve as shi’itëve.

Sipas tyre, edhe Osmani edhe Aliu, sikur edhe Muaviu, kanë qenë krijesa të Zotit dhe vetëm Zoti mund t’i gjykojë absolutisht.

Konsiderohet se murxhitët janë shumë tolerantë, kurse nga disa murxhitë edhe Ebu Hanifeh konsiderohet si një ndër pjesëtarët më të dalluar të murxhitëve.[9] F. Rahmani mendon se murxhitët tolerantë shkallërisht u pasivizuan dhe ranë në nivel të determinizmit të pastër. Baza e tyre gjatë emevitëve ishte në Medinë. Udhëheqja e Medinës, ndonëse ishte e pakënaqur me aktivitetin fetar e politik të emevitëve, megjithatë nuk iu kundërvunë aktivisht këtij pushteti dhe u dhanë më tepër në studimin dhe hulumtimin e diturive fetare. [10]

Fillimisht, pikëpamjet e murxhitëve ishin më tepër politike, që më vonë të shtrihen në fushat teoretike dhe filozofike.[11] Me askend nuk grindeshin, askend nuk e atakonin dhe prisnin kohë më të mira, përkundër agresivitetit harixhit dhe dinakërisë shi’ite. Edhe te emevitët edhe te abasitët ishin të pranueshëm për shkak të qëndrimit të tyre jo të deklaruar. Mirëpo, ky qëndrim i përmbajtur i tyre politik, por edhe fetar, bëri që si përreth tyre ashtu edhe brenda tyre të lindin rryma të ndryshme.[12]

Ibn Hanbeli i konsideron murxhitët si sektin më ndjellakeq, kurse i biri i tij, Abdullahu, në veprën e tij Kitab’us-sunneh, i përgënjeshtron mjaft rreptë. Ebu Bekr El-Hal-lali përcjell njoftime të ndryshme në të cilat theksohet rreziku i madh për islamin, por ky autor nuk i ekskomunikon nga islami, por në ta shehë infiltrues të risive dhe ndalon pjesëmarrjen në lutje që ata i udhëheqin. Sipas tij, ata shkallërisht duhet eliminuar nga jeta në bashkësi. Edhe Ebu Bekr El-Axhuri, në veprën Kitab’ush-sheri`a, ka mendim të ngjashëm.[13]

Mirëpo, kadiu Ebu Ja’la është më pak i rreptë. Sipas tij, murxhitët duhet kuptuar si “keramitë, të cilët përfaqësojnë pikëpamjen vijuese: çdo njeri plotësisht përgjegjës i cili thotë se Zoti është Zoti i vetëm dhe se Muhammedi është pejgamber i Zotit, dhe i cili pastaj kryen akte të ndryshme të mosnënshtrimit, në parim nuk mund të arrijë në xhehennem.” As Ibn Tejmijjeh, i cili në veprën Vasitijjeh i kritikon rreptë murxhitët, në një vend tjetër, duke folur për Ebu Hanifen, pohon se mospajtimet që murxhitët i ndan nga sunnizmi më së shpeshti janë verbale.”[14]

Ibn Hazmi formalist (dhahirij) në fikh dhe selefi në akaid, vetëm selefistët i pranon për sunni, kurse kelamistët sunni i konsideron murxhitë. Ai pohon: “Më të afërtit ndaj ehl-i sunnetit domethënë selefijes) nga fraksionet murxhite, janë ata që ndodhen në fraksionin e juristit Ebu Hanifeh (maturiditët), kurse më të largëtit janë esh’aritët.[15]



Degëzimi i murxhitëve

Në përgjithësi, murxhitët mund t’i ndajmë në dy grupe kryesore:

1) Murxhitët sunnitë, të cilët mësonin se bërësi i mëkatit të madh do ta vuajë dënimin meritor sipas mëkatit të bërë, se nuk do të qëndrojë amshueshëm në xhehennem, dhe se në fund do t’i falet dhe se një pjese, me mëshirën dhe vullnetin e Zotit, do t’i falet dhe nuk do ta shijojë dënimin. Në këtë grup janë shumica e juristëve dhe tradicionalistëve.

2) Murxhitët ekstremë, të cilët mësonin se në iman nuk ndikon mëkati sikur edhe puna e mirë në mosbesim. Mendimtarët muslimanë kryesisht kanë mendim të keq për këtë grup. Sipas tyre, njeriu nuk duhet të falë namaz që të bëhet besimtar. Sipas tyre, iman do të thotë të besosh dhe të konfirmosh, kurse veprat nuk janë karakteristikë e besimit apo e mosbesimit.[16]

Kurse autori i njohur klasik, Esh-Shehrestani, pohon se mësimi murxhitë ndahet në katër fraksione:

1. Murxhitët harixhitë, janë të hamendur ndërmjet lirisë së plotë dhe detyrimit të plotë në kryerjen e veprave;

2. Murxhitët kaderitë, janë për liri absolute të veprimit të njeriut;

3. Murxhitët xhebritë, janë për detyrim në veprim dhe;

4. Murxhitët e autentikë (halis) mbajnë qëndrim neutral ndërmjet qëndrimeve të sipërme.[17]

El-Esh’ariu mendon se murxhitët janë dymbëdhjetë nënsekte, kurse A. Mahmud e pranon si të qëndrueshëm ndarjen e murxhitëve sipas skemës së Shehrestanit dhe mendon se ata kanë doktrinë të pavarur, natyrore.[18]

Marrë përgjithësisht, murxhitët mund të ndahen në gjashtë nëngrupe:

1) El-Junusijjeh: janë ithtarët e Junus ibn Avn En-Numejrit. Mendojnë se imani është besimi i Zotit me zemër dhe deklarimit Atij, braktisja e mendjemadhësisë kundrejt Zotit, dashuria e pastër në zemër etj.

2) El-Ubejdijjeh: Ithtarët e Ubejd El-Mukteibit, të cilët pohonin se të gjitha mëkatet falen, pos politeizmit. Po ashtu pohojnë se kur njeriu vdes duke besuar në një Zot nuk do të ketë pasoja nga kurrfarë mëkati që e ka bërë.

3) El-Gassanijjeh: janë ithtarët e Gassanit nga Kufa. Mendohet se ky ka predikuar mendimet e Ebu Hanifes. Sipas Gassanit imani nuk shtohet as nuk mungohet, sepse çdo segment i imanit është iman.

4) Eth-Thewbanijjeh: Ithtarët e Ebu Thewbanit, të cilët pohonin se imani është njohje dhe pohim i Zotit dhe i të dërguarit. Çdo gjë që mendja nuk e miraton nuk bën pjesë në domenin e imanit, qoftë është vepruar apo nuk është vepruar, deri sa atë që e miraton, duhet vepruar dhe është pjesë përbërëse e tij. Sipas F. Raziut “mëkatet që e ndeshin muslimanin në rrugën e tyre të drejtë janë thërmi të zjarrit të tmerrshëm. Por ata kurrë nuk do të shkojnë në Skëterrë.”

5. Et-Tumenijjeh: Ithtarët e Ebu Muadh Et-Tumeniut. Mëkati, qoftë i madh apo i vogël nuk e bën besimtarin mosbesimtar.

6. Es-Salihijjeh: Ithtarët e Salih ibn Umer Es-Salihiut. Sipas tyre, mosbesim është mosdija për Zotin e jo diç tjetër.[19]

El-Bagdadi mendon se murxhitët ekstremë ndahen në tri grupacione kryesore:

1) Këta mendojnë se vetëm imani është me rëndësi, kurse për caktimin e Zotit mendojnë sikurse kaderitët, për ç’arsye njihen edhe si kaderitë edhe si murxhitë, sikur Ebu Shimr El-Murxhi, Muhammed ibn Shebib El-Basri dhe El-Halidi;

2) Ky grup mendon se imani është parësor dhe përkrahin mendimin e Xhehmit mbi veprat dhe vetëfitimin. Këta kryesisht njihen edhe si xhehmitë edhe si murxhitë;

3) Grupi i tretë nuk pranon qëndrimin kaderit dhe është grupi më i madh (junusitët, gassanitët, thewbanitët, tumenitët dhe murisitët).[20]

Ahmed Emin, pohon se murxhitët ndahen në shtatë grupe, nënsekte kryesore: junusijjeh, gasanijjeh, thu’banijjeh, tevmijjeh, mersijjeh, shemerijjeh, kaderijjeh.[21]

Mendohet se murxhiti më i njohur që njihej ishte Thabit Kutneh (110 h./728), kurse Shehrestani mendon se ndër murxhitët e parë ishte Seid ibn Xhubejri nga Ispahani, i cili banonte në Kufe, kurse të cilin e mbyti El-Haxhaxhi në vitin 95 h./714.[22] Ebu Zehreh pohon se murxhitët numërojnë shumë personalitete në mesin e grupit të tyre, sikur: Hasan ibn Muhammed ibn Alij ibn Ebi Talibin, Amr ibn Murreh, Seid ibn Xhubejrin, Muharib ibn The’rin, Mukatil ibn Sulejmanin, Hammad ibn Ebi Sulejmanin, Kadid ibn Xha’ferin [23]etj.

Mendohet se qëndrimi neutral i murxhitëve u shkonte në favor të gjitha palëve, harixhitëve, shi’itëve, por edhe emevitëve. Sekti murxhi` u fikë të ekzistojë në kohën e abasitëve, sepse ata megjithatë mendonin se kanë qenë në favor të emevitëve.[24]

Edhe El-Esh’ariu në Mekalatin e tij i trajton me kompetencë murxhitët dhe ofron njohuri të mjaftueshme për t’u njoftuar me synimet, tendencat dhe mendimet e këtij sekti të dëmshëm.[25]



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Shih: F. Hiti, op. cit., 234. N. Tërnava, Fraksionet në islam, Prishtinë, 1997, fq. 77.
[2] A. Golpinarli, op. cit., fq. 187.
[3] T. Muftic, Arapsko-srpsko-hrvatski jezik, I, Sarajevë, 1973, fq. 1180.
[4] El-Bagdadi, El-Ferku ..., nr. 62/1984, op. cit., fq. 16.

Ibn Hazm, vol. II, fq. 89, sipas: F. Hiti, op. cit., fq. 234.

Për njoftim, ju informojmë se Sh. Ahmeti shkroi për këtë sekt në: Edukata islame - revistë fetare tremujore, nr. 18/1976, Prishtinë, fq. 66-69.

[5] U. Ferruh, Tarih’ul-fikr’il-arabijji ila ejjami Ibni Haldun, botimi IV, Bejrut, 1983, fq. 212. Abdulhalim Mahmud, op. cit., fq. 140.
[6] M. Ebu Zehreh, Tarih ..., op. cit., fq. 119-120. Shumica e muslimanëve mendon se mëkatari i rëndë vazhdon të jetë besimtarë dhe është në dorën e zotit a do ta falë apo do ta dënojë njeriun e tillë. Ibid., op. cit., fq. 120.
[7] Imam En-Neveviu, Dyzet Hadithe dhe shtojca e Ibni rexhebit, Shkup, 1413 h./1992, fq. 1-13.
[8] U. Ferruhi pohon se murxhitët pohuan “ne u nënshtrohemi emevitëve, sepse ata janë halifë dhe se ne nuk i luftojmë ata sepse jemi të bindur çdo mëkat, qoftë i madh, nuk nxjerr nga imani. Njeriu vazhdon të mbetet musliman dhe nuk lejohet mbytja as atakimi i tyre.” Op. cit., fq. 212.
[9] F. Hiti, op. cit., fq. 234. M. Ebu Zehreh, Tarih ..., op. cit., fq. 123.
[10] F. Rahman, op. cit., fq. 130 dhe 131.
[11] A. Emin, Duha, III, op. cit., fq. 270.
[12] M. Omerdic, Murdzije, op. cit., fq. 32.
[13] El-Axhuri, Kitab’ush-sheri`ati, botimi I, Kuvait, 1421 h./20000. Citati ynë sipas: H. Laoust, op. cit., fq. 394.
[14] Hanabila, I, 24, Kitab as-sunna e shejh Abdullahut, fq. 72-105, sipas: H. Laoust, op. cit., fq. 395.

Edhe A. Golpinarli, në bazë të burimeve tjera, pohon se Ebu Hanifeh ishte i afërt me murxhitët. A. Golpinarli, op. cit., fq. 188.
[15] Shih veprën e tij El-Fasl, II, fq. 11-112, sipas: B. Topaloglu, Hyrje në kelam, op. cit., fq. 144.
[16] M. Omerdic, Murdzije, në: Islamska Misao, nr. 64/1984, Sarajevë, fq. 33.
[17] Esh-Shehrestani, I, op. cit., fq. 139.
[18] Abdulhalim Mahmud, Et-Tefkir’ul-felsefij fi’l-islam, botimi II, Kairo, 1989, fq. 138-139.
[19] El-Esh’arij, Kitabu mekalat’il-islamijiin, op. cit., fq. 132-154. Esh-Shehrestani, El-Milelu we’n-nihalu, pjesa I, Kairo, pa vit botimi, fq. 140-145.

Edhe për raportet hanefit - murxhit shih në faqet 141 të Shehrestanit.

Fahrudin Razi, Traktat o sektama, op. cit., fq. 31.

Mbi junusitët: Abdulhalim Mahmud, op. cit., fq. 143-144.
[20] El-Bagdadi, El-ferku bejne’l-firek, nr. 62/1984, op. cit., fq. 16.
[21] Ahmed Emin, op. cit.
[22] U. Ferruh, op. cit., fq. 213.
[23] Ebu Zehreh, Tarih ..., op. cit., fq. 123.
[24] F. Rahman, op. cit., fq. 131.
[25] Ebu’l-Hasan Alij ibn Ismail El-Esh’arij, Kitabu mekalat’il-islamijjin ve ihtilafi’l-musal-lin, (e përgatiti Helmut Riter), botimi II, Wiesbaden, 1980, fq. 132 -154.