Zeri Islam

1. Të punohet për ardhmërinë e ummetit, gjegjësisht me të rinjtë.

2. Në rolin e institucionit shkencor për realizimin e isla­mizimit të shkencës, për qytetërimin efikas dhe për kri­jimin e gjeneratave që do të mund ta bartin barrën e Me­sazhit.

3. Të punohet për ardhmërinë e ekzistencës nje­rë­zo­re dhe për ndërtimin qytetërues, sepse përmes këtij ro­li të ummetit dhe mendimit të tij të drejtë mund të për­mirësohet qytetërimi njerëzor dhe të përforcohet men­dimi njerëzor bashkëkohor.

1. Ardhmëria e Ummetit

Është e qartë se gjendja momentale e mendimit të um­metit ka nevojë për përmirësim ashtu siç ka nevojë edhe gjendja psikike e tij. Njohuritë që u ofrohen in­di­vi­dë­ve e gjeneratave janë procese racionale që dallohen nga ato psikike, të cilat formohen që nga fëmijëria. Ajo që ndodh në moshën e pjekurisë mund të jetë vetëm për­mirësim dhe korrigjim i asaj që është formuar në mo­shën e fëmijërisë.

Në këtë kontekst Pejgamberi a.s. thotë: “Të aftit tuaj të xhahilijetit janë të aftit tuaj në Islam, në qoftë se kup­toj­në!” - (Transmetim i Buhariut)

Këtu qëndron edhe shkaku i suksesit të arabëve të li­rë për një kohë të shkurtë pas konvertimit në Islam dhe pas pranimit të sistemit të tij.

Gjenerata e tashme e ummetit islam duhet të luajë rolin kryesor e ta kuptojë natyrën e mejdanit, mundësitë e punës dhe të krijimit të ideve të reja, edhe atë duke u mbë­shtetur në mënyra të shëndosha të cilat formojnë ci­lë­si të mira e besim të thellë në ligjet, qëllimet dhe sy­ni­met e Islamit.

Ndryshimi i gjendjes së ummetit varet nga ardh­më­ria dhe nga përgatitja shpirtërore e intelektuale në baza të shëndosha. Vetëm ndryshimi i tillë mund ta përgatisë um­metin që ta luajë rolin qytetërues.

Mund të thuhet se kjo gjeneratë e ka luajtur rolin e vet vetëm atëherë kur do ta ketë përgatitur gjeneratën që vi­jon pas saj. Në qoftë se mendon se gjenerata e ardh­shme ka mundësi për ta luajtur rolin pozitiv gabon, nga­se ekzistojnë gabime në formimin psikik të cilat as nuk mund të ndryshohen plotësisht në këtë periudhë e as nuk mund ta nxjerrin ummetin nga kriza.

Siç shihet, qëllimi kryesor i kësaj gjenerate në radhë të parë duhet të përqëndrohet në përgatitjen e ardh­më­ri­së mbi parimet e shëndosha dhe me mënyrat adekuate për përgatitjen e fëmijëve të gjeneratave të ardhshme.

Nëse e kuptojmë këtë mësim themelor, atëherë obli­go­hemi të përqëndrohemi në realizimin e tri çështjeve vi­ju­ese:

1. të sigurohet potenciali konstruktiv

2. të formohen ide, mendime, njohuri e vizione ko­rrek­te islame,

3. mendimi, koncepcionet dhe vizioni islam të kenë ndi­kim edukativ e konstruktiv në të rinjtë dhe të for­moj­në psikikë të shëndoshë, të drejtë e efektive.

Kjo nënkupton se dijetarët dhe udhëheqësit e um­me­tit duhet të dijnë se ripërtërirja e fuqisë së ummetit dhe e rolit të tij në ardhmërinë e njerëzimit, nuk mund të re­alizohet me psikikë të dobët dhe me potencial të ulët ide­ologjik e qytetërues.

Meqë kjo gjeneratë ka në vete komponente të do­bë­ta, atëherë ummeti dhe udhëheqësit e tij, në rend të parë du­het të orvaten që ta ripërtërijnë mendimin dhe vizi­o­nin islam, e në qoftë se ndërmerret ndonjë hap tjetër në kë­të periudhë, dështimi është i pashmangshëm. Ummeti du­het të orvatet t’u kundërvihet sulmeve që vijnë nga ar­miq­të, por jo edhe të largohet nga qëllimet thelbësore.

Në fazën e parë të aktiviteteve për ardhmërinë du­het të punohet në aspektin intelektual e edukativ, që kon­siderohet si bazë e formimit të fuqisë së nevojshme të ummetit. Për sa i përket aspektit politik e ushtarak, um­meti duhet të financojë aq sa ka nevojë për realizimin e planeve konstruktive e ripërtërirëse.

Dijetarët dhe udhëheqësit duhet t’ia sqarojnë um­me­tit rëndësinë e formimit psikik dhe rolin e tij në qe­ni­en e ummetit, si dhe komponentat e nevojshme për një pro­jekt të tillë, sepse vetëm në këtë mënyrë do të ndry­sho­jë gjendja e gjeneratave të ardhshme nga ajo aktuale dhe e kaluara. Kjo metodë do të ndikojë që gjendja psi­ki­ke e qytetëruese e fëmijës, e nxënësit dhe e të riut, të ndry­shojë nga ajo e etërve dhe e edukatorëve të tyre. Ro­li i etërve dhe i edukatorëve duhet të jetë udhërrëfyes për ta arritur qëllimin.

Ky rast mund të krahasohet me mjekun që jep re­ce­ta për ilaçe të dëmshme për shkak të dobësisë së tij psi­ki­ke ose me ushtruesin e moshuar i cili orvatet t’i ush­tro­jë të tjerët por s’ka mundësi që në mënyrë të plotë t’i de­mon­strojë ushtrimet.

Pra, ardhmëria e ummetit varet nga zhvillimi, ndry­shi­mi dhe formimi psiko-intelektual i gjeneratave të ardh­shme. Sa më shumë që të investohet në këtë pro­jekt, aq më i madh do të jetë rezultati pozitiv. Të gji­thë in­te­lektualët, dijetarët e mendimtarët e ummetit, obli­go­hen që t’i përqëndrojnë aktivitetet e tyre intelektuale në ri­përtërirjen e mendimit islam dhe në mbështetjen e vi­zi­o­nit islam në baza të shëndosha, e pastaj t’ua ofrojnë pro­jektet e tilla institucioneve dhe prijatarëve të um­me­tit. Për t’i realizuar qëllimet e tilla ata obligohen që ta stu­diojnë historinë, ndikimin e saj në mendimin e um­me­tit dhe depërtimin e devijimeve në të, sepse kështu do të rilindin vizionet dhe mendimet kreative për ardh­më­ri­në e bazuar në bazamente të shëndosha. Elita e tillë gjith­ashtu obligohet t’i analizojë parimet dhe kon­cep­ci­o­net e mendimit islam, metodologjinë, relacionet, fazat e for­mimit, vizionin, diturinë dhe të gjitha aspektet e jetës dhe të shoqërisë. Këta gjithashtu obligohen që ta kthejnë ori­gjinalitetin, universalitetin, instinktivitetin dhe re­a­li­te­tin e mendimit islam ashtu siç obligohen që t’i studiojnë edhe rrethanat dhe faktorët historikë që ndikuan në de­vi­jimin e mendimit dhe të vizionit islam si dhe në shndë­rri­min e tyre në simbole e ceremoni formale të cilat she­kuj me radhë s’mund ta nxjerrin ummetin nga kriza.

Elita intelektuale e ummetit gjithashtu duhet t’i shqy­rtojë burimet dhe metodologjinë e mendimit islam për të fituar shkenca islame jo vetëm në sferat e Shpall­jes, teksteve e të gjuhës por edhe në ato të jetës e sho­që­ri­së njerëzore. Metodologjia e mendimit islam ofron njo­hu­ri, vizion dhe rezultat sistematik, dinamik, të përkryer e produktiv në lëmenjtë jetësorë, shpirtërorë e sho­që­ro­rë, gjegjësisht në arsimim, politikë, sociologji, ekonomi, me­naxhment dhe informatikë, kurse filozofia e arteve, e ar­kitekturës, e shkencave ekzakte e natyrore është shpik­je e mendjes së njeriut nën ndikimin e nevojave të jetës së ndryshueshme.

Elita intelektuale e ummetit duhet të dijë se mbi ta bie përgjegjësia e projekteve të tilla, dhe sa më seriozë, sa më durimtarë dhe sa më të suksesshëm të jenë në for­mi­min e vizioneve të shëndosha e shkencore, aq më të suk­ses­shëm do të jenë në lëvizjen e ummetit, në shërbimin e Me­sazhit dhe në ndërtimin e jetës. Sa më kreative të jenë ide­të e tyre aq më të suksesshëm do të jenë në realizimin e obligimeve të tyre, e po qe se ndodh e kundërta, atë­he­rë ummeti do të thellohet edhe më tepër në vuajtje e dësh­time.

Mendimtarët e ummetit islam duhet të ofrojnë vizi­on qytetërues bashkëkohor, ripërtërirje të metodologjisë, re­alizim të origjinalitetit të përgjithshëm shkencor dhe kon­cepcione e alternativa islame nga aspekti i or­ga­ni­zi­mit shoqëror, edukativ e arsimor. Ata obligohen që në këtë fazë ta zhvillojnë vetëdijen islame të udhëheqjeve dhe të masës së përgjithshme, të ndërtojnë metodologji të drejtë islame, të formojnë vetëdije të shëndoshë psi­ki­ke, edhe atë duke filluar prej fazës së foshnjores e deri në instancat më të larta. E nesërmja është e suksesshme, fu­qi është rinia ndërkaq ummeti obligohet që të punojë në përgatitjen e prijatarëve të së nesërmes.

Ata gjithashtu obligohen që ta kuptojnë rolin e prin­dër­ve në përgatitjen e gjeneratës së të nesërmes, po­sa­çë­risht në edukimin e tyre, ngase formimi psikik e vle­rë­su­es varet nga marrëdhëniet ndërmjet prindërve e fë­mi­jë­ve. Çdo përpjekje në shkollë apo në shoqëri që nuk për­fi­ton bindjen e prindërve, do të dështojë. Një bindje e tillë do të ndikojë që prindërit të përpiqen me mish e me shpirt që t’i realizojnë qëllimet e fëmijëve të tyre. Pra, suk­sesi i mendimtarëve dhe i edukatorëve në procesin e ndry­shimit do të varet nga depërtimi i tyre në bindjet e prin­dërve dhe në lëmin edukativ, ngase shtëpia dhe prin­di mund të kontribuojnë në realizimin e qëllimeve të kër­kuara. Energjia e prindërve për suksesin e fëmijëve të tyre nuk mund të krahasohet me asgjë, dhe për këtë shkak mendimtarët nuk duhet ta injorojnë angazhimin ak­tiv të prindërve në këtë fazë të ummetit. Kjo metodë ga­ranton se do të kapërcehen të gjitha barrierat që ndo­dhen para organeve dhe institucioneve të zhvillimit, për­pa­rimit dhe ripërtërirjes.

2. Islamizimi dhe institucionet shkencore

Biseda rreth ardhmërisë nuk plotësohet para se ta shqyr­tojmë rolin e institucioneve shkencore islame në re­alizimin e islamizimit. Është e qartë se kriza e ummetit islam është e shtrirë në mënyrën e të kuptuarit të kon­cep­cioneve esenciale mbi realitetin shoqëror qytetërues. Gjith­ashtu është e qartë se orvatjet politike e ushtarake nuk janë efektive dhe për këtë shkak gjendja keqësohet nga dita më ditë, gjegjësisht dallimi ndërmjet ummetit islam dhe popujve të përparuar është në rritje e sipër.

Aplikimi praktik i Islamit për t’i realizuar qëllimet e sy­nimet e larta, projektin efikas dhe organet e përparuara sho­qërore, do të jetë i suksesshëm në qoftë se ndih­mo­het nga burimet e diturisë, shkencës e metodologjisë së shën­doshë shkencore që janë të thelluara në mendjen e në ndërgjegjen e ummetit dhe në elementet e edukimit të fë­mijëve.

Institucionet shkencore-edukative së bashku me shtë­pinë dhe familjen do ta luajnë rolin kryesor dhe do ta formojnë epiqendrën ku do të formohen forcat, fuqitë dhe pikënisjet. Pra, institucionet e tilla do të sigurojnë ku­adro nga bijtë e ummetit.

Institucionet shkencore-edukative të Botës islame që e imitojnë verbërisht mendimin e huaj dhe që mbë­shte­ten vetëm në çështjet formale, nuk do të korrin suk­ses. Këto institucione nuk duhet të mbështeten vetëm në dërgimin e studentëve jashtë vendit, gjeneratë pas gje­ne­rate, por duhet të përqëndrohen në përgatitjen e ku­a­drit të brendshëm kreativ i cili do t’i ofrojë ummetit shken­cëtarë e ekspertë që nuk kanë nevojë për t’u ulur në karriget e të huajve.

Institucionet shkencore të Botës islame duhet ta ndë­rrojnë koncepcionin, ta kuptojnë rëndësinë e po­zi­ci­o­nit që e kanë dhe të mbështeten në përpjekjet, po­ten­ci­a­lin, fenë, besimin, parimet dhe në mësimet e marra nga his­toria e ummetit, ngase në këtë mënyrë do të pre­zen­toj­në metodologji të plotë shkencore që ka efikasitet sis­te­matik të shëndoshë, do t’u kundërvihen sulmeve dhe do t’i plotësojnë nevojat reale të ummetit!

Institucionet shkencore nuk duhet t’i ofrojnë um­me­tit vetëm përkthime formale të shkencave, njohurive dhe metodologjive perëndimore e lindore, sepse në këtë më­nyrë elita intelektuale islame do të ofrojë vetëm men­di­me që dalin nga mendjet e të huajve e që s’mund ta ndry­shojnë realitetin dhe që s’mund të formojnë ide ori­gji­nale.

Institucionet shkencore dhe edukative të Botës isla­me duhet të nisen nga bindjet dhe qëllimet që dalin nga ndër­gjegjja e ummetit dhe të formojnë institucione, qen­dra, njësi dhe asociacione shkencore që punojnë në zhvi­lli­min dhe në përparimin e metodologjisë shkencore isla­me. Gjithashtu duhet të fillojë islamizimi i metodologjisë së nevojshme shkencore islame në të gjitha sferat shken­co­re, që të jetë pikënisje e studimeve shkencore -qyte­të­ru­ese islame. Që të realizohet e gjithë kjo, ndihet nevoja e angazhimit të plotë të të gjitha institucioneve shken­co­re dhe e profesionalistëve shkencorë. Përpjekjet e tyre prak­tike do të ndikojnë që të formohet horizonti i ri shken­cor islam me qëllime të reja qytetëruese islame, me zhvi­llim të ri intelektual dhe me metodologji të re shken­core islame, apo thënë shkurt, do të formohet horizonti is­lam që karakterizohet me frymë origjinale shkencore-me­todologjike.

Formimi i degëve shkencore shoqërore islame në disa universitete të Botës islame, si psh. ekonomia isla­me, informatika islame dhe qytetërimi islam, formimi i qen­drave për hulumtimin e studimeve shoqërore islame si psh. qendrat e hulumtimeve të mendimit islam si dhe eko­nomia islame dhe të mësuarit e lëndëve shoqërore isla­me, si psh. të mësuarit e marrëdhënieve ndër­kom­bë­ta­re islame, mendimi politik islam, sistemi qeveritar islam dhe zhvillimi politik i Botës islame konsiderohen ha­pa të mirë për një rrugë të shëndoshë, të cilat kanë ne­vo­jë inkurajimi dhe përkrahjeje nga të gjitha instancat për­katëse. Një hap i tillë gjithashtu ka nevojë për njerëz që janë ekspertë në burimet e diturisë islame dhe që do të kontribuojnë në realizimin e projekteve të tilla shken­co­re.

Studimet shoqërore islame nuk janë sa duhet të fur­ni­zuara as me mjete përkatëse e as me ekspertë përkatës. Nuk mjafton të hapet ndonjë qendër apo ndonjë de­par­ta­ment e as të përcaktohet ndonjë lëndë studimi po qe se nuk sigurohen ekspertë dhe mjete për realizimin e që­lli­meve në fjalë. Ngarkimi i hulumtuesve dhe i stu­di­u­es­ve me ligjërime mbi metodologjinë islame teknike ose sho­qërore krahas obligimeve tjera që i ushtrojnë, do të dësh­tojnë ngase nuk do të mund të përqëndrohen the­llë­sisht në një lëmë.

Suksesi i islamizimit të diturisë, shkencës, me­to­do­lo­gji­së e edukatës varet nga puna sistematike. Ky proces nuk është çështje që mund të emetohet në mediumet in­for­mative, por është çështje ekspertësh që punojnë bash­kërisht në mënyrë permanente derisa të lulëzojnë de­gët e ta japin frytin e tyre.

Hapi i parë që duhet ndërmarrë nga institucionet shken­core islame për islamizimin e shkencës dhe të um­me­tit përbëhet nga obligimet vijuese:

A. Analizat e teksteve të Shpalljes, gjegjësisht të Ku­r’a­nit dhe të Sunnetit, për t’i bërë sa më të afërta ndaj eli­tës intelektuale.

B. Analizat e literaturës enciklopedike të tra­shë­gi­mi­së islame për t’ia bërë sa më të afërt elitës intelektuale. Pro­cesi i bashkimit të njohurive, të metodologjisë dhe të ndër­gjegjes së muslimanit me parimet islame, rezulton me origjinalitet dhe përkatësi, meqë në të kundërtën çdo gjë do të shkojë huq.

C. Në institucionet shkencore-edukative dhe në uni­ver­sitetet islame duhet të tubohen ekspertët e shkencave sho­qërore që kanë njohuri për parimet dhe trashëgiminë isla­me dhe që punojnë sistematikisht në hulumtime e stu­dime shkencore. Në këtë mënyrë ekspertët e tillë do të formojnë vizionin dhe metodologjinë shkencore. Më­ny­ra më e mirë e realizimit të projektit të tillë është ndër­ti­mi i qendrave shkencore specialistike dhe i studimeve të larta, ku bashkëpunojnë hulumtuesit, studiuesit e stu­den­tët derisa të arrihet rezultati i procesit në fjalë.

Përpilimi i literaturës sipërfaqësore mbi përgatitjen e do­bët të armikut është hap i shpejtuar dhe paraprakisht i pa­përgatitur, kështu që shpresat mund të humbin, vi­zi­o­ni mund të mjegullohet dhe udhërrëfyesi mund të hum­bë.

Ç. Institucionet shkencore islame duhet ta vetë­di­jë­soj­në masën e përgjithshme, t’i thjeshtësojnë çështjet isla­me para tyre, t’ua sqarojnë parimet dhe relacionet e ty­re me to, t’u tregojnë se çfarë kujdesi duhet të tregojnë ndaj kësaj çështjeje si dhe t’i hapin dyert e sim­po­zi­u­me­ve shkencore e kulturore para parive udhëheqëse, t’ua sqa­rojnë aspektet e kësaj çështjeje dhe të kërkojnë an­ga­zhi­min e tyre në këta lëmenj shkencorë që janë në inte­res të ummetit.

Institucionet e tilla duhet të formojnë edhe aso­cia­ci­o­ne shkencore e kurse specialistike shkencore të cilat do të ndihmojnë në realizimin e kësaj çështjeje në favor të um­metit. Mendoj se ka kaluar koha e tubimit të një grupi të vogël punëtorësh në ndonjë kënd të kullave shken­co­re.

D. Institucionet shkencore islame duhet t’i drejtojnë ek­s­peditat shkencore, studimet e larta dhe hulumtimet shken­core nga tematikat dhe çështjet të cilat janë në fa­vor të origjinalitetit shkencor islam dhe të çështjeve jetë­so­­re të ummetit. Gjithashtu edhe hulumtuesit duhet të për­­gatisin kuadro që do të punojnë për përfitimin e ori­gji­­­nalitetit të diturisë e jo të bien nën ndikimin e in­te­lek­tit të huaj dhe të dështojnë para sulmeve kulturore ko­lo­ni­­aliste, të cilat që moti kanë depërtuar në eshtrat dhe në pa­­rimet kredologjike, ideologjike e akademike të umme­tit.

Ne duhet të jemi të bindur se do ta kryejmë obli­gi­min tonë po qe se punojmë në mënyrë sistematike e per­ma­nente në këtë proces. Vetëm pas një angazhimi serioz do të kemi të drejtë ta kërkojmë pëlqimin e Zotit, e të na ndi­h­mojë. Ai është Mbështetësi dhe Ndihmësi më i mi­rë!

3. Ardhmëria e njerëzimit

Pasi ardhmëria e ummetit islam varet nga suksesi në ri­përtërirjen e metodologjisë së ummetit islam, nga më­ny­rat edukative-arsimore dhe nga formimi i shkencave sho­qërore islame, atëherë vërehet qartë se edhe ardh­më­ria e njerëzimit, të cilit i kërcënohet rreziku nga gjendja e mje­ruar dhe e tronditur, varet nga suksesi i ummetit is­lam në ripërtërirjen metodologjike, në qartësimin e vi­zi­o­nit dhe në sigurimin e shëmbëlltyrës dinamike islame.

Islami i ofron njeriut qëllim jete e ekzistence, qoftë si individ apo si shoqëri. Ai gjithashtu njerëzimit i ofron mo­ral të lartë, ndjenja instinktive dhe marrëdhënie uni­ver­sale fizike e metafizike në shpirt, shoqëri, gjithësi e ek­zistencë.

Islami po ashtu ia ofron njerëzimit parimet e sta­bi­li­te­tit shoqëror, të përparimit qytetërues, të paqes dhe të si­gu­risë botërore.

Islami mbron institucionin e familjes, parimin e drej­tësisë, solidaritetin, përgjegjësinë individuale e sho­që­rore, lirinë e besimit, mendimet dhe ndërgjegjen, pa­ri­min e “shurasë” dhe unitetin njerëzor. Islami nxit kër­ki­min e diturisë, urdhëron për ripërtërirje, përparim e pro­gres dhe plotësimin e nevojave.

Njerëzimi pra, ka nevojë për një vizion të tillë islam, nga­se përmes kësaj mënyre do të ketë mundësi të mbro­het nga rreziqet që i kanosen nga qytetërimi materialist që s’ka kurrfarë lidhje me udhëzimet hyjnore.

Dështimi i qytetërimit bashkëkohor materialist, shka­tërrimi i shoqërisë dhe i familjes si dhe vuajtjet shpir­tërore më nuk janë çështje sekrete, ngase sot i vë­rej­më haptazi fenomenet e tilla. Bota sot është ndarë në re­lacionet Veri - Jug, në të bardhë e të zinj, në të pasur e të varfër, në të uritur e të ngopur, në kolonialistë e të ko­lo­nializuar, në zotërinj e robër, dhe të gjithë këta bëjnë ga­ra në shkatërrim dhe në mjete të shkatërrimit.

Në shoqëri më nuk ekziston paqja por vetëm frika nga shkatërrimi i përgjithshëm prej botës së na­ci­o­na­lis­të­ve, të elitave dhe të palëve në konflikt e urrejtje.

Njerëzimi dhe popujt e përparuar sot më së shumti ka­në nevojë për Islamin ngase ai në vete përmban kon­cep­cione që e eliminojnë dobësinë, si në kohën e tashme ash­tu edhe në të ardhmen. Koncepcionet e tilla të Is­la­mit mund t’i rezymojmë në dy çështje:

A. Çështja e parë

Islami formon një shoqëri ku dominon parimi i uni­te­tit dhe i vëllazërisë, ashtu siç dominon edhe kujdesi ndaj nevojave elementare të individit si dhe ndaj inte­re­sa­ve të përbashkëta me të tjerët në të gjitha nivelet, duke fi­lluar prej familjes, fqiut e deri te populli e njerëzimi.

Popujt që jetojnë nën ndikimin e fuqive materialiste shka­tërrimtare do të jetojnë nën ndikimin e filozofisë së grin­djeve midis individëve, popujve e klasave. Atmosfera e tillë do të ndikojë në psikikën e njerëzve dhe do të shkak­tojë gjakderdhje, armiqësi midis popujve dhe vetë­vra­sje të njerëzve.

Nga kjo shihet se Bota e Islamit ose Bota e sigurisë sho­qërore është filozofi e të nesërmes që mund t’i re­a­li­zo­jë sigurinë dhe paqen e vërtetë të botës së ardhshme.

Në këtë kontekst, Zoti i Madhëruar në Librin e Tij fa­mëlart thotë:

“O ju njerëz! Kini frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një ve­teje (njeriu) dhe nga ajo krijoi palën (shoqen) e saj, e prej atyre dy­ve u shtuan shumë burra e gra.” (en-Nisa, 1)

“O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet vete, e s’ka dyshim se tek All-llahu më i ndershmi ndër ju është ai që më te­për është ruajtur, e All-llahu është shumë i dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo gjë”. (el-Huxhurat, 13)

“Nga argumentet e Tij është krijimi i qiejve e i tokës, ndry­shi­mi i gjuhëve tuaja dhe i ngjyrave tuaja. Edhe në këtë ka ar­gu­men­te për njerëz.” (er-Rum, 22)

“Njerëzit nuk ishin tjetër pos të një feje, e u përçanë” (Ju­nus, 19)

“Adhurone All-llahun e mos i shoqëroni Atij asnjë send, sill­nu mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimave, ndaj të var­fërve, ndaj fqiut të afërt, ndaj fqiut të largët, ndaj shokut pranë ve­tes, ndaj udhëtarit të largët dhe ndaj robërve”. (en-Nisa, 36)

“Për këtë shkak ne u shpallëm (ligj) Beni Israilëve se kush e mby­të një njeri (pa të drejtë), pa të ketë mbytur ai ndonjë tjetër dhe pa të ketë bërë ai ndonjë shkatërrim në tokë, atëherë (krimi i tij) ësh­të sikur t’i kishte mbytur të gjithë njerëzit. E kush e ngjallë (bë­het shkak që të jetë ai i gjallë) është sikur t’i kishte ngjallur (shpë­tuar) të gjithë njerëzit!” (el-Maide, 32)

“E mos e harroni bamirësinë ndërmjet jush.” (el-Bekare, 237)

“Dhe njerëzve u thuani fjalë të mira”. (el-Bekare, 83)

“All-llahu nuk ju ndalon të bëni mirë dhe të mbani drejtësi me ata që nuk ju luftuan për shkak të fesë e as nuk ju dëbuan prej shtëpive tuaje; All-llahu i do ata që mbajnë drejtësinë.” (el-Mum­tehine, 8)

“Në qoftë se doni të merrni hak, atëherë ndëshkoni në atë ma­së sa jeni ndëshkuar ju; e nëse duroni, pa dyshim Ai është më i mi­rë për ata që durojnë”. (en-Nahl, 126)

“Dhe luftoni në rrugën e All-llahut kundër atyre që ju sul­moj­në e mos e teproni, se All-llahu nuk i do ata që e teprojnë (e fi­lloj­në luftën)”. (el-Bekare, 190)

“E në qoftë se ndalen (nga propaganda dhe lufta), atëherë li­ne armiqësinë, përveç atyre që janë zullumqarë.” (el-Bekare, 193)

“O ju që besuat! Bëhuni plotësisht të vendosur për hir të All-lla­hut, duke dëshmuar të drejtën, dhe të mos ju shtyjë urrejtja ndaj një populli e t’i shmangeni drejtësisë; bëhuni të drejtë, sepse ajo ësh­të më afër devotshmërisë”. (el-Maide, 8)

“Kur të flitni (të dëshmoni), duhet të jeni të drejtë edhe nëse ësh­të çështja për (kundër) të afërmit”. (el-Enam, 152)

“Dhe kur të gjykoni, ju urdhëron të gjykoni me të drejtë midis njerëzve”. (en-Nisa, 58)

“Ndihmohuni mes vete në të mira dhe në të mbara, e mosni në mëkate e në armiqësi!” (el-Maide, 2)

“Nëse dy grupe besimtarësh tentojnë të luftojnë ndërmjet vete, ju pajtoni ata, e në qoftë se ndonjëri prej tyre e sulmon tjetrin, atë­he­rë luftone atë grup që vërsulet pa të drejtë derisa t’i bindet udhë­zi­mit të All-llahut, e nëse kthehet, atëherë me drejtësi bëni paj­ti­min ndërmjet tyre, mbani drejtësinë, se vërtet All-llahu i do të drej­tit. S’ka dyshim se besimtarët janë vëllezër, pra bëni pajtim ndër­mjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë All-llahun, që të jeni të më­shi­ruar (nga Zoti). O ju që besuat, nuk bën të tallet një popull me një popull tjetër, meqë të përqeshurit mund të jenë më të mirë nga ata të cilët përqeshin dikë tjetër, e as gratë me gratë tjera, sepse mund të ndodhë që gratë e tjera të jenë më të mira se ato që për­qe­shin (duke nënçmuar njëra-tjetrën) dhe mos e etiketoni njëri - tje­trin me llagape. Pas besimit është keq të përhapet llagapi i keq. E ata që nuk pendohen janë mizorë.” (el-Huxhurat, 9-11)

B. Çështja e dytë

Kjo çështje ka të bëjë me nocionin e diturisë dhe me me­to­dat e hulumtimit shkencor. Mendimi materialist kry­esisht mbështetet në metodën racionale empirike e in­duktive dhe niset nga bota e dukshme, nga eks­pe­ri­men­tet dhe nga njohuritë ekzistuese për t’i njohur ligjet e jetës dhe gjithësisë. Mendimi i tillë nuk ka kurrfarë lidh­je me shpallje të zbritur ashtu siç nuk ka të bëjë edhe me informatat e feve tjera të mëdha, si p.sh. me Krish­te­ri­min, ngase informatat që gjenden në librat e tyre të shenj­të, me kalimin e kohës janë deformuar deri në atë shka­llë saqë nuk i pranon as mendja, as shkenca e as ins­tin­kti i shëndoshë.

Nëse e kuptojmë problemin e komplikuar të natyrës sho­qërore të njeriut dhe faktorët e ndryshëm që ndi­koj­në në sjelljen njerëzore në të njëjtën kohë, të cilat në për­gji­thësi nuk mund të vehen në tavolinën e eks­pe­ri­men­te­ve, atëherë do ta kuptojmë dështimin e madh të shken­ca­ve shoqërore dhe të teorive kontradiktore nga lë­menj­të e shkencave bihevioriste, shoqërore e edukative.

Pasojat e këtyre gabimeve zbulohen pas një kohe të gja­të, gjegjësisht atëherë kur faktorët e tillë shkatërrues do të kenë depërtuar në përbërjen e shoqërive njerëzore dhe në strukturën e saj.

Në qoftë se e kuptojmë këtë aspekt, atëherë do të kup­tojmë se karakteristika e trashëguar shkencore islame për­puthet me shkencën racionale materialiste në esencën e instinkteve e të ligjeve të qenieve, porse nuk kufizohet ve­tëm në këtë nivel por i korrigjon dhe mbron nga dë­met që mund të dalin prej formave të tilla të kufizuara.

Muslimani obligohet që t’i vështrojë, t’i hulumtojë e t’i studiojë krijesat dhe ligjet e tyre të cilat i ka krijuar Zoti, për t’i shfrytëzuar në favor të vetin. Muslimani gjith­ashtu posedon parime e aksioma të inspiruara nga Shpall­ja e Zotit e që kanë të bëjnë me çështjet esenciale sho­qërore e bihevioriste. Po qe se muslimani gabon di­ku, aty është Shpallja që e mbron. Për të nuk është e sak­të ndonjë gjë që është në kundërshtim me hallallin, ha­ra­min, apo me ndonjë parim islam.

Kështu, dituria islame njëkohësisht mbështetet si në bu­rimet e shkencës racionale empirike induktive ashtu edhe në burimet e udhëzimit universal hyjnor. Mu­sli­ma­nit i lejohet të punojë apo të bëjë tregti aq sa të dojë por me kusht që të mos dëmtojë askënd.

Muslimani mund të jetojë dhe ta rregullojë jetën fa­mil­jare si të dojë, por me kusht që të veprojë sipas rre­gu­lla­ve dhe udhëzimeve të sheri’atit, si psh. pa kontratë mar­tese rrezikohet nderi i gruas dhe i fëmijës, të drejtat psi­kike e materiale dhe bëhet vepër e ndaluar dhe e shëm­tuar.

Zoti nuk i don ata që dalin jashtë parimeve të she­ri’a­tit!

E gjithë kjo konfirmon se Shpallja dhe mësimet isla­me nuk janë përkufizime të kota, por i rregullojnë ma­rrë­dhëniet në jetë për ta mbrojtur nga humbja e amo­ra­li­te­ti dhe për të realizuar marrëdhënie shoqërore ideale:

“All-llahu urdhëron drejtësi, bamirësi, ndihmë të afërmve, e nda­lon nga amoraliteti, nga e neveritura dhe nga dhuna. Ju kë­shi­llon ashtu që të merrni mësim.” (en-Nahl, 90)

Këtë realitet nuk e ndryshon padituria e ithtarëve të Isla­mit rreth qëndrimit të racios ndaj tradicionales, kjo çësht­je nuk varej prej tyre për shkak se rrethanat ndi­ku­an që ata të përjetojnë izolimin dhe ndarjen ndërmjet pa­ri­së intelektuale e asaj shoqërore shekuj me radhë.

Këto dy çështje, (shoqëria e unitetit) përballë (sho­që­risë së konfliktit) dhe aplikimi i rregullave të ma­rrë­dhë­nieve sipas burimeve të diturisë njerëzore, do të re­a­li­zohen në qoftë se muslimanët e kuptojnë botën e të ne­sërmes. Njerëzimi nuk mund t’i paguajë dëmet e luf­të­ra­ve të cilat morën shumë njerëz.

Kur të kuptojë njerëzimi se çfarë dëmesh e shka­të­rri­mesh ka bërë në tokë e në gjithësi, atëherë do ta ndiejë ne­vojën për parime të sakta e precize të cilat dalin nga Lib­ri i Zotit dhe nga hadithet e vërteta të Pejgamberit a.s., të cilat janë të respektuara nga çdo përsiatës i drejtë dhe të cilat do ta shpëtojnë nga shkatërrimi e zhdukja. Kur të mbretërojë vetëdija e tillë, atëherë nuk do të men­dohet për konflikte e sulme por për unitet, afrim, ek­zistencë dhe interes të përbashkët.

Muslimanët janë të detyruar realisht që ta kuptojnë Me­sazhin e tyre, ngase vetëm në këtë mënyrë do të kenë mun­dësi ta realizojnë qëllimin e kësaj ekzistence sipas urtë­sisë së Krijuesit.

Në këtë kontekst, Zoti i Madhëruar thotë:

“Dhe ashtu (sikur ju udhëzuam në Fenë islame) Ne ju bëmë ju­ve një popull të drejtë (një mes të zgjedhur) për të qenë ju dësh­mi­ta­rë (në Ditën e Gjykimit) ndaj njerëzve”. (el-Bekare, 143)

“E kush punoi ndonjë të mirë që peshon sa grimca, atë do ta gje­jë. Dhe kush punoi ndonjë të keqe që peshon sa grimca, atë do ta gjejë”. (ez-Zelzele, 7-8)

Kjo e shton përgjegjësinë e ummetit islam, të dije­ta­rë­ve e të mendimtarëve muslimanë, ngase në qoftë se i ap­li­kojnë koncepcionet e fesë së vërtetë, do të formojnë sho­qëri ideale. Në këtë mënyrë ata nuk do ta shpëtojnë ve­tëm vetveten e tyre dhe nuk do ta ndërtojnë vetëm qy­te­tërimin e popullit të tyre, po do ta përmirësojnë gjen­djen e mbarë njerëzimit dhe do ta formojnë qytetërimin e njeriut në tokë. Kështu ata do të ndërtojnë shoqëri ku do të mbretërojnë drejtësia, siguria e paqja, ku do të ketë zbu­lime shkencore dhe përparim të drejtë materialist e ci­vilizues dhe ku në tokë do të realizohet nocioni i “më­këm­bësisë” për të cilën ka urdhëruar Zoti.

Dhe në fund, islamizimi është çështje e ummetit

Qëllimi i këtij hulumtimi është përshkrimi i gjendjes së ummetit në një formë të përgjithshme, vënia e saj para bijve të ummetit që të jetë pikënisje për vazhdimin e ummetit në histori, zbërthimi i çështjeve kryesore që ndi­kuan në situatën e këtillë dhe shërimi i individit, i um­me­tit islam dhe i mbarë njerëzimit.

Për t’i realizuar të gjitha këto qëllime të mëdha, ky stu­dim tenton që të formojë vizion të përgjithshëm në men­dimin islam dhe t’i analizojë rrënjësisht faktorët e de­kadencës, stagnimit dhe vuajtjeve të ummetit në më­ny­rë serioze e objektive, që të ketë mundësi ta njohë shka­kun dhe ta përcaktojë shërimin.

Autori i kësaj vepre është i bindur se ummetit nuk i mun­gojnë as mundësitë e as vlerat por i mungon me­to­do­logjia e shëndoshë e të menduarit. Problemet e men­di­mit u shkaktuan nga problemet në vizionin shoqëror e qy­te­tërues, në edukatën islame e në institucionet e për­gji­thshme. E gjithë kjo ndikoi që ummeti të përçahet e t’u ngjajë robërve të cilët nga frika e paaftësia mbë­shte­ten në ndihmën e armiqve të tyre.

Islamizimi i përgjithshëm i diturisë dhe ripërtërirja e me­todologjisë së mendimit dhe edukatës, janë shpresë për ardhmërinë e ummetit, ngase vetëm kështu do të mund të zgjohet e të zhvillohet derisa të shërohet e ta rik­thejë autoritetin dhe rolin në procesin e përparimit, pro­gresit dhe bartjes së përgjegjësisë për udhëzimin e nje­rëzimit drejt të vërtetës dhe fesë së fortë të Zotit.

Autori mendon se prijësit e aktiviteteve islame nuk du­het të mendojnë se kjo pikënisje rrënjësore inte­lek­tu­a­le nënkupton anulimin e vlerës së lëvizjeve politike. Kjo çësh­tje është problematikë e ummetit dhe e pozicionimit të tij në karrigen e udhëheqjes qytetëruese e jo të ndonjë qe­verie, vendi apo partie. Mendimi është faktori esencial dhe fillestar për t’i përfituar rezultatet dhe frytet e or­vat­je­ve dhe programeve në fjalë.

Gjithashtu vlen të ceket se përpjekjet e të gjitha sfe­ra­ve janë komplementare dhe nuk anojnë në ndonjë anë për shkak të rrethanave apo nevojave, kështu që për­qën­dri­mit në sferën politike duhet t’i bashkangjitet edhe sfe­ra intelektuale, bile në hapin e parë. Sfera politike e di­na­mi­ke duhet të konsiderohet faktor që do t’i sigurojë mun­dësitë e zhvillimit dhe përparimit të burimeve të ener­gjisë në intelekt e shpirt.

Gjithashtu duhet të sqarohet fakti se aksioni inte­lek­tu­al zhvillohet në nivele e instanca të ndryshme. Disa prej niveleve dhe instancave në fjalë kanë të bëjnë me me­todologjinë, burimet, esencat, qëllimet dhe ri­për­të­rir­jen e natyrës së vizionit dhe intelektit, kurse disa të tjera ka­në të bëjnë me çështjet praktike strategjike dinamike.

Gjithashtu dëshirojmë të theksojmë se problemi i um­metit varet nga nivelet dhe instancat e intelektit e me­to­dologjisë, kurse çështja praktike strategjike dinamike va­ret nga suksesi i nivelit më të lartë të intelektit e të me­to­dologjisë, dhe ndoshta pikërisht këtu qëndron shkaku i mos­suksesit të mendimeve reformiste islame bash­kë­ko­ho­re të Abdurrahman Kevakibiut, të cilat i shënoi në lib­rin e tij “Ummul-Kura” një shekull më parë. Suksesi i pro­jektit duhet t’i përfshijë të gjithë e jo vetëm një pjesë.

Autori është i bindur se po qe se qartësohet vizioni i shën­doshë, atëherë sukseset do të vijojnë njëri pas tjetrit. His­toria na rrëfen se kur udhëzohet ummeti dhe kur ko­rrë sukses në mendim e në pikënisje, atëherë zhvillohet dhe përparon më shumë se të parët e tij, dhe pas një ko­he të shkurtë e përmirëson gjendjen e vet. Koha është e gja­të për njeriun e dobët e të paaftë, kurse e shkurtë për të suksesshmin e të fuqishmin.

Elita intelektuale e ummetit së pari duhet të për­qën­dro­het në ripërtërirjen e mendimit dhe në qartësimin e vi­zi­onit për bijtë, burrat dhe udhëheqësit e ummetit, nga­se vetëm kështu, me lejen e Zotit, ummeti do të për­pa­rojë e do të prosperojë.
E përfundoj fjalën duke iu drejtuar Zotit të Gjith­fu­qi­shëm e të Madhëruar me lutje që të na dhurojë ur­të­si­në e të drejtën, të na shpëtojë nga kjo barrë e rëndë që gjen­det mbi supet e ummetit e të njerëzimit dhe të na bë­jë prej punëtorëve të devotshëm të cilët dëgjojnë fja­lën dhe ndjekin të mirën. Falënderimi i takon vetëm All-lla­hut, Zotit të botëve!