Zeri Islam

Është e pabesueshme që një roman të frymëzojë një urrejtje të tillë vrastare, një reagim i cili u trajtua si provë e intolerancës së pashërueshme të Islamit. Veçanërisht në Britani, për njerëzit ishte shqetësuese të mësonin se bashkësitë myslimane që jetonin në bazë të vlerave të ndryshme në dukje dhe të huaja, ishin të gatshme që këto vlera t’i mbronin deri në vdekje. Por gjithashtu pati edhe kujtues të bezdisshëm të së kaluarës së Perëndimit për këtë çështje tragjike. Kur populli britanik pa myslimanët e Bredfordit duke djegur romanin, ndoshta këtë ndodhi e lidhi me zjarret e mëdhenj të librave që flakëruan gjatë shekujve në Europën e krishterë. Në vitin 1242, p.sh., mbreti i Francës Luigj IX, një shenjt i kanonizuar i Kishës Katolike Romane, demaskoi Talmudin çifut si një sulm të poshtër ndaj vetë Krishtit. Libri u mallkua dhe kopjet e tij u dogjën publikisht në prani të mbretit. Luigjit nuk i pëlqente të diskutonte divergjencat me bashkësite çifute të Francës në rrugë paqësore dhe me arsye. Një herë ai deklaroi se rruga e vetme për të diskutuar me një çifut ishte ta vrisje atë “me një të ngulur të fortë në bark aq thellë sa mund të futej shpata”.[1] Ishte Luigji ai që thirri inkuizicionin e parë për të gjykuar heretikët e krishterë dhe dogji jo vetëm librat e tyre, por edhe qindra burra e gra. Gjithashtu ai qe edhe një urryes i myslimanëve dhe udhëhoqi dy kryqëzata kundër botës islame. Në epokën e Luigjit nuk ishte Islami, por Perëndimi i krishterë ai që e kishte të pamundur të bashkëjetonte me të tjerët. Vërtetë, historia e hidhur e marrëdhënieve të Perëndimit me myslimanët mund të thuhet se ka filluar në Spanjën myslimane me një sulm ndaj figurës së Muhamedit.

Në vitin 850 një murg i quajtur Perfektus, shkoi për të bërë pazar në souk-un e Kordovës, kryeqytetin e shtetit mysliman të Andaluzisë. Këtu atij iu afruan një grup arabësh, të cilët e pyetën se cili ishte profet më i madh Jezusi apo Muhamedi. Perfektusi e kuptoi menjëherë se ajo ishte një pyetje provokuese, sepse në Perandorinë Islame zbatohej dënimi kapital për ofendimin e figurës së Profetit, prandaj fillimisht u përgjigj me maturi. Por papritur kaloi dhe shpërtheu në një lumë të rrëmbyer sharjesh, duke e quajtur Profetin e Islamit një sharlatan, të zvetnuar seksualisht dhe vetë antikrishtin.

Ky incident ishte i pazakontë për Kordovën, ku marrëdhëniet myslimano- kristiane ishin rregullisht të mira. Ashtu si çifutëve, të krishterëve u ishte lejuar liri e plotë brenda Perandorisë Islame, prandaj shumë spanjollë ishin krenarë që i përkisnin kësaj kulture kaq të përparuar, e cila gëzonte shumë vite të shkëlqyera në krahasim me pjesët e tjetra të Europës. Spanjollët e krishterë njiheshin si “mozarabë” ose “të arabizuar”.

Të krishterët kishin dëshirë të madhe të lexonin poemat dhe historitë kalorësiake arabe; ata studionin teologët dhe filozofët arabë, jo për t’i kundërshtuar ata, por për të mësuar një arabishte të saktë dhe elegante.

Ku janë studiuesit që lexojnë shpjegimet latine të Shkrimeve të Shenjta, ungjillin, profetët dhe apostujt? Vaj medet! Të gjithë të rinjtë e krishterë dhe të talentuar lexojnë dhe studiojnë me entuziazëm librat arabë.[2]

Paul Alvaro, një spanjoll laik që shkruajti këtë kritikë mbi mozarabët në këtë periudhë, e konsideronte murgun Perfektus si një hero kulturor dhe fetar. Akuza publike e tij për Muhamedin frymëzoi një lëvizje të vogël dhe të pazakonshme në Kordovë, ku burra dhe gra paraqiteshin vetë përpara kadiut, gjykatësit islam të qytetit, për të treguar besnikërinë e tyre të krishterë, duke sharë Profetin në publik.

Por Perfektusi, i cili përfundoi në burg si pasojë e akteve të tij, u frikësua shumë për atë që bëri, dhe për këtë arsye kadiu vendosi të mos e ekzekutojë vendimin me vdekje, duke menduar se ishte provokuar padrejtësisht nga myslimanët. Por pas disa ditësh Perfektusi krisi për të dytën herë dhe shau Muhamedin me fjalë të tilla të vrazhda, saqë kadiut nuk i mbeti rrugë tjetër, por të zbatonte dënimin e plotë sipas ligjit. Murgu u ekzekutua dhe menjëherë një grup të krishterësh që ishin qytetarë të dorës së dytë, morën pjesë të trupit të tij dhe filluan t’i nderonin si relike të “martirit” të tyre. Pak ditë më vonë një murg tjetër i quajtur Ishak u shfaq përpara kadiut dhe sulmoi Muhamedin dhe fenë e tij me kaq pasion saqë kadiu, duke menduar se ai ishte i pirë ose kishte pësuar ndonjë krizë e goditi me pëllëmbë për ta sjellë në vete. Por Ishaku mbajti të njëjtin avaz me sharjet e tij, prandaj kadiu nuk mundi ta lejojë më gjatë këtë dhunim flagrant të ligjit.

Në shekullin e nëntë Kordova nuk ishte si Bredfordi në vitin 1988. Myslimanët ishin të fuqishëm dhe me besim në vetvete. Ata nuk kishin aspak dëshirë për t’i ekzekutuar këta të krishterë fanatikë; nga njëra anë sepse dukej qartë se ata nuk po kontrollonin vetveten, por gjithashtu edhe se e kuptonin se gjëja e fundit që atyre ju duhej ishte një kult i martirit. Islami ishte shfaqur në Spanjë me pluralizmin fetar të Lindjes se Mesme, ku fe të ndryshme kishin bashkëjetuar përgjatë shekujve. Po ashtu Bizanti, Perandoria e krishterë e Lindjes, kishte lejuar grupe të vogla fetare ta praktikonin besimin dhe të merreshin me çështjet e tyre fetare. Në Perandorinë Islame nuk kishte ndonjë ligj kundër propagandës fetare të të krishterëve, po qe se nuk cënonin figurën më të dashur, atë të Profetit Muhamed. Bile në disa pjesë të perandorisë ishte formuar një traditë skepticizmi dhe e mendimit të lirë, e cila toleronte aq sa mund të lejohej dikush, brenda kufijve të normave morale. Në Kordovë që të dy si kadiu ashtu edhe Emiri, princi i qytetit, nguronin të ekzekutonin Perfektusin dhe Ishakun, por nga ana tjetër ata edhe nuk mund të lejonin këtë shkelje flagrante të ligjit. Pak ditë pas ekzekutimit të Ishakut, në qytet mbërritën gjashtë murgj të tjerë nga manastiri i të parit, të cilët ndërmorën sulme plot vrer ndaj figurës së Muhamedit. Atë verë rreth pesëdhjetë martirë vdiqën në këtë formë. Këto akte u dënuan nga peshkopi i Kordovës dhe mozarabët, të cilët u alarmuan pa masë nga ky kult agresiv i martirizimit. Por martirët patën dy mbrojës të zjarrtë: një prift të quajtur Euloxhio dhe Paulo Alvaron, të cilët shpallën se martirët ishin ‘ushtarë të Zotit’, që po luftonin trimërisht për fenë e tyre. Ata organizuran një mësymje komplekse morale kundër Islamit, që për autoritetet myslimane ishte e vështirë ta menaxhonin, sepse mesa dukej, ata i vinte në pozita të pafavorshme.

Martirët që sulmonin Islamin vinin nga të gjitha nivelet e shoqërisë: ata ishin burra dhe gra, murgj, priftërinj, juristë, njerëz të thjeshtë dhe studiues të përgatitur. Shumë prej tyre mesa duket ishin në kërkim të një identiteti të qartë dhe të veçantë perëndimor. Disa prej tyre vinin nga familje të përziera me një prind mysliman dhe një të krishterë; të tjerët ishin nxitur të përvetësonin shumë ngushtë kulturën myslimane - atyre u ishin dhënë emra arabë[3] ose kishin zënë një vend në shërbimin civil - kështu që ndjeheshin të çorientuar dhe të hutuar. Humbja e rrënjëve kulturore mund të ishte një përjetim shqetësues, madje edhe në ditet tona kjo mund të gjenerojë një mentalitet fetar agresiv, provokues, si mjet mbrojtjeje për të izoluar vetveten. Kështu ne duhet të kujtojmë martirët e Kordovës kur ndjehemi të shastisur nga armiqësia dhe zemërimi i disa bashkësive myslimane në Perëndim dhe në pjesë të tjera të botës, ku kultura perëndimore kërcënon vlerat tradicionale. Lëvizja martire e udhëhequr nga Alvaro dhe Euloxhio ishte njëlloj e egër si kundër mozarabëve të krishterë ashtu edhe ndaj myslimanëve dhe i akuzonte ata si dëmtues të kulturës. Euloxhio bëri një vizitë në Pamplona, në Krishtërimin fqinj dhe u kthye me libra të Perëndimit: tekste të baballarëve latinë të Kishës dhe vepra romane klasike nga Virgjili dhe Juvenali. Ai donte t'i rezistonte arabizimit të masës spanjolle dhe të krijonte një rilindje latine e cila vështronte me nostalgji në të kaluarën romane të vendit të tij, si një mënyrë për të mënjanuar influencën e kulturës dominuese myslimane.

Megjithatë, pas disa kohësh, lëvizja humbi forcë, kur Euloxhio do të dënohej me vdekje nga kadiu, i cili për t’i shpëtuar jetën i kërkoi që të shprehte një shenjë nderimi ndaj Islamit - dhe kurrkush nuk do t'ia ndërpriste aktivitetin e mëvonshëm fetar - pra mos u fut në këtë 'vetshkatrrim të vajtueshëm dhe fatal' si 'budallenjtë dhe idiotët' e tjerë.[4] Mirëpo Euloxhio nuk i kërkoi kadiut aspak pardon, por i kërkoi që ta mprehte edhe më shumë shpatën.

Incidenti i çuditshëm ishte i pazakontë në Spanjën myslimane. Për 600 vjet pjesëtarët e të tri feve monoteiste kishin jetuar së bashku në paqe dhe harmoni relative: çifutët, që ishin ndjekur për vdekje në pjesën tjetër të Europës, gëzuan një rilindje kulturore të pasur. Por historia e martirve të Kordovës na zbulon një qëndrim që do të bëhej i zakonshëm në Perëndim. Në atë kohë Islami ishte një fuqi e madhe botërore, ndërsa Europa e rrënuar nga tributë barbare, ishte një moçal kulturor. Në këtë kohë e gjithë bota dukej sikur të ishte islamike, thuajse si sot perëndimore, prandaj Islami deri në shekullin e tetëmbëdhjetë ishte një sfidë e vazhdueshme. Dhe në ditët tona, kur Lufta e Ftohtë kundër Bashkimit Sovjetik ka mbaruar, duket se një Luftë e Re e Ftohtë po lind, dhe këtë radhë kundër Islamit.

Të dy, Euloxhio dhe Alvaro besonin se ngritja e Islamit ishte një përgatitje për daljen e Antikrishtit, uzurpatorin e madh të përshkruar në Dhjaten e Re, mbretërimi i të cilit lajmëronte Ditët e Fundit. Autori i Letrës së Dytë drejtuar thesalonikasve shpjegonte se Jezusi nuk do të rikthehej përderisa të vinte 'Apostasia* e Madhe': kundërshtari do të vendoste sundimin e tij në Tempullin e Jeruzalemit dhe me doktrinën e tij bindëse do t'i çonte në rrugë të shtrembër shumë të krishterë.[5]

Gjithashtu Libri i Shpalljes fliste për një Bishë të madhe, e cilësuar me numrin misterioz 666, që do të zvarritej jashtë nga humnera, do të vetëkurorëzohej në Malin Tempull dhe do të sundonte botën.[6]

Islami dukej se i përshtatej plotësisht këtyre profecive të vjetra. Myslimanët e pushtuan Jeruzalemin në vitin 638, kishin ndërtuar aty dy xhami të mrekullueshme në Malin Tempull dhe me të vërtetë dukej se po sundonin botën. Madje, megjithëse Muhamedi kishte jetuar pas Krishtit, kur nuk kishte më nevojë për shpallje tjetër, ai e kishte ngritur veten në një profet dhe shumë të krishterë lanë Krishtërimin dhe u bashkuan me fenë e re. Euloxhio dhe Alvaro zotëronin një biografi të shkurtër të Muhamedit, ku tregohej se ai kishte vdekur në vitin 666 të Erës së Spanjës, që ishte tridhjetë e tetë vjet përpara njëhsimit të zakonshëm. Kjo biografi e vonë perëndimore e shekullit të tetë ishte hartuar në manastirin e Lijrës afër Pamplonës, në brendësi të botës së krishterë, e cila dridhej përpara gjigandit të fuqishëm Islam. Përveç kërcënimit politik, suksesi i Islamit ngrinte edhe një pyetje turbulluese teologjike: si kishte lejuar Zoti të lulëzonte ky besim jo i devotshëm? A mund të vinte kjo ngaqë Ai kishte braktisur popullin e vet?

Demaskimi kundër Muhamedit, i shprehur nga martirët e Kordovës, u bazua në këtë biografi apokaliptike. Në këtë fantazi të frikshme të shfrenuar, Muhamedi ishte një i vetëemëruar dhe një sharlatan, që e hiqte veten si profet për të mashtruar botën; ai ishte njeri me epshe, i zhytur në vese të mbrapshta, kështu që kishte frymëzuar edhe pasuesit e tij të bënin të njëjtën gjë; ai me anën e shpatës, u kishte imponuar njerëzve të ktheheshin në fenë e tij. Si rrjedhojë Islami nuk ishte një mesazh i pavarur, por një herezi, një formë e dështuar e Krishtërimit; ishte një fe e dhunshme e shpatës që hymnizonte luftën dhe vrasjet. Pas shuarjes së lëvizjes së martirëve të Kordovës, pak njerëz në pjesët e tjera të Europës e morën vesh historinë e tyre, megjithëse pati një reaksion të vogël. Më tej, rreth 250 vjet më vonë, kur Europa po rihynte në skenën ndërkombëtare, legjendat e krishtera do ta riprodhonin me besnikëri fanatike këtë portret fiktiv të Muhamedit. Edhe pse disa studiues seriozë do të bënin përpjekje të krijonin një botëkuptim më objektiv të Profetit dhe të fesë së tij, ky portretizim i rremë i “Mahond-it” do të ngulitej si i vërtetë në masat e gjera evropiane. Muhamedi do të bëhej armiku më i madh i identitetit perëndimor që po shfaqej, ndërsa etikohej me të gjitha cilësitë e këqia, që për vete evropianët mendonin se nuk i kishin. Gjurmët e fantazisë së vjetër mbijetojnë edhe në ditët tona në Perëndim. Kështu që për njerëzit në Perëndim është ende e natyrshme, që ta marrin për të vërtetë se Muhamedi thjesht “përdori” fenë si një mënyrë për të arritur nënshtrimin e botës ose të shpallin se Islami është një fe dhune dhe e shpatës, megjithëse ka shumë studime akademike dhe objektive për Islamin dhe Profetin e tij, që e hedhin poshtë këtë mit të Mahondit.

Nga fundi i shekullit të njëmbëdhjetë, nën drejtimin e Papës, Europa po ngrihej përsëri dhe po i zmbrapste kufijtë e Islamit. Në vitin 1061 normanët kishin filluar t'i sulmonin myslimanët në Italinë e Jugut dhe Siçili, duke e pushtuar këtë rajon në vitin 1091; të krishterët e Spanjës së Veriut filluan Luftërat e Ripushtimit kundër myslimanëve të Andaluzisë dhe pushtuan Toledon në vitin 1085; në vitin 1095 Papa Urban i II-të me ekspeditën që do të bëhej e njohur si Kryqëzata e Parë, u bëri thirrje feudalëve të Europës për çlirimin e varrit të Krishtit në Jeruzalem. Në vitin 1099, pas vitesh mundimi të pabesueshëm, kryqtarët arritën të pushtonin Jeruzalemin dhe të ngrinin kolonitë e para perëndimore në Lindjen e Afërme. Ky sukses i ri i Perëndimit mori formën e një lufte totale kundër Islamit, por në fillimin e saj askush në Europë nuk kishte ndonjë urrejtje specifike për fenë myslimane ose Profetin e saj. Ata më tepër ishin të preokupuar me ëndrrat e tyre të lavdisë dhe zgjerimit të Europës dhe papatit. Kënga e Rolandit, që doli në kohën e Kryqëzatës së Parë, tregon injorancën qesharake mbi thelbin e besimit Islam. Armiqtë myslimanë të Sharlemanit të Madh dhe Rolandit, janë cilësuar si adhurues-idhujsh, që përkuleshin deri në tokë para trinisë së 'perëndive' Apollo, Tervagant dhe Maomet, megjithëse këta njerëz përshkruhen si ushtarë trima me të cilët ishte një kënaqësi të luftoje. Kur ushtritë e Kryqezatës së Parë u ndeshën me turqit për herë të parë në Azinë e Vogël, ata patën nderim dhe admirim të lartë për guximin e tyre.

“Sot nuk ka asnjë njeri që guxon të harrojë zotësinë, trimërinë dhe guximin e turqve, të cilët mendonin se do të ngjallnin tmerr edhe në zemrat e frankëve, ashtu siç patën ngjallur më parë mbi arabët, saraçenët, armenët, sirianët dhe grekët nëpërmjet kërcënimit të shigjetave? Por, të falem ty o Zot, burrat e tyre nuk janë kurrë më të mirë se tanët. Ata kanë një thënie se janë i njëjti brum me frankët dhe nga natyra janë të lindur për të qenë kalorës. Kjo është e vërtetë dhe askush nuk mund ta mohojë, se në qoftë se do të kishin qëndruar të vendosur në besimin e krishterë dhe të kishin shprehur vullnetin për të pranuar Një Zot në Tre Persona... ju nuk do të kishit mundur të gjeni ushtarë më të fortë, më trima ose më të zhdërvjelltë; megjithatë, me hir të Zotit ata u mundën nga burrat tanë”.[7]

Frankët e ndjenë afërsinë me ushtarët myslimanë në betejën e Dorileumit më 1097, por dy vjet më vonë kur kryqtarët pushtuan Jeruzalemin ata nuk mundën t'i konsideronin myslimanët qenie njerëzore si veten e tyre. Ata bënë me gjakftohtësi një masakër të tillë ndaj banorëve të qytetit, e cila shokoi edhe bashkëkohësit e tyre. Pas kësaj myslimanët u trajtuan si kafshë të dëmshme, nga e cila duheshin pastruar vendet e shenjta: fjala zyrtare për ta në zhargonin e Kryqëzatës ishte “fëlliqësi”.

Edhe pse përpara vitit 1100 në Europë për figurën e Muhamedit nuk kishte ndonjë interes të veçantë, pas vitit 1120 çdokush e dinte se kush ishte ai. Pothuajse në të njëjtën kohë, kur në Perëndim dolën mitet e Sharlit të Madh, Mbretit Artur dhe Robin Hudit, në imagjinatën perëndimore miti i Mahondit u ngulit fort si figurë e armikut dhe hija-fantazëm e Krishtërimit. Siç shpjegon edhe R.W. Southern në monografinë e tij “Pikëpamjet perëndimore mbi Islamin në periudhën e Mesjetës”:

“Nuk ka aspak dyshim se në kohën e përpilimit të këtyre legjendave dhe fantazive, ato u prodhuan për të dhënë pak a shumë një vlerësim të besueshëm ndaj asaj çfarë kërkohej që të përshkruanin. Por sapo ato dolën, ato u futën në një rrjedhë letrare të vetën. Në nivelin e poezisë popullore brez pas brezi, përshkrimi i Muhamedit dhe saraçenëve të tij ndryshoi fare pak. Ashtu sikurse personazhet fiktive dhe shumë të dashura, ata duhej të shfaqnin karakteristika specifike, prandaj autorët i riprodhuan ato me shumë besnikëri për qindra vjet”. [8]

Krijimi fiktiv i Mahondit në Perëndim e ka bërë edhe më të vështirë për njerëzit ta vlerësojnë atë si personazh historik, i cili meriton të njëjtin trajtim serioz si Napoleoni ose Aleksandri i Madh. Portreti i rremë i Mahondit në “Vargjet Satanike” përkon thellë me këto fantazi të konsoliduara perëndimore.

Për të shpjeguar suksesin e Muhamedit, legjendat pretendonin se ai kishte qenë një magjistar që kishte shpikur “mrekulli” false për të bërë për vete arabët naivë dhe për të shkatërruar Kishën në Afrikë dhe Lindjen e Mesme. Njëra nga përrallat fliste për një buall të bardhë i cili kishte terrorizuar popullatën dhe që përfundimisht doli me Kuranin, shkrimin e shenjtë që Muhamedi i kishte sjellë arabëve, duke e bartur mrekullisht midis brirëve të tij. Thuhej gjithashtu se Muhamedi kishte stërvitur një pëllumb për të çukitur bizele prej veshëve të tij, kështu që të dukej sikur Shpirti i Shenjtë i pëshpëriste te veshët. Përjetimet e tij mistike përligjeshin me pretendimin se ai ishte një epileptik, që për atë kohë ishte njësoj sikur të thuhej se ishe i pushtuar nga demonët. Për jetën e tij seksuale është folur me hollësi lapërdhare: atij i janë mveshur të gjitha perversitetet që mund të kishin burrat dhe thuhej se i ka tërhequr njerëzit në fenë e tij duke i inkurajuar në kënaqjen e instinkteve më të ulta. Në tregimet për Muhamedin nuk kishte asgjë origjinale: ai ishte një imponues gjakftohtë, që kishte mashtruar gati të gjithë popullin e tij. Ata prej pasuesve që i kishin kuptuar idetë e tija absurde rrinin të heshtur për arsye të ambicjeve të tyre të pandershme. E vetmja rrugë me të cilën të krishterët perëndimorë kishin dëshirë ta shpjegonin vizionin e tij fetar atraktiv dhe të suksesshëm ishte mohimi i një frymëzimi të pavarur: Islami ishte një deviacion i Krishtërimit, herezia e të gjitha herezive. Në to thuhej se një murg heretik, njëfarë Serxhiusi, i detyruar me të drejtë të dezertonte nga Krishtërimi, kishte takuar Muhamedin në Arabi dhe e kishte mësuar me versionin e tij të bastarduar të Krishtërimit. Pa shpatën “Muhamedanizmi” nuk do të ishte përhapur kurrë: ende në Perandorinë Islame për myslimanët ishte e ndaluar të diskutonin lirshëm mbi fenë. Por Muhamedi kishte patur një fund që e meritonte: në një prej konvulsioneve të tij demoniake, ai ishte shqyer copa-copa nga një tufë derrash.

Disa nga detajet e kësaj fantazie pasqyrojnë ankthet e krishtera mbi identitetin e tyre në rrezik. Gjate Kryqëzatave, Islami u damkos si “fe e shpatës”, një periudhë kur vetë të krishterët duhet të kenë patur një shqetësim të kobshëm rreth kësaj forme agresive të besimit të tyre, që nuk kishte fare lidhje me mesazhin pacifist të Jezusit. Në një periudhë kur Kisha detyronte beqarinë mbi klerin që e kundërshtonte, tregimet e çuditshme mbi jeten seksuale të Muhamedit, më tepër zbulojnë represionet e të krishterëve se sa faktet mbi jetën e Profetit. Ka një notë të qartë përcaktuese të cmirës së ligë e të fshehtë në këtë përshkrim të Islamit si fe e vet-kënaqësisë dhe joserioze. Dhe përfundimisht, ishte Perëndimi dhe jo Islami, ai që e ndalonte diskutimin e hapur të çështjeve fetare. Në kohën e Kryqëzatave, Europa ishte në ankth për të kërkuar me ngulm një oportunitet intelektual, prandaj i dënonte deviatorët me një zell që ka qenë i paprecedent në historinë e feve. Gjuetia e shtrigave nga inkuizitorët dhe persekutimet e protestantëve nga katolikët dhe anasjelltas u frymëzuan nga koncepte teologjike të errëta, të cilat si në Judaizëm dhe në Islam konsideroheshin si çështje dhe zgjedhje private. As në Judaizëm dhe as në Islam nuk ekziston koncepti i krishterë i herezisë, i cili i ngre idetë njerëzore për hyjnoren në atë nivel të papranueshëm që pothuaj i kthen në një formë idoltarie. Koha e kryqëzatave kur ishte trilluar edhe Mahondi fiktiv, ishte gjithashtu një kohë e absolutizmit të madh dhe nëpërkëmbjes së të drejtave. Kjo shprehet edhe në mënyre grafike në fobinë për Islamin.

Ishte shumë e qartë se të krishterët perëndimorë nuk po ishin në gjendje të përshtatnin bashkësitë dhe ideologjitë e ndryshme fetare brenda sistemeve të tyre me aq sukses sa myslimanët ose bizantinët. Feja e vetme e huaj në tokën europiane ishte Hebraizmi, kështu që kryqtarët e parë e filluan udhëtimin e tyre në Lindjen e Mesme me programin e parë masiv në Europë, duke masakruar bashkësitë çifute përgjatë luginës së Rinit. Antisemitizmi do të bëhej një sëmundje europiane e pashërueshme gjatë periudhës së kryqëzatave, prandaj në një kohë që të krishterët zhvilluan mitet rreth Mahondit dhe saraçenëve, ata gjithashtu zhvilluan fantazi tmerruese rreth çifutëve. Në to thuhej se çifutët vrisnin fëmijët e vegjël dhe gatuanin bukën e pashkëve çifute me gjakun e tyre, për të përdhosur Eukaristin* dhe për t’u angazhuar në aleancën e nëndheshme ndërkombëtare për të rrënuar Krishtërimin. Këto mite antiçifute, që nuk u zhvilluan kurrë në botën islame, zbulojnë sëmundjen dhe shqetësimet e liga në psiqikën perëndimore. Por pushtimet në Spanjë, në Italinë e Jugut dhe Siçili i ballafaquan europianët me faktin se brenda kufijve të Krishtërimit kishte dhjetëra mijëra myslimanë. Rruga e vetme që shoqëria në pushtet mund të ndiqte për zgjidhjen e problemit me këta të huaj ishte zbatimi i një politike zyrtare të aparteidit, duke ia ndaluar të krishterëve të mbanin kontakte me fqinjët myslimanë dhe çifutë. Legjislacioni special kishtar në Këshillat Laterane të vitit 1179 dhe 1215 i trajtonte muslimanët dhe çifutët si armiq të përbashkët. Të krishterët ndëshkoheshin rreptësisht me shkishërim dhe konfiskimin përkatës të pasurisë, po të shërbenin në shtëpitë e myslimanëve dhe çifutëve, të kujdeseshin për fëmijët e tyre, të bënin tregti me myslimanët dhe çifutët, madje edhe të hanin me ta. Në vitin 1227 Papa Gregori IX nxori dy dekrete, ku myslimanëve dhe çifutëve u kërkohej të vishnin veshje të veçanta; ata nuk duhej të dilnin në rrugë gjatë festave të krishtera ose të punonin në zyra publike në vendet e krishtera, ndërsa myezinit i ndalohej të fyente veshët e të krishterëve duke thirrur myslimanët për falje sipas mënyrës tradicionale.

Papa Klement IX (1305 - 14) deklaroi se prania islame mbi dheun e krishterë ishte fyerje ndaj Zotit. Tashmë të krishterët kishin filluar ta rivendikonin këtë turp. Në vitin 1301 mbreti i Francës, Sharli i anzhuinëve, i internoi myslimanët e fundit të Siçilisë dhe Italisë së Jugut në rezervatin e Luçerës, të cilin ai e përshkruante si “fole e murtajës... mbytur në pisllëk... murtajë kokëfortë dhe infeksion i ndyrë i Apulias”.[9]

Në vitin 1492 bastioni i fundit mysliman në Europë u shkatërrua, kur Ferdinandi dhe Izabela pushtuan Granadën: në të gjitha kishat e Europës gjëmuan plot gëzim këmbanat për fitoren e krishterë mbi të pafetë. Pak vjet më vonë, myslimanëve spanjollë iu dha ultimatumi: degdisje ose konvertim. Shumë preferuan të linin Europën, ndërsa disa prej tyre u konvertuan në Krishtërim, por ata dhe pasardhësit e tyre u persekutuan nga Inkuizicioni Spanjoll edhe për 300 vjet të tjera. Shpirti i martirëve të Kordovës e zëvendësoi tolerancën e vjetër, prandaj të krishterët spanjollë u përfshinë nga frika e kripto-myslimanëve, të cilët jetonin midis tyre si armiq të fshehtë të shoqërisë.

Qëndrimi i ligë perëndimor ndaj Islamit shpesh shfaqej me një reaksion skizofrenik. Kështu Perandori Romak, Frederiku i Dytë që ishte një islamofil, ishte më i familjarizuar me botën myslimane se në Europën e krishterë, po në të njëjtën kohë ai vriste dhe degdiste myslimanët sistematikisht prej vendit të tij, Siçilisë. Ndërsa të krishterët bënin kasaphanë ndaj myslimanëve në Lindjen e Mesme, të tjerë të krishterë në Spanjë rrinin në këmbët e shkencëtarëve myslimanë. Të krishterët, çifutët dhe studiuesit mozarabë bashkëpunonin në projekte të mëdha përkthimesh, duke sjellë progresin e botës islame në Perëndim dhe restauruar në Europë dituritë klasike dhe të antikitetit, të cilat kishin humbur në Kohët e Errëta. Filozofët myslimanë si Ibn Sina dhe Ibn Ruzhd respektoheshin thellë si iluministë dhe intelektualë, megjithëse për njerëzit bëhej gjithnjë e më vështirë të familjarizoheshin me faktin se ata të dy ishin myslimanë. Problemi i kësaj vështirësie shfaqet i shkruar bardhë e zi në “Komedinë Hyjnore” të Dantes. Ibn Sina dhe Ibn Ruzhd (të njohur në Europë si Avicena dhe Averoes), të cilët hodhën bazat e kulturës intelektuale dhe që ndihmuan Perëndimin të kishte në dorë: Euklidin, Ptolemeun, Sokratin, Platonin dhe Aristotelin, janë në Limbo* me paganët virtuozë. Por duke ndjekur verdiktin e Kishës, Muhamedi vendoset në rrethin e tetë të ferrit. Ai portretizohet duke kaluar një ndëshkim që shkakton neveritje.[10]

Edhe vetë Dante duket se nuk mund t'i lejonte Muhamedit një vizion fetar të pavarur. Ai përshkruhet thjesht si një përçarës, i cili kishte thyer besimin mëmë. Imazhi banal i Dantes, zbulon përçmimin që Islami ngjallte në gjirin e të krishterëve, por ai gjithashtu shfaqte edhe plasaritjen në psiqikën perëndimore, e cila e shihte Islamin si një imazh të çdo gjëje që vetë nuk mund ta kapërdinte. Frika dhe urrejtja, që janë tërësisht në kundërshtim me mesazhin e dashurisë së Jezusit, paraqet gjithashtu një plagë të thellë në integritetin e Krishtërimit perëndimor.

Por të tjerë u përpoqën të krijonin një panoramë më objektive. Në një kohë që myslimanët dhe çifutët ishin injektuar në imagjinatën e të krishterëve si armiqtë e përbashkët të qytetërimit, është interesante se një nga portretet më pozitive të Muhamedit në Perëndim vjen nga Peter Alfonsi, një çifut spanjoll që ishte konvertuar në Krishtërim në vitin 1106 dhe më pas jetoi në Angli si doktor i Henrit I-rë. Ai ishte armiqësor ndaj Islamit, por e paraqet atë si një zgjedhje të arsyeshme që mund të bëjë ndokush që nuk i është përkushtuar besimit “të vërtetë”. Rreth vitit 1120, kur urrejtja anti-islame ishte në kulmin e saj, Uilliam Melmsbëri ishte europiani i parë që e dalloi Islamin nga paganizmi: “Si saraçenët edhe turqit adhurojnë një Zot, Krijuesin dhe nderojnë Muhamedin si Profetin e tyre.” [11]

Te shumë perëndimorë ka patur një koncept mohues për ta pranuar këtë fakt: edhe sot disa njerëz realisht çuditen kur dëgjojnë se myslimanët adhurojnë të njëjtin Zot si çifutët dhe të krishterët: ata imagjinojnë se “Allahu” është një perëndi krejtësisht i ndryshëm, si p.sh. Jupiteri në panteonin romak. Të tjerë priren të supozojnë se “muhamedanët” i bëjnë Profetit të tyre të njëjtin nderim, si të krishterët Krishtit.

Vështirësia e dallimit të së vërtetës nga fiktivja është e dukshme te Historia e Sharlemanit nga Pseudo-Turpin, që u shkrua para vitit 1150. Ky roman aventurash i përshkruan saraçenët si adhurues të idhujve, duke iu falur Mahometit përkrah Apollos dhe Tervagantit, në mënyrën e zakonshme të chansons de gestes. Por në mes të gjithë kësaj, ka një debat racional midis Rolandit dhe gjigandit mysliman Ferrakutus, ku i pari pranon që myslimanët adhurojnë një Zot. Pothuaj në këtë periudhë Oto i Fraizing-ut hedh poshtë mitin mbi idolatrinë myslimane kur thotë:

“Është e njohur se i gjithë kurmi i saraçenëve i falet një Zoti dhe pranojnë ligjin e Dhjatës së Vjetër dhe ritin e synetit. Ata nuk sulmojnë as Krishtin dhe as apostujt. Vetëm në një gjë ata janë larg shpëtimit - në mohimin e Jezuit si zot ose si Bir i Zotit, dhe në nderimin e mashtruesit Mahomet si një profet i madh i Zotit të lartë”.[12]

Prandaj nga mesi i shekullit të dymbëdhjetë filloi të përhapej një pikëpamje më e saktë rreth Islamit, por ky objektivitet më i madh nuk ishte aq i fortë sa të shmangte mitet e armiqësisë. Realiteti dhe fantazia shkonin krah për krah pothuaj në harmoni, madje edhe kur njerëzit vërtetë përpiqeshin të ishin të ndershëm, urrejtja e vjetër dilte në pah në mjaft çështje. Muhamedi përsëri ishte një uzurpator dhe renegat, megjithëse Oto kishte një botëkuptim më të arsyeshëm për fenë e tij.

Ndër këto tentativa të shekullit të dymbëdhjetë, për të krijuar një botëkuptim më objektiv rreth Islamit më e rëndësishmja u ndërmor nga Peteri i Nderuari, Abati njerëzor i Klonit. Në vitin 1141 ai bëri një vizitë në manastiret benedikte të Spanjës së krishterë dhe ngarkoi një ekip studiuesish të krishterë dhe myslimanë nën drejtimin e anglezit Robert i Ketonit, për përkthimin e disa teksteve islame, një projekt që u përfundua më 1143.

Ata nxorën në dritë përkthimin e parë në latinisht të Kuranit, një përmbledhje të legjendave myslimane, një histori myslimane të botës, një spjegues të mësimeve islame dhe një vepër polemizuese të emërtuar “Apologjia e Al-Kindit”. Ishte një shenjë domethënëse: për të parën herë ajo u jepte njerëzve në Perëndim mjetet për të bërë një studim serioz të Islamit. Por rezultati ishte i vogël. Në këtë periudhë të krishterët kishin filluar të pësonin humbje të mëdha ushtarake në shtetet kryqtare të Lindjes së Afërme. Lindi një valë e re e ndjenjës antimyslimane të dirigjuar nga Bernard, Abati i Klorvosë. Koha nuk ishte e përshtatshme për të filluar një studim objektiv të Kuranit. Peteri e shkroi traktatin e vet që t’i drejtohej botës myslimane me maturi dhe ndjenjë:
“Unë ju afrohem ju, jo me armë siç bëjnë shpesh burrat, por me fjalë; jo me forcë por me arsye, jo me urrjetje por me dashuri... Unë ju dua ju, duke ju dashur unë ju shkruaj, duke ju shkruar unë ju ftoj në shpëtim”.[13]
Por titulli i këtij traktati ishte ”Përmbledhje e gjithë herezisë të sektit djallëzor të saraçenëve”. Pak myslimanëve të vërtetë, madje edhe ata që kishin mundësi të lexonin tekstin latinisht të Abatit të Klonit, do t'ju dukej tundues një afrim i tillë. Edhe Abati zemërmirë, i cili u tregua opozitar ndaj fanatizmit të kohës së tij në raste të tjera, shfaqi shenjat e mentalitetit skizofren të Europës vis-a-vis me Islamin. Në vitin 1147, kur mbreti Luigj VII udhëhoqi Kryqëzatën e Dytë në Lindjen e Mesme, Peteri i shkroi atij duke i thënë se shpresonte që ai të vriste aq myslimanë sa Moisiu dhe Joshua kishin vrarë amorite dhe kananitë (popuj që në lashtësi kanë jetuar në Lindjen e Afërme - shën. i përkthyesit).[14]

Në fillim të shekullit të trembëdhjetë, një tjetër i krishterë i shuguruar bëri një përpjekje për të mbërritur në botën myslimane në kuadrin e një kryqëzate ushtarake. Gjatë një intervali në Kryqëzatën e Pestë (1218 - 19), që u kthye në katastrofë për kryqtarët, në kampin e krishterë që ishte ngritur në deltën e Nilit erdhi Françesko i Asizit, i cili kaloi vijat armike dhe kërkoi të dorëzohej te Sulltani Al-Kamil. Thuhet se ai kaloi tri ditë te Sulltani, duke parashtruar mesazhin ungjillor dhe duke e joshur Al-Kamilin të bëhej i krishterë. Meqënëse ai nuk ofendoi kujtimin e Profetit Muhamed, myslimanët u treguan të gatshëm ta dëgjonin dhe duket se u bëri mjaft përshtypje ky njeri zhelan e i pistë. Kur ai iku, Al-Kamil i tha: "Lutu për mua, që Zoti të mund të denjojë të më tregojë ligjin dhe besimin që është më i dashur për të." Ai e ktheu Françeskon në kampin e krishterë me të gjithë respektin dhe në siguri të plotë. [15]

Përpara se Françesko të nisej për në Lindje, ai kishte dërguar një grup të murgjve të tij asketë, t'u bënin predikime myslimanëve në Spanjë dhe Afrikë, të cilët kontaktuan me myslimanët me një frymë krejtësisht të ndryshme. Me të arritur në Sevilje, ata përdorën metodën e martirëve të Kordovës. Fillimisht u përpoqën të futen me forcë në xhami gjatë faljeve të së Premtes, por kur u nxorrën jashtë filluan të çirreshin para pallatit të Emirit duke sharë Profetin Muhamed. Në këtë ndërmarrje të madhe të parë misionarësh drejt Islamit nuk pati afrim me përdëllim dhe dashuri. Françeskanët nuk qenë të interesuar në konvertimin e myslimanëve, por dëshironin t'i përdornin ata për të fituar kurorën e martirit. Ata u bënë aq shakllabanë saqë autoritetet, të cilat u vunë në siklet të madh nga incidenti, u detyruan t'i burgosnin dhe për të shmangur bujën i dërguan nga një burg në tjetrin. Autoritetet hezitonin të ekzekutonin vendimin me vdekje, por të krishterët mozarabë vendas u frikësuan se mos këta fanatikë mund të rrezikonin pozitën e tyre, prandaj i kërkuan atyre t'i hiqnin qafe. Përfundimisht françeskanët u transferuan në Ceuta të Marokut, ku edhe atje, vajtën drejt e në xhami dhe meqenëse populli ishte mbledhur për lutjet e së Premtes përsëri ofenduan Muhamedin. Më në fund autoritetet u detyruan t'i ekzekutojnë. Kur Françesko e dëgjoi këtë histori, thuhet të ketë deklaruar me gëzim: "Tani e kuptoj që kam pesë vellezër-murgj asketë".[16]

Me sa duket ky qëndrim ka qenë karakteristik për misionet e mëvonshme françeskane. Në vitin 1227 një grup tjetër u ekzekutua në Ceuta; ata i shkruajtën shtëpisë për t'i treguar se qëllimi kryesor i tyre kishte qenë: "vdekja dhe mallkimi i të pafeve".[17]

Të tjerë shkuan ne Tokën e Shenjtë. Peshkopi i Akres, Xhejmsi i Vitrit, i cili nuk i miratoi metodat e tyre, shpjegonte:
"Saraçenët i dëgjojnë me vëmendje fretërit françeskanë, kur këta flasin për besimin e Krishtit dhe mësimet e Ungjillit. Por kur fjalët e tyre kundërshtojnë haptas Muhamedin, ata i gjuajnë pa pikë respekti dhe po të mos i mbronte Zoti për mrekulli, gati mund t'i vrisnin dhe t'i përzinin nga qytetet”.[18]
Kështu gjatë periudhës së Mesjetës, madje edhe kur përpiqeshin të ishin të drejtë dhe objektivë ose i drejtoheshin botës myslimane me mesazhin kristian, armiqësia ngrinte krye, disa herë në një formë të veçantë dhune. Në fund të shekullit të trembëdhjetë dijetari domenikan Rikoldo da Monte Kroçe udhëtoi në vendet myslimane dhe i bëri shumë përshtypje cilësia e përkushtimit që pa: myslimanët i bëjnë me turp të krishterët, shkruante ai. Por kur u kthye në shtëpi ku shkroi Disputatio contra Saracenos et Alchoranum, thjesht përsëriti mitet e vjetra. Imazhi perëndimor mbi Islamin kishte fituar një autoritet që ishte më i fortë se kontakti pozitiv me myslimanët e vërtetë. Gjatë periudhës së Kryqëzatave, Perëndimi gjeti shpirtin e vet. Shumica e pasioneve dhe entuziazmeve tona karakteristike e kanë burimin në këtë periudhë. Siç thekson Umberto Eko në esenë e tij "Duke përfytyruar Kohërat e Mesjetës":

"Në fakt si amerikanët dhe europianët janë trashëguesit e legjitimitetit perëndimor dhe të gjitha problemet e botës perëndimore e kanë zanafillën në Periudhën e Mesjetës: gjuhët moderne, qytetet tregtare, ekonomia kapitaliste (sëbashku me bankat, çeqet dhe çmimin fillestar) janë shpikje të shoqërisë mesjetare. Jemi dëshmitare se në Periudhën e Mesjetës u ngritën ushtritë moderne, koncepti modern i shtetit komb, si dhe ideja e një federate mbikombëtare (nën flamurin e një Perandori Gjerman të zgjedhur nga një Diet që funksionon si një kuvend elektoral); lufta midis të varfërve dhe të pasurve, koncepti i herezisë dhe devijimit ideologjik, madje edhe nocioni ynë i dashurisë si një lumturi fatkeqe shkatërruese. Mund të shtojmë këtu edhe konfliktin midis kishës dhe shtetit, sindikatave (megjithëse në formën e korporateve), dhe transformimin teknologjik të punës".[19]

Ai gjithashtu mund të kishte shtuar edhe problemi me Islamin. Pas periudhës së Mesjetës Perëndimi vazhdoi të ruante shumë nga mitologjitë mesjetare. Shumë përpjekje të tjera u bënë për të patur një vizion më pozitiv dhe më objektiv, por përkrah me rritjen e konsensusit midis studiuesve se "Islami" dhe Profeti i tij nuk ishin dukuri monstruoze që njerëzit fantazonin, paragjykimi tradicional ngeli.

Pikëpamja apokaliptike mbi Islamin që inkurajuan martirët e Kordovës vazhdoi edhe gjatë periudhës së kryqëzatave, megjithëse nuk ishte temë kryesore. Në vitin 1191, kur Riçard Zemërluani po udhëtonte në Tokën e Shenjtë me Kryqezatën e Tretë, ai takoi në Mesina të Siçilise, mistikun e dëgjuar italian Joakimi i Fiorit. Joakimi i tha Riçardit se me siguri do ta mundte Saladinin. Ai gaboi, por bëri edhe disa komente të tjera interesante. Ai besonte se fundi i botës kishte ardhur dhe se Islami në përtëritje ishte një nga mjetet kryesore të Antikrishtit, por shtoi se Antikrishti vetë ishte gjallë në Romë dhe ishte paracaktuar të bëhej Papë. Ndërsa njerëzit në Europë bëheshin më kritikë të shoqërisë së tyre, Islami bashkëlidhej me armikun përbrenda. Reformatorët bënin të njëjtin përcaktim ndërmjet papatit të pabesë (armiku i tyre i betuar) dhe Islamit. Kështu në shkrimet e fundit të reformatorit anglez të shekullit të katërmbedhjetë Xhon Uiklif, të metat kryesore të Islamit ishin po ato të Kishës Perëndimore në atë kohë: fodullëku, lakmia, dhuna dhe etja për pushtet e pasuri. “Ne Mahometët perëndimorë, - shkruante ai, duke iu referuar Kishës Perëndimorë si një të tërë, - megjithëse jemi fare pak në të tërën e trupit të Kishës, mendojmë se e gjithë bota duhet të rregullohet nga gjykimet tona dhe të dridhet nën komandën tonë.” [20]

Derisa Kisha të kthehej në frymën e vërtetë të Ungjillit dhe të varfërisë evangjeliste, ky shpirt “islamik” do të rritej si në Perëndim ashtu edhe në Lindje. Ky ishte një transformim finok i zakonit të vjetër për t'ia veshur Islamit dhe Profetit të tij të kundërtën e çdo gjëje qe “ne” shpresonim (ose druanim) se e kishim.

Uiklif bazohej mbi shumë informacione të pabesueshme, por ai kishte lexuar Kuranin e përkthyer dhe mendonte se kishte gjetur pika të rëndësishme krahasimi ndërmjet Muhamedit dhe Kishës së Romës. Sikurse Kisha, ai argumentonte se Muhamedi kishte qenë shumë i shkujdesur me Biblën, duke mbledhur çfarë i përshtatej atij dhe duke hedhur pjesën tjetër. Ashtu si urdhërat fetare, Muhamedi kishte bërë rinovime, të cilat fusnin në besim ngarkesë ekstra. Mbi të gjitha, ashtu si Kisha, Muhamedi kishte ndaluar diskutimet e lira rreth fesë. Uiklif kishte lexuar paragjykimet e vjetra mesjetare në fragmente të shkëputura, që nuk ndalonin diskutimin fetar të Kuranit per se (në vetvete - përkth.), por theksojnë se disa lloj debatesh teologjike kishin qenë përçarëse në të dy fetë e vjetra të një Zoti dhe i kishin ndarë ata në sekte kundërshtare. Disa ide mbi Zotin mund të ishin vetëm hamendje spekulative: askush për shembull, nuk mund të provojë doktrinën e Inkarnacionit që Muhamedi thekson se është shtuar nga disa të krishterë në mesazhin origjinal të Profetit Jezu. Sidoqoftë Uiklif krahasoi këtë të ashtuquajtur intolerancë islame me qëndrimin e Kishës rreth doktrinave problematike si atë të Eukaristit, duke i urdhëruar të krishterët të besonin verbërisht gjërat që nuk mund t'i kuptonin.

Luteri dhe reformatorët e tjerë protestanë e vazhduan këtë traditë. Në fund të jetës së tij, i ballafaquar me kërcënimin e frikshëm të turqve osmanë në Europë, ai u pushtua nga makthi i martirëve të Kordovës, prandaj besonte se bota e krishterë mund të gllabërohej plotësisht nga Islami. Në vitin 1542 ai botoi përkthimin prej tij të Disputatio-s të Ricoldo da Monte Kroçes. Në parathënie përmend se e kishte lexuar vite më parë, por e konsideronte të pamundur që njerëzit mund të besonin këtë përmbledhje të dukshme gënjeshtrash. Ai kishte dëshiruar ta lexonte Kuranin, por nuk kishte gjetur një përkthim në latinisht - siç thekson edhe R.W. Sauthern, ky është një tregues i qartë i shkallës së ulët të studimeve islame në Europën e shekullit të gjashtëmbëdhjetë - por më në fund një kopje kishte rënë në duart e tij dhe ai arriti të kuptonte se Rikoldo kishte thënë të vërtetën. Ai pyeste nëse Muhamedi dhe myslimanët ishin Antikrishti dhe përgjigjej se Islami ishte shumë primitiv për të plotësuar këtë paracaktim të tmerrshëm. Armiku real ishte Papa dhe Kisha Katolike dhe për aq sa Europa do të mbështetej pas këtij armiku të brendshëm, ajo do të ishte e zbuluar ndaj rrezikut të shpartallimit nga duart e “muhamedanëve”. Ide të ngjashme i zhvilluan me tej Zvingli dhe disa reformatorë të tjerë, duke e konsideruar Romën “koka” e Antikrishtit dhe “Muhamedanizmin” trupin e tij. Ky zhvillim protestant tregon se nga shumë njerëz në Europë “Islami” ishte personifikuar dhe ishte bërë simboli i djallit të vërtetë në peisazhin e tyre emocional. Siç shpjegon Norman Daniel në studimin e tij “Arabët dhe Europa mesjetare”, nuk kishte asnjë realitet tjetër të jashtëm historik që mund të ishte trajtuar me kaq kriticizëm. Reformatorët kanë prezantuar idenë e Islamit si një gjendje e brendshme me të cilën mund të njollosen armiqtë e doktrinës së pastër. Duke vepruar kështu në fakt ata kanë pranuar personifikimin e Islamit si “armiku (i pandryshueshëm) që ka jetuar kaq gjatë në përfytyrimin europian.”[21]

Daniel jep shembuj të katolikëve dhe protestantëve duke i krahasuar kundërshtarët e tyre të krishterë me Islamin, por pa i dhënë kuptim se çfarë mbartte realisht ky krahasim. Misionari katolik i shekullit të shtatëmbëdhjetë M. Lefebver i përkufizonte myslimanët si “protestantë muhamedanë” që besojnë në faljen nga besimi: “ata shpresojnë në faljen e mëkateve, me kusht që të besojnë te Mahometi”. Ndërsa shkrimtari udhëtar protestant i shekullit të tetëmbëdhjetë, L. Rauvolf, i konsideronte myslimanët “katolikë muhamedanë”: “ata ndjekin përkushtimin e sajuar nga vetë ata, ndaj punëve të mira, lëmoshave, lutjeve, agjërimit, lirimit të robëve, etj., për të fituar kënaqësinë e Zotit”.[22]

Në Mesjetë të krishterët mundën ta vlerësonin Islamin vetëm si një version të gabuar të Krishtërimit, prandaj dhe krijuan mite për të treguar se Muhamedi ishte instruktuar nga një heretik. Më vonë, në dritën e ndarjeve të tjera të brendshme në botën e krishterë, perëndimorët vazhduan ta vlerësojnë Muhamedin dhe fenë e tij sipas termave esenciale të krishtera; ata nuk interesoheshin për të vërtetën historike objektive dhe as u binte ndër mend se myslimanët kishin frymën e tyre të pavarur që nuk mund të përkufizohej drejt duke iu referuar praktikës së krishterë.

Gjatë Rilindjes, të tjerë njerëz nga bota perëndimore u përpoqën të krijonin një botëkuptim më objektiv të botës islame. Ata bartnin traditën dhe aspiratën e Peterit të Nderuar, që vazhdoi në shekullin e pesëmbëdhjetë nga dijetarë si Xhoni i Segovias dhe Nikola i Kuzës.

Në vitin 1453, pikërisht pasi turqit pushtuan perandorinë e krishterë të Bizantit dhe sollën Islamin përtej pragut të Europës, Xhoni i Segovias theksonte se duhet të gjendej një mënyrë e re për t’u përballuar me kërcënimin islamik. Ai nuk mund të mposhtej kurrë nëpërmjet luftës apo veprimtarisë së njohur misionare. Ai filloi punën për një përkthim të ri të Kuranit, duke bashkëpunuar me një jurist mysliman nga Salamanka. Gjithashtu ai propozoi idenë e një konference ndërkombëtare, ku të mund të bëhej një shkëmbim pikëpamjesh ndërmjet myslimanëve dhe të krishterëve. Xhoni vdiq më 1458, përpara se të realizohej ndonjë prej projekteve të tij, por shoku i tij Nikola i Kuzës ishte entuziast për këtë metodë të re. Në vitin 1460 ai shkroi “Cribratio Alchoran” (Sita e Kuranit), i cili nuk është orientuar drejt linjave të zakonshme të polemikës, por tenton një shqyrtim sistematik letrar, historik dhe filologjik të tekstit që Xhon i Segovias e kishte konsideruar thelbësor. Gjate Rilindjes, studimet arabe u institucionalizuan dhe kjo metodë kozmopolite e enciklopedike i çoi disa studiues drejt një vlerësimi më realist të botës myslimane dhe drejt një braktisjeje të qëndrimeve të pagdhendura kryqtare. Por meqënëse jemi në Mesjetë, vlerësimi në rritje i fakteve nuk mjaftonte për të neutralizuar përfytyrimet e vjetra të urrejtjes, të cilat kishin një pushtet aq të fuqishëm në imagjinatën perëndimore.

Kjo bëhet më e qartë në vitin 1697, kur në fillim të iluminizmit u botuan dy punime me vlera. I pari ishte “Bibliothèque orientale” e Barthélmy d'Herbelot, që deri në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë mbeti burimi më i rëndësishëm dhe autoritar i referencës për studimet orientale dhe islame në Angli dhe Europë. Ai është përshkruar si e para Enciklopedi e Islamit. D' Herbelot përdori burimet arabe, turke dhe persiane si dhe bëri një përpjekje reale për të thyer metodën vicioze të krishterë: për shembull ai na ka dhënë tregime alternative të miteve që qarkullonin në Lindje. Kjo metodë ishte pozitive dhe ishte shenjë e një fryme më të shëndoshë. Por nën titullin 'Mahomet' është për të ardhur keq që gjejmë këtë hyrje shabllone:

“Ky është uzurpatori i famshëm Mahomet, autori dhe themeluesi i një herezie, që e ka përvetësuar në emër të fesë dhe që ne e quajmë Muhamedane. Shihni hyrjen nën titullin Islam. Interpretuesit e Kuranit dhe njohës të mirëfilltë të Ligjit Mysliman ose Muhamedan kanë derdhur për këtë profet fals të gjitha lavdërimet që arianët, paulicianët ose paulinistët dhe heretikët e tjerë i kanë atribuar Jezu Krishtit, ndërsa e zhveshin atë nga Hyjnia e tij”.[23]

Megjithëse d'Herbelot ishte i vetwdishëm për emrin e saktë të fesë, ai vazhdonte ta quante atë 'Muhamedane' sepse ky është emri që 'ne' përdorim; për ngjashmëri bota e krishterë akoma mund ta shohë Profetin vetëm me mënyrën e vet të shtrembër si një version inferior i 'yni'.

Po në këtë vit orientalisti anglez Hemfri Praidouks botoi veprën e tij të rëndësishme Mahomet: natyra e vërtetë e mashtrimit. Vetëm nga titulli merret me mend se ai ka gëlltitur paragjykimet e vjetra mesjetare – dhe vërtetë, ai citon Rikoldo da Monte Kroçe si referencën e tij kryesore - megjithëse deklaron se ka arritur një pikëpamje më racionale dhe më të qartë të fesë se sa ka qenë e mundur në periudhën e errët dhe supersticioze të Mesjetës. Si njeri i arsyes, Praidouks argumenton se jo vetëm që Islami ishte një imitim i thjeshtë i Krishtërimit, por ishte shembull i qartë i idiotësisë ku mund të zhyten të gjitha fetë duke përfshirë edhe Krishtërimin, në qoftë se nuk mbështeten fort mbi shkëmbin e arsyes. Thuhet se Koha e Arsyes i çliroi njerëzit nga paragjykimi gjymtues fetar i periudhës kryqtare, por Praidouks përsërit të gjitha bindjet e vjetra iracionale të së kaluarës. Ai shkroi për Muhamedin:



“Në Pjesën e parë të jetës së tij ai ndoqi një rrugë shumë të djallëzuar dhe të shthurur, duke gjetur shumë kënaqësi në grabitje, plaçkitje dhe gjakderdhje, sipas zakonit të arabëve, shumica e të cilëve ndiqnin këtë lloj jete, duke qenë pothuaj gjithnjë në luftë njëra fis me tjetrin, për të plaçkitur dhe marrë nga njëri- tjetri gjithçka çfarë mundnin ...

Dy pasionet e tij dominuese ishin ambicja dhe epshi.. Rruga që ndoqi për të fituar Perandori, shfaq me tepri të parën; dhe numri i madh i grave që kishte, provon të dytën. Dhe vërtetë këto të dyja shkojnë përmes të tërë sistemit të fesë së tij, rrallë gjen një kapitull në Alkoranin e tij që nuk dikton disa ligje të luftës ose të gjakderdhjes për të nxitur individin; ose nga ana tjetër jep disa liri për gratë këtu, ose premtim për t’u kënaqur me to këtej e tutje, për të përmbushur dëshirat e një tjetri”.[24]



Por gjatë shekullit të tetëmbëdhjetë njerëzit po përpiqeshin të nxisnin një kuptim më të saktë mbi Islamin. Kështu në vitin 1708 Simon Okli nxori volumin e parë të veprës “Histori e Saraçenëve”, që revoltoi shumë nga lexuesit për arsye se ai nuk e paraqiste Islamin si shembëllimi i një feje të shpatës, por përpiqej ta vlerësonte xhihad-in e shekullit të